Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
info@emreozercen.com

Yeni Sirküler ve Enflasyon Düzeltmesi Uygulama Olanakları

Enflasyon düzeltmesi uygulamasının temel amacı, enflasyonist dönemlerde işletme varlıklarının muhasebe kayıtlarında gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlamak ve işletmeleri enflasyon vergisine karşı korumaktır. Türkiye’de son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon, birçok şirketin varlıklarının gerçek değerleri altında kalmasına ve bu durumun fiktif kârlar sebebiyle yüksek vergi maliyetleri ile sonuçlanmasına yol açtı. 2023 yılsonu bilançosundan önce, en son 2004 yılında uygulanan enflasyon düzeltmesi, özellikle bu bağlamda gerekli bir düzenleme olarak değerlendirildi. Ancak mevcut düzenleme ile şirketlerin varlıkları güncel değerlere endekslenerek enflasyona karşı korunsa da, şirketler stoklarında bulunan ve henüz satmadıkları emtiaların vergisini ödemek zorunda kaldılar.2023 yılı cirosu 50 milyon TL altında olan mükelleflerin geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi kapsamı dışında bırakılması ve devam eden yatırımlara ilişkin yapılan düzenlemeler, olumlu gelişmeler olsa da her durum için farklı muhasebe kayıtları ve vergilendirme süreçlerinin olması şirketler ve uygulayıcılar için sürecin daha karmaşık ve belirsiz hale gelmesine neden oldu. Uygulayıcılar arasındaki farklılıklar, enflasyon farkları sebebi ile satılmayan stok kalemleri için oluşan erken dönem vergi maliyetleri, yetersiz yasal çerçeve, karmaşık muhasebe kayıtları, zamanlama problemleri gibi birçok sebepten ötürü enflasyon düzeltmesi uygulamasının sağlıklı bir şekilde sürdürülemeyeceğini dolayısıyla kaldırılması gerektiğini düşünmekteyiz.

Hal böyle iken, enflasyon düzeltmesine istinaden 01.11.2024 tarihinde yayımlanan 176 No.lu Vergi Usul Kanunu Sirküleri, vergi mevzuatımızda yerini aldı. Daha erken yayımlanmasını gerektiğini düşündüğümüz,  176 No.lu sirkülerde bahsedilen konuları kısaca özetleyelim.

1-Stoklar Düzeltilirken Basit Ortalama Yönteminde Kullanılacak Fiyat Endeksleri

2024’te enflasyon düzeltmesi yapan mükellefler, ikinci geçici vergi döneminde Aralık/2023 Yİ-ÜFE endeksini, üçüncü geçici vergi döneminde ise Haziran/2024 Yİ-ÜFE endeksini dikkate alacaklardır.2024'te geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi yapmayan ve hesap döneminin sonunda basit ortalama yöntemiyle düzeltme yapacak mükellefler ise bir önceki geçici vergi dönemi sonu olarak Aralık/2023 Yİ-ÜFE endeksini kullanacaklardır.

2- Yıllara Yaygın İnşaat İşlerinde Enflasyon Fark Hesapları

Yıllara yaygın inşaat işlerinde ,"178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı" veya "358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı’nda yer alan bakiyeler işin bitiminde kâr/zarar hesabına intikal ettirilecek olup, ayrıca bir enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3- Ar-Ge ve Tasarım Harcamaları

İndirim konusu yapılabilecek harcamaların fiilen yapılmış ve ilgili faaliyet kapsamında gerçekleştirilmiş olması gerekir. Bu nedenle, "263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri" hesabında aktifleştirilen harcamalardan enflasyon düzeltmesi kaynaklı farklar, Ar-Ge ve tasarım indirimine konu edilemez.

4- İndirimli Kurumlar Vergisi Uygulaması

Enflasyon düzeltmesi sonrası bilançoda izlenen harcamalara ait düzeltme farkları yatırıma katkı tutarına dâhil edilmez ve indirimli kurumlar vergisine konu edilmez.

5- Vergiden İstisna Kazançlar

555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'ne göre, kazançlarının bir kısmı vergiden istisna olan mükellefler, dönem sonu bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutarak düzeltme sonrası istisna faaliyetlere isabet eden enflasyon düzeltmesi kâr veya zararlarını vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate almazlar. Enflasyon düzeltmesi kâr veya zararlarından istisna faaliyetlere isabet eden kısmın tespitinde, istisna kazanç kapsamında olan faaliyetler ile istisna kazanç kapsamında olmayan faaliyetler arasında maliyet veya hasılat unsurları gibi unsurlar kullanılarak mükelleflerce uygun bir dağıtım anahtarı tespit edilecektir.

İstisna kazançlara isabet eden enflasyon düzeltmesi kârları vergiye tabi matrahın tespitinde dikkate alınmayacakken, Kurumlar Vergisi Kanununun 5/3 maddesi kapsamında istisna faaliyetlere tekabül eden enflasyon düzeltmesi zararları da kazancın tespitinde gider konusu yapılamayacaktır.

6- İhracat ve Üretim Faaliyetlerinden Elde Edilen Kazançlar

Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca, ihracat yapan kurumların yalnızca ihracattan, sanayi sicil belgesine sahip üretim yapan kurumların ise yalnızca üretimden elde ettikleri kazançlarına indirimli kurumlar vergisi oranı uygulanır (sırasıyla 5 puan ve 1 puan indirimli) .555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında, kazançlarının tamamı vergiden istisna olan mükellefler, enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan kazançlarını beyannamede istisna olarak göstererek matrahtan düşebilirler.

İhracat veya üretim faaliyetlerinden kazanç elde eden ve faaliyetleri yalnızca bu alanlardan oluşan mükelleflerin de enflasyon düzeltmesi sonrası ortaya çıkan kazanç veya zararlarına indirimli kurumlar vergisi oranları uygulanacaktır. Ancak, hem indirimli kurumlar vergisi oranına tabi faaliyetlerden hem de %25 oranında vergilendirilecek faaliyetlerden kazanç elde eden mükellefler, maliyet veya hasılat gibi unsurları esas alarak uygun bir dağıtım anahtarı belirlemeli ve enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan kazanç veya zararlarına uygulayacakları kurumlar vergisi oranını bu dağıtım anahtarına göre hesaplamalıdır.

7- Bankalar ve Belirli Mükellefler İçin Kâr veya Zarar Gösterimi

Vergi Usul Kanunu'nun geçici 33. maddesine göre, bankalar, finansal kiralama ve elektronik para kuruluşları gibi belirli kurumlar, 2024 ve 2025 yıllarında yaptıkları enflasyon düzeltmelerinden kaynaklanan kâr veya zarar farklarını kazanç tespitinde dikkate almayacaklardır. Ancak:

• Bu mükelleflerin enflasyon düzeltmesini yapmamaları veya bilanço ve gelir tablosunda göstermemeleri değil, diğer mükellefler gibi düzeltme yapmaları ve sonuçları gelir tablosunda göstermeleri gerekmektedir.
• Enflasyon düzeltmesi sonucunda zarar oluşursa, bu tutar beyannamede “kanunen kabul edilmeyen gider” olarak kaydedilecektir.
• Enflasyon düzeltmesi sonucu kar oluşursa, bu tutar beyannamede “diğer indirimler” satırına yazılacak ve böylece kâr/zarar farkının kazanç tespitinde dikkate alınmaması sağlanacaktır.

8- Finansman Gider Kısıtlaması

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 11/1-(i) bendi uyarınca, kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar dışında, yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma ait finansman giderlerinin %10'u kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır. Yatırım maliyetine eklenen finansman giderleri bu kapsamın dışındadır.

• 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca, 2023 yılı sonunda yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan bilançodaki düzeltilmiş tutarlar, 2024 yılı başında dikkate alınacak başlangıç değerleri olarak kullanılacaktır. 2024 ve sonrasındaki dönemlerde, amortisman ve itfa payları bu düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanacaktır.
• 2023 yılı vergi matrahının tespitinde ise enflasyon düzeltmesi yapılmamış bilançodaki tutarlar esas alınacaktır. Bu nedenle, finansman gider kısıtlaması 2023 yılı için düzeltilmemiş bilançodaki öz kaynak ve yabancı kaynak tutarları üzerinden hesaplanmalıdır.
• Ancak, 1 Ocak 2024'ten itibaren, geçici vergi dönemleri de dâhil olmak üzere, finansman gider kısıtlamasında düzeltilmiş bilançolardaki tutarlar dikkate alınacaktır.

9- Depozito Ve Teminatlar İle Gelecek Dönem Giderleri

• Alınan ve verilen depozitoların belli bir mal veya hizmet miktarına endekslenmeleri halinde parasal olmayan kıymet kabul edilmesi ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir.
• Parasal olmayan kıymet mahiyetindeki alınan depozitoların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farkların depozitonun geri verildiğinde gelir hesaplarına intikal ettirilmesi gerekmektedir. Gelir hesaplarına aktarılan düzeltme farkları 2023 hesap dönemine ilişkin düzeltmelerden kaynaklanıyorsa, vergiye tabi tutulmayacak, beyannamede diğer indirimler satırında gösterilecektir
• Parasal olmayan kıymet mahiyetindeki verilen depozitonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farkın, depozito geri alındığında gider hesaplarına intikal ettirilmesi gerekmektedir.2023 hesap döneminden kaynaklanan düzeltme farkları gider olarak dikkate alınmayacak, beyannamede kanunen kabul edilmeyen giderler kısmında gösterilecektir.
• Gelecek aylara ve yıllara ait giderlerin enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan farklar gider hesaplarına aktarılmaktadır. Ancak gider hesaplarına aktarılan düzeltme farkı 2023 hesap döneminden kaynaklandığı için gider olarak dikkate alınmamakta, beyannamede kanunen kabul edilmeyen giderler kısmında gösterilmektedir.

10-Öz Sermaye Hesapları Ve Tasfiye Dönemi

213 sayılı Kanunun mükerrer 298'inci maddesi gereğince, pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları başka bir hesaba nakledildiğinde veya işletmeden çekildiğinde, bu işlemler vergiye tabi tutulacaktır. Ancak, öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir. Bu işlemler kâr dağıtımı olarak değerlendirilmez.

Tasfiye sırasında yapılan ödemeler ve sermaye eklemeleri dikkate alınarak tasfiye kârı hesaplanır. Öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları, tasfiye nedeniyle ortaklara dağıtıldığında işletmeden çekilmiş sayılacak ve bu tutarların vergilendirilmesinde Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 32/B maddesi uygulanacaktır.

05.11.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.