Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
info@emreozercen.com

Enflasyon Muhasebesi (Düzeltmesi) Uygulamasına İlişkin Doğru Bilinen Yanlışlar

Değerli okurlar, birçok genç meslektaşımızın dahil olmadığı, bizim gibi orta yaş grubu meslektaşların ise üzerinden uzun seneler geçmesine rağmen belirli belirsiz hatırladığı enflasyon düzeltilmesi uygulaması bugünkü doğru bilinen yanlışlar serisi isimli makalemizin konusu. Sürece ilişkin okuyan meslektaşlarımıza bir nebze katkımız olursa ne mutlu bize. Ancak Maliye Bakanlığı tarafından bu konuda henüz bir tebliğ yayımlandığını söyleyelim. Bizim aktaracağımız bilgiler 213 sayılı VUK (Vergi Usul Kanunu) mükerrer 298.madde’ye istinaden.

Gelin isterseniz önce süreci beraber hatırlayalım;

Enflasyon düzeltmesi temel amacı enflasyonist dönemlerin işletme varlıkların muhasebe kayıtlarında gerçek değerleri ile gösterilmesi ve işletmelerin enflasyon vergisine karşı korunmasıdır.

En son 2004 yılında uyguladığımız enflasyon muhasebesi esasen 31.12.2021 tarihli mali tablolara uygulanmak üzere gerekli şartları taşımıştı. Fakat 7352 sayılı kanun ile bu süre 31.12.2023 tarihli mali tablolara uygulanmak üzere ertelendi. Bu süreye kadar da uygulanmak üzere işletmeler için yeniden değerleme müessesi kalıcı hale getirildi.

Tek Seferlik Yeniden Değerleme

VUK geçici 32.maddesinde düzenlenen yeniden değerleme tek seferlik veya vergili yeniden değerleme adı altında. Mükelleflere 31.12.2021 tarihinde bilançolarında bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetlerini ve kayıtlı bulunan taşınmazlarını net değer artış tutarı üzerinden %2 vergi ödeyerek yeniden değerleme imkanı sunan tek seferlik yeniden değerlemenin en önemli avantajı sürekli yeniden değerleme kapsamına dahil edilmeyen arazi ve arsaların değerlemeye konu olabilmesi idi.

Sürekli Yeniden Değerleme (VUK Mükerrer 298-Ç Maddesi)

Bir diğer yeniden değerleme uygulaması ise sürekli değerleme veya vergisiz yeniden değerleme isimleri altında anıldı. Sürekli yeniden değerlemede yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı kullanıldı. Ancak tek seferlik yeniden değerleme yapmadan tek başına yapılması birçok firma tarafından haklı olarak tercih edilmedi. Zira işletmelerin sürekli yeniden değerleme yönetimini uygulamaya karar verip başlaması ile birlikte tek seferlik yeniden değerleme hakkıda kaybolmaktaydı.

Gelelim Enflasyon Düzeltmesine Kısaca Enflasyon Düzeltmesi Nedir?

Enflasyon düzeltmesi; parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle, malî tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanmasını ifade eder.

Peki Enflasyon Muhasebesine İlişkin Doğru Bilinen Yanlışlar Neler

• Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar.
• Ancak kazançlarını işletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek erbabı da amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini enflasyon düzeltmesi hükümlerine göre düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler.
• Tek seferlik ve sürekli yeniden değerleme uygulaması zorunlu olmamasına rağmen  enflasyon düzeltmesini yapmak zorunludur.
• Enflasyon düzeltmesi sadece ‘’Bilanço’’ kalemlerine uygulanmaktadır.
• Düzeltmeye esas olan parasal olmayan kalemlerdir. Boş arsa ve araziler dahil tüm gayrimenkuller, tüm ATİK’ler enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaktadır.
• Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme şartlarının yeniden oluşması halinde; enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılır. Bu durumda esas alınacak en eski tarih enflasyon düzeltmesine tabi tutulan kıymetlerin 31.12.2004 tarihli bilançodaki değeridir.
• Ancak amortismana tabi iktisadi kıymetleri için sürekli yeniden değerleme müessesinden faydalanan işletmelerin enflasyon düzeltmesi yaparken en son yeniden değerlenen değerler üzerinden ATİK’lerini enflasyon düzeltmesine tabi tutmak zorunda olduğu unutulmamalıdır. Zira tek seferlik yeniden değerleme uygulamasından yararlanmayıp sadece sürekli yeniden değerleme uygulamasından faydalanan ve hala bilanço kalemlerinde bu kıymetleri barından mükellefler için vergisel anlamda önemli bir fırsat kaçmış oldu.
• Enflasyon düzeltmesi uygulaması, sürekli değildir. Fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
• Geçici vergi dönemlerinde yukarıda belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuzaltı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son oniki ay dikkate alınır. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.(Cumhurbaşkanı; bu maddede yer alan % 100 oranını % 35'e kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25'e kadar çıkarmaya veya tekrar kanunî seviyesine kadar indirmeye yetkilidir.)
• Bir diğer yanılgı düzeltmeye esas tarihli mali tablolar 31.12.2023 tarihli olacaktır. Ancak düzeltme sonucu oluşan kar veya zarar geçmiş yıl kar veya zararında takip edilecek olup bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak keza geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmeyecektir.
• Yine 31.12.2023 tarihli mali tablolara düzeltme uygulanacağı için sabit kıymetler yeni değerleri ile 2024 takvim yılında vergisel anlamda şirketlere olumlu etki sağlayacaklar.
• Yıllara sarî inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmeler, enflasyon düzeltme hesabı yerine yıllara sarî inşaat enflasyon düzeltme hesabına kaydedilerek işin bitiminde kâr/zarar hesabına intikal ettirilecektir.
• Düzeltme işleminde ise aşağıdaki tarihler esas alınacak;
• Alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetlerle malî duran varlıklar için; satın alma tarihi düzeltme işlemine esas alınırken, ilk madde ve malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine dahil edilen unsurlar için deftere kayıt tarihi esas alınacaktır.
• Aynî sermaye olarak konulan kıymetler için; mülkiyetin intikal ettiği tarih baz alınırken kâr yedekleri, geçmiş yıl kârları ve net dönem kârının sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye için; tescil tarihi esas alınacaktır.
• Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulacaktır.
• Son olarak stokların, satılan malın ve maddî duran varlıkların maliyet bedeline ve malî duran varlıkların alış bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra düzeltme işlemi yapılabilecek.
• Reel olmayan finansman maliyeti; Her türlü borçlanmada, borç tutarlarına, borcun kullanıldığı döneme ait Üretici Fiyatı Genel Endeksi artış oranının uygulanması suretiyle bulunan tutarı olarak tanımlanmıştır.

Süreç ertelenilir mi bilinmez ancak güncel şartlar itibariyle  zorlu bir süreç biz meslek mensuplarını ve şirket yöneticilerini beklemekte. Hele son enflasyon düzeltmesinin yaklaşık yirmi yıl kadar önce yapıldığı hatırlanırsa Maliye Bakanlığının uygulama tebliğini bir an önce yayımlanmasında fayda var.

22.08.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.