Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
info@emreozercen.com

İnşaat Sektöründe Enflasyon Düzeltmesi ve Vergi Matrahına Etkisi

Değerli okurlar, 12.01.2023 tarihli ‘’ İnşaat Sektörü Enflasyon Vergisi ve Bir Çözüm Önerisi’’ isimli makalemizde inşaat sektöründe yer alan ve özel inşaat işi yapan şirketler için maliyetleri ile satışları arasındaki farkın enflasyona bağlı olarak açıldığından ve enflasyon nedenli ortaya çıkan enflasyon vergisini ödemek durumunda kaldıklarından bahsetmiştik.

Neden Enflasyon Vergisi İle Karşı Karşıya Kalındı?

En son 2004 yılında uyguladığımız enflasyon muhasebesi esasen 31.12.2021 tarihli mali tablolara uygulanmak üzere gerekli şartları taşımıştı. Fakat 7352 sayılı kanun ile bu süre 31.12.2023 tarihli mali tablolara uygulanmak üzere ertelendi. Bu süreye kadar da uygulanmak üzere işletmeler için yeniden değerleme müessesi kalıcı hale getirildi. Ancak yeniden değerleme müessesinden emtia niteliğindeki taşınmazları için faydalandırılmayan inşaat sektöründe durum biraz daha tabiri caizse sancılı geçti. Zira özel yap-sat inşaat işi ile uğraşan ve bilançosunda stokta tamamlanmış malı olan işletmelerde enflasyonist dönemlerde kayıtlı maliyetler ile cari dönem satış fiyatı arasındaki makas dikkate değer derecede yükseldi. Bu durumda olan yap sat inşaat firmalarında fiktif kârlar nedeni ile yüksek vergi matrahları oluştu. Şirketlerde çözüm olarak iki yönden birini tercih etti. Ya satış yapmayarak enflasyon düzeltmesini beklemeyi tercih ettiler ya da satış nedeni ile ortaya çıkan enflasyon vergisini satış fiyatına dahil ettiler.

Enflasyon Düzeltmesi Sebebi İle 2023 Yılı Sonunda Vergi Ödenecek Mi?

Enflasyon düzeltmesi ile parasal olmayan kıymetler 31/12/2023 tarihli bilanço itibariyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Ancak 31/12/2023 yılı bilançosunda yapılacak düzeltme işlemleri doğrudan vergi etkisi yaratmayacak. Düzeltme sonucu kaynaklanan kâr/zarar farkı, geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecek. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmeyecek.

Parasal olmayan kalemler 2024 ve sonraki yıllarda düzeltilmiş değerleri üzerinden gider, maliyet veya gelir unsuru olarak dikkate alınacaklarından 31/12/2023 yılı bilançosunun düzeltilmesi 2024 ve takip eden yıllarda dolaylı olarak vergi etkisi yaratacaktır. 

2024 Yılında Ne Olacak? Enflasyon Düzeltmesinde Belirleyici Etken Ne Olacak?

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan tutarlar, izleyen dönemin başlangıç değerleri olarak dikkate alınacak.2024 hesap dönemine ait vergi matrahı, düzeltilmiş bilançoya göre tespit edilecek. Geçici vergi dönemleri ve hesap dönemi sonu itibariyle oluşan kâr ya da zarar, “Enflasyon Düzeltme Hesabı’nın bakiyesine göre bulunacaktır.

Bilançoda yer alan ve parasal olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken parasal olmayan aktif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulması sonucu oluşan farklar kar artırıcı, parasal olmayan pasif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulması sonucu oluşan farklar ise zarar artırıcı olarak enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecek. Yani enflasyon düzeltmesi sonucu oluşacak kar veya zarar bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetlerin birbirine oranı dahilinde belirleyici olacak. Ancak şirketin aktif yapısının da (Süre, büyüklük vb.) enflasyon düzeltmesi sonucu oluşacak kar veya zararın belirlenmesinde etkili olacağını söylememiz gerek.

Özet olarak bilançoda yer alan ve parasal olmayan kıymetlerden pasif kıymetlerin toplamı aktif kıymetlerin toplamından daha yüksek olur ise enflasyon düzeltmesi sonucunda zarar oluşacağını ve oluşacak bu zararın mükellef lehine olup vergi matrahını azaltıcı yönde olacağını tam tersi durumda da enflasyon düzeltmesi sonucu ilave kar oluşacağını ve bununda vergi matrahını arttıracağını söyleyebiliriz.

Bu noktada daha öncede değindiğimiz üzere şirketlerin öz kaynaklarının ne durumda olduğu önem arz etmektedir. Zira öz kaynaklar zayıf olan ve daha çok yabancı kaynaklar ile aktifteki parasal olmayan kalemlerini finansa eden firmalar için enflasyon düzeltmesinin karı artırıcı etken olduğunu söyleyebiliriz.

İnşaat Sektörü Ne Yapacak?

2023 sonu, hesap dönemi itibari ile enflasyon düzeltmesi uygulayacak inşaat firmaları, en son 2004 yılı sonu finansal tablolarına enflasyon muhasebesi uygulamıştır. Dolayısıyla 2004 yılı finansal tablolarına enflasyon muhasebesi uygulayan inşaat işletmelerinin, düzeltmeye başlayacakları tarih Ocak 2005 dönemi olacaktır.

Enflasyon muhasebesi sonrası maliyetler güncel tutarlara gelmektedir. Bu durumda inşaat firmaları ellerindeki stokları 2023 yılsonu enflasyon düzeltmesi ile düzelttikten sonra güncel satış fiyatı ile mal satıldığında maliyet nedenli ortaya çıkan fark ve vergi etkisi düşecektir.

Enflasyon düzeltmesine tabi tutulan değerlerin 2024 yılında elden çıkarılması halinde de satış karları dolayısıyla vergi matrahları azalacaktır. Ancak 2024 yılında yapılacak olan enflasyon düzeltmesinin vergili olacağını ve stoklarının satışı için enflasyon düzeltmesini bekleyen işletmelerin 2024 yılı birinci geçici vergi dönemi sonuna kadar satışlarının enflasyon düzeltme farkları sebebi ile ilave vergi ödemeden yapabileceklerini hatırlatalım.

Taahhüt Sektöründe Durum Nispeten Rahat

Taahhüt sektöründe olup yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan işletmelerde de inşaat maliyetleri ve hakedişler arasında oluşan fark enflasyonist dönemlerde stokta malı kalan işletmelerdeki gibi yüksek olmamaktadır.

Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Projelerine Ait Maliyet Ve Hakedişler Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak Mı?

Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerine ilişkin, maliyetler ile hakedişler, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası uyarınca deftere kayıt tarihi esas alınarak düzeltme işlemine tabi tutulacaktır.

Hakedişlerde Tarih Nasıl Belirlenecek?

2023 hesap dönemi sonu itibari ile hakediş raporlarından hakediş bedellerinin alındığı tarihlerin tespit edilmesi ve bunlara ilişkin düzeltmenin bu tarihler esas alınarak yapılmasını gerektirmektedir.

Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Projelerinde Enflasyon Düzeltmesinde Hangi Hesap Kullanılacak?

Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmeler “Enflasyon Düzeltme Hesabı” yerine “697-Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”na kaydedilecektir. Bu hesabın alacak ve borç kalanı vermesi durumuna göre "178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı" veya "358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı"na devredilerek kapatılacaktır.

Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Projelerine Ait 2023 Yılı Sonunda Oluşan Enflasyon Düzeltme Farklarının Vergi Matrahının Tespitinde Etkisi Olacak Mı?

Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakediş tutarları ile ilgili olarak 2023 hesap dönemi sonu itibariyle düzeltme sonucu oluşan düzeltme farkları işin bitiminde (2023 hesap dönemi sonundan önce başlayan işlerde) mali kar/zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır. 2023 hesap dönemi sonuna kadar geçen süreye isabet eden kazanç düzeltme öncesi hükümlere, sonraki dönemlere isabet eden kazanç ise düzeltilmiş değerlere göre tespit edilecek ve bunların toplanması suretiyle oluşan kazanç tutarı beyan edilecektir.

27.10.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.