Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
info@emreozercen.com

Geçici Vergi Hesaplanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Enflasyon Düzeltmesinin Etkileri

Değerli okurlar, 2024 yılının ilk geçici vergi beyan dönemindeyiz. Kurumlar vergisi beyannamesi, enflasyon düzeltmesi derken arka arkaya yoğun bir gündemden geçiyoruz. 560 Nolu VUK Genel Tebliğine göre; 2024 1. Geçici vergi dönemi için enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır. Peki, 2023 yılsonu itibariyle yapılan enflasyon düzeltmesi ne ölçüde birinci dönemde hazırlayacağımız vergi matrahını etkileyecek? Bununla birlikte geçici vergi beyannamesi hazırlanırken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar nelerdir? Birlikte bakalım.

1- İktisadi Kıymetlerde Amortisman Ve Enflasyon Düzeltmesi Etkileri

• 2024 yılı ilk geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi uygulanmasa da ,31/12/2023 tarihli bilançolar, 2024 yılının açılış bilançoları olarak esas alınacak. Dolayısıyla 2024 yılı ilk geçici vergi döneminde amortisman uygulamasında düzeltilmiş tutarlar esas alınıp, amortisman bu tutarlar üzerinden hesaplanacak.
• 2024 yılında yapılacak düzeltme işleminde ilgili binek otomobiller ile buna ilişkin birikmiş amortisman tutarı önce taşıma katsayısıyla düzeltilecek ve ardından ilgili kıymetin düzeltilmiş maliyet bedeli üzerinden amortisman ayrılacaktır. Ancak binek otomobilin Gelir Vergisi Kanununa göre belirlenen amortismana esas bedelin üzerinde kalan maliyet kısmına tekabül eden amortisman tutarını kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alacaktır.
• 07/12/2019 tarihinden önce iktisap edilmiş binek otomobillerde ise ayrılacak amortismanın tamamı değişiklik öncesi hükümlere göre gider yazılabilecektir. Ayrıca binek otomobillere ilişkin gider olarak dikkate alınabilecek amortismana esas bedelin tespitinde, binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınacaktır.
• Bununla birlikte 2024 yılında satın alınan veya kiralanan binek otomobillere ilişkin hadler;

     Kiralamalara ilişkin aylık gider yazılabilecek kira tutarı KDV hariç 26.000-  TL,

Gider olarak indirim konusu yapılabilecek özel tüketim vergisi ve katma değer vergisinin toplam tutarı 690.000 TL,

Amortisman olarak indirim konusu yapılabilecek tutar; özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç 790.000 TL, vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hallerde 1.500.000 TL olarak belirlenmiştir.

2- Amortismana Tabi Olmayan Ve Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulan İktisadi Kıymetler 2024 İlk Geçici Vergi Döneminde Satıldıysa Dikkat

Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş amortismana tabi olmayan iktisadi kıymet, düzeltilmiş değerinin altında bir bedelle satılırsa satış zararı oluşacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir detay bulunmaktadır.

Satış bedeli, iktisadi kıymetin 2023 enflasyon düzeltmesi sonrası ulaşılan maliyet bedelinden az mıdır, fazla mıdır? Fazla ise zaten K.K.E.G olarak zarar ayrıştırması yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Ancak eksik ise, düzeltilmiş değerle düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden ve gider olarak kabul edilmeyecek zarar tutarının;

- Satış bedelinin 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltme öncesi değerden düşük olması halinde, düzeltme öncesi değerle düzeltilmiş değer arasındaki tutarın tamamı,

- Satış bedelinin 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltme öncesi değerin üstünde ancak 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltilmiş değerin altında olması halinde ise satış bedeli ile düzeltilmiş değer arasındaki tutar olarak dikkate alınması gerekmektedir.

Bu noktada özellikle stoklu çalışan ticaret işletmelerinin 2024 1.dönem geçici vergi beyannamesinde ki vergi matrahını doğrudan etkileyecek.

Bununla birlikte ilgili varlık amortismana tabi ise zararına yapılan satış gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınabilecek.

3- Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulan Ve Kapatılmış Olan Avans Hesaplarında Enflasyon Düzeltme Farkları Nasıl İşlem Görecek

Belli mal veya hizmet miktarına endekslenen avansların parasal olmayan nitelikte olduğu kabul edilip,2023 yılsonu itibariyle enflasyon düzeltmesine tabi tutuldu. Peki, avans hesapları ilk geçici vergi döneminde kapatılmış ise enflasyon düzeltme farkları nasıl işlem görecek.

Alınan Avanslar

Parasal olmayan kıymet mahiyetindeki alınan avansların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farkların avans kapatıldığında gelir hesaplarına intikal ettirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde gelir hesaplarına aktarılan farklar 2023 hesap döneminden kaynaklanıyorsa vergiye tabi tutulmayacak, beyannamede diğer indirimler kısmında gösterilecektir.

Verilen Avanslar

Verilen avanslar malın teslim edilmesi veya hizmetin görülmesi halinde aynı hesabın alacağına yazılarak kapatılacak. Avansa ilişkin taahhüdün yerinde getirilmesi ile parasal olmayan verilen avanslar kapatılırken bu avansa ait düzeltme farkı da avansın mahsup edileceği ilgili hesaba aktarılarak kapatılacaktır.

4- 180/280 Hesaplarda Enflasyon Düzeltmesine Dikkat

Gelecek aylara ve yıllara ait giderler hesapları Tebliğ ekinde parasal olmayan kıymet olarak listelenmiştir. Buna göre hesaplar arası virman tarihleri dikkate alınmadan, bu tip giderlerin defterlere kayıt edildiği ilk tarihler dikkate alınarak düzeltme işlemi yapılmalıdır. Ayrıca bu hesaplarda banka kredi faizlerini takip eden firma sayısı azımsanmayacak derecededir.180 ve 280 hesaplar kredi faizlerini kanaatimizce takip etmek için doğru hesaplar olmamak ile birlikte banka kredisine ait faizler, yapılandırma sonucu oluşan kamu borçlarına ait faizler bu hesaplarda izleniyor ise, bu hesapların düzeltmeye tabi tutulmaması gerekir. Zira bu hesaplarda, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken tutarlar takip edilmektedir.(Örn.peşin ödenen kira bedelleri.)

5- Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım İşlerinde Geçici Vergi Ve Stopajların Mahsubu

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleriyle uğraşanlar bu işlere yönelik geçici vergi ödemezler. İşin fiilen tamamlanma veya geçici kabul tutanağının idare tarafından onaylandığı tarih itibariyle söz konusu yıllara yaygın inşaat ve onarım işi tamamlanmış sayılıp kar veya zarar işin tamamlandığı döneme ait gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilir.

Bununla birlikte yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden bu işleri yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenen istihkak bedellerinden ve avans ödemelerinden, istihkak sahiplerinin gelir veya kurumlar vergisinden mahsuben %5 oranında vergi kesintisi (stopaj) yapması zorunludur.

Yapılan stopaj kesintileri ancak işin tamamlandığı (geçici kabulün idare tarafından onaylandığı) yıla ait gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinden mahsup edilebilir.

Dolayısıyla 2023 veya önceki yıllardan devreden yıllara yaygın inşaat ve onarım işiniz var ise,bu projelerin kar veya zararını geçici vergi beyannamesinde dahil etmeyin. Ancak geçici kabul tutunağı onaylandıktan sonra yapılan hakedişlerinizden stopaj kesintisi yapılmayacaktır ve bu hakedişler maliyetleri ile birlikte ait oldukları dönemin geçici vergi beyananamesine dahil edilecektir.

6- Geçmiş Yıl Zararlarının Mahsubu

İşletmelerin sıkça yaşadığı bir tereddüt geçmiş yıl zararlarının geçici vergi beyannamelerinde mahsup edilip edilemeyeceği ilaveten eğer edilir ise ne kadarının geçici vergi beyannamelerinde mahsup edilebileceğidir. Şayet ilgili dönemde kazancın bulunması halinde kullanılmamış geçmiş yıl zararları kazancın bulunduğu dönemde mahsup edilebilir.

Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta geçmiş yıl zararlarını mahsup etmek isteyen mükelleflerin geçmiş yıl zararlarının bulunduğu döneme ilişkin matrah artırımında bulunup bulunmadıklarıdır. Mükelleflerin ilgili dönemlerde matrah artırımında bulunması ve geçmiş yıl zararlarının indirim konusu yapılmamış olması halinde  2018 ila 2021 yıllarına ait geçmiş yıl zararlarının yarısını, 2022 yılına ait zararının ise tamamının dönem kazancından mahsup edilmesi mümkün değildir.

Ayrıca geçici vergi beyannamesinde, beyan edilen vergi matrahlarının tespitinde, düzeltme öncesi bilançolara dayanan ve önceki yıllara ait indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları mukayyet değerleri ile dikkate alınabilecektir.

7- Geçici Vergi Dönemlerinde Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı

Şüpheli ticari alacak karşılığı ayırma şartlarının gerçekleşmesi halinde geçici vergi dönemlerinde şüpheli ticari alacaklar için karşılık ayırmak mümkündür.2024 yılı için 14.000-TL’sını aşmayan alacaklar için dava ve icra takip şartı aranmadan doğrudan karşılık ayrılıp gider yazılabilir.

8- Bankalar Tarafından Yapılan Stopaj Kesintilerinin ve Önceki Dönem Geçici Vergilerin Mahsubu

Bu dönem 2024 yılına ilişkin ilk geçici vergi beyannamesini vereceğimiz geçerli değil. Ancak 2024 yılı içerisinde ikinci ve üçüncü geçici vergi beyan dönemlerinde dikkat edilmesi gereken önemli bir husus var. Geçici vergi hesaplanırken bankalar tarafından yapılan stopaj kesintilerinin mahsubunun yapılması mümkündür.

Ancak mahsup edilecek stopaj tutarının kümülatif değil son geçici vergi döneminde yapılan kesinti kadar olmasına dikkat edilmelidir. Yani mahsup edilecek stopaj kesintilerinin beyan edilen son üç aylık dönem ile ilgili olduğu kontrol edilmelidir.

Yine yıl içinde bir önceki dönemde ödenmemiş olan geçici verginin ödenme şartına bağlı olmaksızın bir sonraki dönem beyannamesinden mahsubu mümkündür. Ancak önceki dönemlerde hesaplanan geçici vergi tutarı; bir önceki dönemde hesaplanan geçici vergi tutarı değil, cari yılın geçici vergi beyannamesinde hesaplanan en yüksek tutar olmalıdır. Ödenmiş olma şartı ise yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinden mahsup yaparken aranmaktadır.

9- SGK Primleri Ödendiği Tarih İtibariyle Beyanname Üzerinden Diğer İndirimler Olarak Tenzil Edilmelidir

Vergi matrahına KKEG olarak ilave edilen ödenmeyen sigorta primleri ödenmesi halinde beyannamede  “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” satırında beyan edilmek suretiyle vergi matrahından tenzil edilmelidir.

10 -Geçici Vergi Beyannamesinde Yanılma Payı

%10’luk yanılma payı,  tüm geçici vergi dönemleri için söz konusudur. Vergi mevzuatımızın dinamikliği sonucu vergi hesabında hata yapma ihtimali daha olası hale gelmiş olup, geçici vergi beyannamelerinde matrah farkı oluşması söz konusu olabilecektir.

Nasıl Hesaplanır?

Beyan Edilen Matrah: 500.000,00-TL

Beyan Edilmesi Gereken Matrah: 540.000,00-TL

Matrah Farkı: 40.000-TL

Beyan Edilmesi Gereken Matrahın %10 : 54.000-TL

Bu durumda eksik beyan edilmiş olan 40.000-TL beyan edilmesi gereken matrahın %10’undan daha küçük olduğu için düzeltme yapılmayabilir.

13.05.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.