Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
info@emreozercen.com

2024 Enflasyon Düzeltmesi ve Vergisel Etkiler: Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

2023 yılı brüt satış toplamı 50 milyon TL'nin altında olan mükellefler, 2024 yılı 2. ve 3. geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi yapmadılar. Ancak, 31.12.2024 itibarıyla kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden tüm gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin enflasyon düzeltmesi yapması gerekecek. Yapılacak düzeltme sonucu oluşan düzeltme farkları gelir tablosuna gelir veya gider olarak yansıyacak ve ödenecek kurumlar vergisi ya da gelir vergisini doğrudan etkileyecek.

Bu nedenle, mükelleflerin yıl sonu mali hesaplamalarını yaparken bu etkileri göz önünde bulundurmaları önem arz etmekte. Bizde bu süreçte dikkat edilmesi gereken noktaları paylaşmak istedik.

31.12.2024 Enflasyon Düzeltmesi

• Enflasyon düzeltme farkları 698-Enflasyon Düzeltme Hesabı’na alınacaktır.
• Tüm hesaplar düzeltildikten sonra:
  • 698 hesabın borç kalanı oluşursa, 658-Enflasyon Düzeltme Zararları Hesabına aktarılır.
  • 698 hesabın alacak kalanı oluşursa, 648-Enflasyon Düzeltme Karları Hesabına aktarılır.
• Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde ise;

• Enflasyon düzeltme farkları 697-Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı'nda izlenir.
• Dönem sonlarında, borç veya alacak kalanı durumuna göre bu hesap, sırasıyla 178 veya 358 numaralı hesaplara devredilerek kapatılır.
• 178 hesabı, iş tamamlandığında 658-Enflasyon Düzeltme Zararları hesabına aktarılır.
• 358 hesabı alacak bakiyesi veriyorsa, 648-Enflasyon Düzeltme Kârları hesabına aktarılır.

Dönem Sonu Kapanışı

• 658 ve 648 hesaplarındaki tutarlar, dönem sonunda 690-Dönem Kârı veya Zararı hesabına aktarılarak kapatılır.

Satılan Mal Maliyeti ve Stoklar ve ROFM

• Satılan mal maliyetinin kaydı tamamlandıktan sonra, kalan stok bakiyesine enflasyon düzeltmesi uygulanmalı; ancak satılan kısma isabet eden 2023 yılı enflasyon farkları orantılı olarak maliyet hesaplarına yansıtılmalıdır.

• Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus, parasal olmayan kıymetlerin (arsa, hisse senedi, stok vb.) düzeltilmiş değerlerinin altında bir bedelle satılması durumunda, düzeltilmiş değer ile düzeltme öncesi değer arasındaki zarar, beyannamede Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak gösterilmelidir. Bu nedenle, stoklar zararına satıldıysa, satılan mal maliyetinin 2023 yılı düzeltme farklarına isabet eden kısım KKEG olarak dikkate alınmalıdır.

• İlgili iktisadi kıymetin alış veya maliyet bedeli ile ilişkilendirilen finansman maliyetlerinin enflasyon kaybı kadar tutarı ayrıştırılmak zorundadır. 

ROFM uygulanacak varlıklar

1.Stoklar, 2. Maddi duran varlıklar, 3. Mali duran varlıklar, 4. Özel tükenmeye tabi varlıklar

• 2023 yılı sonunda hesaplanan ve amortisman süresi bitmemiş ATİK‘lerdeki ROFM, 5 yılda ve eşit tutarlarda beyannameden indirilebilir. İndirilmeyenler satıldığı takdirde, satıldığı dönem beyanname üzerinden indirim konusu yapılabilir.

• Toplulaştırılmış yöntemler sadece stoklar için uygulanabilir ve reel olmayan finansman maliyetinin toplulaştırılmış yöntemler kullanılması halinde düşülmesi ihtiyaridir. Gerçek yöntem kullanan mükellefler için ise ROFM’nin uygulanması zorunludur.
• 2024 yılında önceki yılda uygulanan yöntemden bağımsız olarak yöntem seçimi serbest olup, seçilen toplulaştırılmış yöntem geçici vergi dönemleri dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar (2024 hesap dönem dahil) değiştirilemez.
• Yıl sonuna yoğun stok ile yakalanan ve stok devir hızı düşük olan mükellefler için toplulaştırılmış yöntemlerden basit ortalama yönteminin uygulanmasının seçilmesinin işletme lehine olacağını düşünüyoruz.

Avansların Enflasyon Düzeltmesi

• Sözleşme kapsamında, bir mal ya da hizmetin temin edilmesi amacıyla yapılan ödeme avansı, parasal olmayan kıymet olarak kabul edilir ve bu durumda enflasyon düzeltmesi yapılması gerekir.
• Verilen avanslarda, enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan farklar, avans kapatıldığında ilgili kıymetin maliyetine alınarak kapatılacaktır.
• Alınan avanslarda ise düzeltme farkları, avans kapatıldığında gelir hesaplarına intikal ettirilmelidir. (649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar) Şayet düzeltme farkları, 2023 hesap döneminden kaynaklanıyorsa beyannamede diğer indirimler kısmında gösterilerek vergiden istisna tutulmalıdır.

Amortismanlar

• Amortismana tabi iktisadi kıymetler (ATİK) ile ilgili hangi değerler üzerinden amortisman ayrılması gerektiği hala tartışılan bir konudur. Görüşümüze göre, amortismanın düzeltilmiş maliyet bedelleri üzerinden hesaplanması gerekmektedir. 2024 yılında amortisman hesaplamadan önce taşıma katsayısı ile düzeltme yapılması gerekmektedir. (Düzeltilmemiş değerler üzerinden amortisman ayrılması durumunda sonuç genel anlamda değişmeyecektir.)
• Amortismana tabi iktisadi kıymetler için öncelikle 31.12.2024 itibariyle enflasyon düzeltmesi yapılacak, 12 aylık amortisman düzeltilmiş değerler üzerinden ayrılacak, 12 aylık bu tutardan, daha önce kaç dönem amortisman ayrıldıysa (Örn.30.09.2024) tarihinde ayrılan amortisman düşüldükten sonra kalan tutar gider yazılacaktır.
• 31.12.2023 tarihinde enflasyon düzeltmesi yapılmış sabit kıymetler 2024 yılında satılmış ise, ilgili kıymetlerin satış ve maliyet kayıtlarında, düzeltilmiş aktif değer ve düzeltilmiş birikmiş amortisman dikkat alınacaktır.
• Binek otomobiller için tam amortisman ayıran işletmeler, amortisman sınırını aşan kısımı KKEG olarak kayıtlarına almaktadır. Enflasyon düzeltmesi yapıldığında, düzeltilmiş birikmiş amortismanlar içinde yer alan KKEG tutarının ayrıca matraha ilave edilmesi gerekmektedir. ( Böylelikle kanunen kabul edilmeyen giderler beyannamede düzeltilmiş tutarları ile dikkate alınacaktır.)
• 2024 yılı ve sonrasında yapılacak enflasyon düzeltmelerinde, birikmiş amortismanlar içinde yer alan KKEG tutarının matraha ilave edilmesi, firmaların ek bir vergi maliyeti ile karşılaşmasına neden olacaktır. 

Vergiden İstisna Kazançlar

• Vergiden istisna kazancı olan mükellefler, uygun bir dağıtım anahtarı kullanarak, enflasyon düzeltmesi kâr veya zararlarının istisna faaliyetlere isabet eden kısmını tespit edecektir.
• İstisna kazançlara isabet eden düzeltme karları vergi matrahına dahil edilmezken, zararlar gider olarak kabul edilmeyecektir.

Yıllara Yaygın İnşaat ve Ar-Ge Harcamaları

• Yıllara yaygın inşaat işlerine ait "178" ve "358" hesaplarında takip edilen bakiyeler, ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.
• Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerine ilave edilen faiz ve kur farkları için ROFM hesaplaması yapılmayacaktır.
• 2023 yılına ait düzeltme farkları (170-178 ile 350-358 hesaplara ait ) ,mali kâr veya zararın hesabında dikkate alınmayacaktır.

2023 yılsonu itibarıyla oluşan “170-178” ve “350-358” hesaplarındaki düzeltme farkları, işin tamamlanmasıyla birlikte,

• 570 Geçmiş Yıl Kârları veya 580 Geçmiş Yıl Zararları hesaplarına aktarılabilir.
• 2023 yıl sonu oluşan düzeltme farkları gelir ve gider hesaplarına yansıtılarak kapatılabilir.
• Bu durumda:
•          •        Giderler Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG) olarak gösterilir.
•          •        Gelirler ise indirim olarak beyan edilebilir.
• Her iki durumda da yıllara yaygın inşaat projelerine ait toplam kâr veya zarar değişmemektedir.

• Ar-Ge ve tasarım indirimine konu harcamaların, fiilen bu faaliyetler kapsamında yapılmış olması esastır. Ancak “263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabında aktifleştirilen harcamaların enflasyon fark tutarları indirim konusu yapılamaz.

Geçmiş Yıl Kârları veya Zararları

• 2023 yılı bilançonun düzeltmesinden kaynaklanan ve geçmiş yıl kârları veya zararları hesabının alt hesabında izlenen bu tutarlar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.
• Beyan edilen vergi matrahlarının tespitinde, düzeltme öncesi bilançolara dayanan ve önceki yıllara ait indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları mukayyet değerleri ile dikkate alınabilecek.
• 2024 ve sonraki hesap dönemlerine ait geçmiş yıl mali zararları, kanunen kabul edilmeyen giderler ve istisnalar ise enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alınacaktır.

 Yapılmakta Olan Yatırımlar

• Yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan ve bu hesabın alt hesabında izlenen düzeltme farkları, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmaz.
• Özel fon hesabında bulunan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin

aktifleştirilmesi gereken dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içerisinde eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınır.

Aktifleştirilen Gelecek Dönem Giderleri

• Gelecek aylara ve yıllara ait giderler, Tebliğ ekinde parasal olmayan kıymet olarak listelenmiştir. Bu giderler için düzeltme, hesaplar arası virman tarihine bakılmaksızın, deftere kaydedildiği ilk tarih esas alınarak yapılmalıdır.
• 31.12.2024 itibarıyla gerçekleşen giderler (ör. 770 hesap), önce gider yerlerine aktarılmalı, ardından enflasyon düzeltmesi uygulanmalıdır. Önceki dönem düzeltmesinden gelen farklar da ilgili giderle birlikte aynı hesaplara aktarılmalı; ancak, gider hesaplarına aktarılan düzeltme farkı 2023 hesap döneminden kaynaklanıyorsa gider olarak dikkate alınmamalı ve  beyannamede kanunen kabul edilmeyen giderler kısmında gösterilecektir.

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)

• Mükellefler, bilanço üzerinde düzeltmeye tabi tutulan parasal olmayan kıymetlerden kaynaklanan KKEG’leri düzeltilmiş tutarlarıyla dikkate alacaklardır.

24.12.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.