Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
info@emreozercen.com

Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Binek Otomobillerde Amortisman Hesaplaması ve Vergi Etkisi

Değerli Okurlar,17.05.2024 tarihli “Enflasyon Düzeltmesinden Sonra Binek Otomobillerin Satılması Halinde Kar veya Zarar Nasıl Hesaplanacak?” başlıklı makalemizin ardından, aracın satılmadığı durumlarda 2024 yılı amortismanının nasıl hesaplanacağına dair birçok soru aldık. Bu makalede,2024 yılı amortisman hesaplamasında dikkat edilmesi gereken özel durumlara değineceğiz. Bununla birlikte başlamadan, 2024 yılı ve sonrasında koşulların sağlandığı dönemlerde enflasyon düzeltmesinin yıllık olarak yapılması gerektiğini düşündüğümüzü belirtelim.

Binek Otomobillerde Düzeltilmiş Değerler Üzerinden Amortisman Ayrılabilecek Mi?

7194 sayılı Kanun’la birlikte Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ncı ve 68’inci maddelerinde yapılan değişikliklerle, ticari kazanç ve serbest meslek kazanç sahiplerinin binek otomobillerin gider ve amortismanları bazı kısıtlamalara tabi tutulmuştur. 311 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde ise bu düzenlemeler açıklanmıştır.

Bir örnek ile açıklayalım;

Demir İnşaat A.Ş. 2022 yılının Ağustos ayında aşağıda fatura detayları belirtilen binek otomobili satın almıştır. Mükellef, binek otomobili aktifleştirirken, ÖTV ve KDV’yi de aracın maliyetine dâhil etmiştir.

Araç Maliyet Detayları:

• Aracın Vergisiz Bedeli: 442.000,00 TL
• ÖTV: 353.000,00 TL
• KDV: 159.000,00 TL
• Toplam Değer: 954.000,00 TL

Binek Otomobilin Şirket Aktifine Kaydedilmesi:

08/2022

----------------------------------------------------------

254.01   Taşıtlar              954.000,00

                   329.01 Diğer Ticari Borçlar 954.000,00
-----------------------------------------------------------

2022 Yılında Satın Alınan Binek Otomobil İçin Amortisman Gider Sınırı 430.000-TL

Vergilerin maliyet bedeline eklenerek iktisap edildiği hâllerde, 2022 yılında 430.000 TL’yi aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutara isabet eden kısmı gider yazılabilir.

İşletmenin tam amortisman ayırması halinde her yıl 190.800 TL (954.000 * 0,20) tutarında amortisman ayırıp bunun 86.000 TL’sini (430.000 * 0,20) giderleştirebilecektir. Aradaki fark olan 104.800 TL (190.800 - 86.000) kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak dikkate alınmalıdır.

2023 Yılı Sonunda Enflasyon Düzeltmesi Öncesi Binek Otomobil Amortisman Tablosu

Yıl	Amortismana Esas Bedel Üzerinden Ayrılan	Mükellef Tarafından Ayrılan Amortisman	KKEG Yapılacak Fark Amortisman
2022 (5 Aylık)	35.833,33 TL	79.500,00 TL	43.666,67 TL
2023	86.000,00 TL	190.800,00 TL	104.800,00 TL
Toplam	121.833,33 TL	270.300,00 TL	148.466,67 TL

2023 Yıl Sonunda Binek Otomobil ve Birikmiş Amortismanları Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulması:

• Binek Otomobilin Aktife Kayıtlı Değeri                           : 954.000 TL
• Birikmiş Amortismanların Tutarı                                     : 270.300 TL

Yukarıdaki verileri ve binek otomobilin aktife kayıt tarihini dikkate alarak, enflasyon düzeltme katsayısı aşağıdaki gibi olacaktır:

• Aktife Kayıt Tarihi: Ağustos 2022
• Ağustos 2022 Yİ-ÜFE: 1780,05
• Aralık 2023 Yİ-ÜFE: 2915,02
• Düzeltme Katsayısı: 2915,02 / 1780,05 = 1,63760

Düzeltme Katsayısına Göre Binek Otomobilin ve Birikmiş Amortismanların 31.12.2023 Tarihli Bilançoda Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Değerleri:

• Binek Otomobil                                : 954.000 * 1,63760   = 1.562.270 TL
• Birikmiş Amortisman                      : 270.300 * 1,63760   =    442.643,28 TL

2024 Yılı Amortismanı Nasıl Ayrılacak?

Demir İnşaat AŞ’nin 31.12.2023 tarihli enflasyona göre düzeltilmiş bilançosunda, binek otomobilin değeri 1.562.270 TL, birikmiş amortismanlarının değeri ise 442.643,28 TL olacaktır.

Demir İnşaat AŞ,2024 yılı bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak (Geçici vergi dönemlerinde yapılmayacağını umut ederek)  31/12/2024 tarihli dönem sonu işlemlerinde söz konusu binek otomobilin düzeltilmiş değeri üzerinden amortisman ayıracaktır.

31.12.2024 tarihi itibariyle düzeltme katsayısı bulunarak, 2023 yılsonu rakamları ile çarpılıp muhasebe kayıtları yapılacaktır.

• Aralık 2023 Yİ-ÜFE                                   : 2915,02
• Aralık 2024 Yİ-ÜFE            (Tahmini)      : 3900,00
• Düzeltme Katsayısı                          : 3900,00 / 2915,02 = 1,33789

Düzeltme Katsayısına Göre 31/12/2024 Tarihi İtibariyle Düzeltilmiş Değerler:

• Binek Otomobil                                : 1.562.270    * 1,33789 = 2.090.145,41 TL

(2.090.145,41-1.562.270 = 527.875,41 –TL Enflasyon Düzeltme Farkı)

• Birikmiş Amortisman                      :    442.643    * 1,33789 =   592.207,64 TL

(592.207,64 -442.643,28= 149.564,36 –TL Enflasyon Düzeltme Farkı)

Binek Otomobile Ait 2024 Enflasyon Düzeltme Farkları Muhasebe Kaydı:

31.12.2024

-----------------------------------------------

254.09 Taşıtlar Enf. Düz. Farkları      527.875,41

                   698.01 Enflasyon Düzeltme Hesabı                527.875,41

-----------------------------------------------

Birikmiş Amortismanlara Ait 2024 Enflasyon Düzeltme Farkları Muhasebe Kaydı:

31.12.2024

-----------------------------------------------

698.01 Enflasyon Düzeltme Hesabı 149.564,36

                                257.09 Birikmiş Amortismanlar Enf. Düz. Farkları 149.564,36                                               

-----------------------------------------------

Binek Otomobilin 2023 Yılı Düzeltme Sonrası Vergi Etkisi Olacak Mı?

2023 yılında yapılan enflasyon düzeltmesi doğrudan vergi etkisi yaratmasa da dolaylı olarak ilerleyen yılları etkilemeye devam edecektir. Yukarıda değindiğimiz üzere binek otomobil ve birikmiş amortismanları 31/12/2023 tarihinde enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuştu.

2024 yılsonunda enflasyon düzeltmesi yapılırken, 2023 yılında oluşan fark tutar (Kâr) işletmede bulunması halinde 2024 yılsonunda yapılacak enflasyon düzeltmesi sonucu işletmeye 147.295,37 –TL (583.222,37-435.927) zarar etkisi yaratacaktır.

Binek Otomobillerde Düzeltilmiş Değerler Üzerinden Amortisman Ayrılabilir Mi?

İşletmelerin aktiflerinde yer alan binek otomobiller için amortismana esas bedelden daha fazla tutar üzerinden amortisman ayırmaları halinde, genel hükümlere göre ayrılan amortisman tutarı ile amortismana esas bedel üzerinden ayrılan amortisman tutarı arasındaki fark, kanunen kabul edilmeyen gider sayılarak, o yıla ilişkin gelir veya kurumlar vergisi kazancına ilave edilecektir.

Örneğimizdeki 2022 yılında satın alınan binek otomobil için amortisman ayırma sınırı, vergilerin maliyet bedeline eklenerek iktisap edildiği hâllerde 430.000 TL’dir. Bu doğrultuda yıllık gider olarak kayıtlara alınabilecek amortisman tutarı 86.000 TL’dir. İşletmenin 2024 yılında ilgili binek otomobile ilişkin amortisman ayırıp gider olarak kayıtlarına alabileceği tutar 86.000 TL’dir.

Tam Amortisman Ayrılması Halinde Fark Tutar KKEG 

Binek otomobilin 31.12.2024 tarihli enflasyon düzeltmesi yapılmış değeri 2.090.145,41 TL’sı olup, 2024 yılı amortisman gideri (2.090.145,41 * 0,20 ) 418.029,10 TL’sı olacaktır. Ancak, yukarıda da belirttiğimiz üzere Gelir Vergisi Kanunun 40. maddesine göre 2022 yılında satın alınan binek otomobile ait amortisman gider sınırı bulunmaktadır. (430.000 * 0,20) 86.000 TL’dir. Aradaki fark 418.029,10 - 86.000 = 332.029,10 TL’sı KKEG olarak kayıtlara alınmalıdır.

Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Birikmiş Amortismanların İçindeki KKEG

555 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde ‘’ 2024 yılı bilançosunda düzeltilmiş amortismanlar içerisinde daha önceki yıllarda ayrılmış ve kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınan amortisman tutarları da bulunacağından,2024 yılı bilançosunun düzeltilmesi neticesinde birikmiş amortismanlar hesabında oluşan farkların söz konusu tutarlara isabet eden kısmının da kanunen kabul edilmeyen gider olarak beyannamede dikkate alınması gerekecektir. ’’ İfadelerine yer verilmiştir.

Buradaki amaç enflasyon düzeltmesi öncesi tam amortisman ayıran firmaların birikmiş amortisman tutarlarının içerisinde yukarıdaki örnekte belirttiğimiz üzere kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınan amortisman tutarının ayrıştırılmasıdır. 2024 yılı ve devamında yapılacak olan enflasyon düzeltmesinde birikmiş amortismanların yaratacağı gider etkisi içinde daha önce birikmiş amortisman tutarının kanunen kabul edilmeyen gider olarak kayıtlara alınan kısmın ayrıca hesaplanarak beyannameye dahil edilmesi gerekmektedir.

Binek Otomobillerin Satışı Halinde KKEG olarak Dikkate Alınan Tutar İndirim Konusu Yapılabir Mi?

Binek otomobillerinin işletme tarafından satışı halinde ilgili yıllarda amortisman ayırma aşamasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak kazanca ilave olunan tutarların toplamı mükelleflerce vergiye tabi olmayan gelir olarak dikkate alınacak ve bu tutar, gelir veya kurumlar beyannamesinde “Diğer İndirimler” satırında gösterilmek suretiyle  kazanç üzerinden indirim konusu yapılabilecektir.

Sonuç

2023 yılı bilançonun düzeltmesinden kaynaklanan ve geçmiş yıl kârları veya zararları hesabının alt hesabında izlenen tutarlar, 2024 yılında enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak.2023 yılı düzeltmesi sonrası kâr oluşan şirketlerde özkaynaklar grubu daha da güçlenirken gider etkisi artacak, zarar oluşan şirketlerde ise tam tersi yönde gelir etkisi yaratacak. Bununla birlikte binek otomobillerin birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesi sonrası vergi etkisi açısından özel bir durumu bulunmakta. Binek otomobiller için tam amortisman ayıran işletmeler, amortisman sınırını aşan kısımı KKEG olarak kayıtlarına almaktadır. Enflasyon düzeltmesi yapıldığında, düzeltilmiş birikmiş amortismanlar içinde yer alan KKEG tutarının ayrıca matraha ilave edilmesi gerekmektedir. 2024 yılı ve sonrasında yapılacak enflasyon düzeltmelerinde, birikmiş amortismanlar içinde yer alan KKEG tutarının matraha ilave edilmesi, firmaların ek bir vergi maliyeti ile karşılaşmasına neden olabilmektedir. Keza binek otomobilin satışında KKEG tutarları, vergiye tabi olmayan gelir olarak dikkate alınmakta ve bu tutar, gelir veya kurumlar beyannamesinde “Diğer İndirimler” satırında gösterilmek suretiyle  kazanç üzerinden indirim konusu yapılabilmektedir. Bu sebeple işletmelere binek otomobilleri için Gelir Vergisi Kanunu’nda belirlenmiş sınır üzerinden amortisman ayırmalarını öneriyoruz.

18.07.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.