Emre Özerçen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
info@emreozercen.com

Şirketler Tarafından Ödenen Tazminatlar Hangi Şartlar Altında Giderleştirilebilir?

Günümüz iş dünyasında gerek yargıya intikal eden gerekse müzakere yolu ile çözülebilen ticari anlaşmazlıklar birçok durumda işletmelere önemli maliyetler doğurmaktadır. Bu anlaşmazlıklar sözleşme ihlali nedeniyle olabildiği gibi, iş kazasından, telif haklarının ihlaline kadar birçok sebebe bağlı olabilir. Bu anlaşmazlıkların sonucunda işletmeler tazminat ödemekle karşı karşıya kalabilir.

İşletmeler ödedikleri zarar, ziyan veya tazminat bedellerini ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate almak isterler. Fakat tazminatların gider olarak kayıtlara alınabilmesi Gelir Vergisi Kanunun 40.maddesi 3 nolu bendinde bazı şartlara bağlanmıştır. Bunlara kısaca değinecek olursak;

• İlgili tazminatın iş ile ilgili olması
• Mukavelename, ilam veya kanun emrine dayanması gerekmektedir
• Ödenmiş olması

Ayrıca GVK’nun 41.maddesi 6 nolu bendinde ‘’Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar (sözleşmelerde cezai şart olarak öngörülen tazminatlar cezai mahiyette tazminat sayılmaz) denilerek teşebbüs sahibinin suç ve kusurlarından doğan tazminatların gider olarak yazılamayacağı belirtilmiştir.

Zarar, ziyan veya tazminatın, mukavelenameye dayanmasından kasıt, iş ile ilgili olarak taraflarca karşılıklı yapılan sözleşmedir. Sözleşmeye dayanarak ödenen zarar, ziyan ve tazminatların gider olarak kaydedilebilmesi için, öncelikle taraflar arasında işin başında sözleşmenin tanzim edilmiş olması gerekmektedir. Varlığı ve gerçekliği ispat edilebilir olmasına rağmen, taraflar arasında sözlü olarak yapılmış bir anlaşma hükmüne dayanan zarar, ziyan ve tazminatların gider olarak kaydedilebilmesi mümkün değildir.

Borçlar Kanunu’nun hükümlerine göre, istihdam edenler, maiyetinde istihdam ettiği kimselerin hizmetlerini ifa ettikleri esnada yaptıkları zarardan mesuldür. İşveren zararın ifası sırasında gerekli tüm tedbiri almış ise, işçinin kusuru nedeniyle zarar gören muhataba ödeyeceği zarar, ziyan ve tazminatı gider olarak yazabilir. İşveren yaptığı bu ödeme neticesinde kusurlu olan işçisine rücu edebilir ve rücu etmesi halinde de bu tutarı da hasılat olarak kaydetmelidir. İşverenin kendi kusuru bulunması durumunda ise işveren kendi kusuruna düşen pay dâhilinde yaptığı ödemeyi kayıtlarına gider olarak intikal ettiremez.

ÖRNEKLER

İş mahkemelerince iş akdinin haksız nedenle fesh edildiğine dair hüküm verildikten sonra işletme tarafından personele ödenecek olan işe başlatmama tazminatı gider olarak kayıtlara alınabilir.

İş mahkemesinin iş kazası sonucu Teknik Bilirkişi Heyeti Raporu şirketin %50 oranında kusurlu olduğu tespit edilip bu kusur oranı dikkate alınmak suretiyle şirketin ödediği tazminatın kurumlar vergisi matrahında gider olarak indirim konusu yapılması mümkün değildir.

İşletme tarafından yapılan inşaatın sözleşmede belirtilen süreyi aşması nedeniyle arsa sahibine sözleşmeye istinaden ödenen tazminatlar, işletmenin kendisinin ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının kusurundan kaynaklanmamış olması şartıyla kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilmektedir.

Müşavirlik ofisinin mesleki faaliyetini çerçevesinde çalışanların hatası sonucu müşterilerine kesilen cezaların müşavirlik ofisi tarafından ödenmesi halinde de ödenen cezalar çalışanların kusurundan kaynaklandığı için mesleki kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmamaktadır.

Optik satışı faaliyeti ile uğraşan mükellefin Sosyal Güvenlik Kurumu ile yaptığı anlaşma gereğince ilgili kuruma reçete ekinde gönderdiği garanti belgelerinde ki bilgiler ile sistemde yer alan bilgiler arasında uyuşmazlık olması nedeni ile SGK tarafından kesilen cezalar sözleşme kapsamında olmasına rağmen işverenin veya çalışanlarının kusurundan kaynaklandığı için ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün değildir.

UYGULAMA

Mahkeme davalı ABC Ltd. Şti’ nin, davacı DEMİR Ltd. Şti’ ne aralarındaki sözleşme dikkate alınarak 50.000-TL tazminat ödemesine hükmetmiştir. Mahkeme kararına esas teşkil eden bilirkişi raporunda davalı ABC Ltd. Şti’ nin iş tesliminin gecikmesinde %90 kusurlu olduğu belirtilmiştir.

ABC LTD.ŞTİ’NİN KAYDI
50.000x0,90 =45.000-TL . (KKEG) olarak kayıtlara intikal ettirilecektir.
50.000x0,10 = 5.000-TL    Gider olarak kayıtlara intikal ettirilecektir.

----------------------------------------/---------------------------------------

770-GYG                      5.000

770-GYG KKEG        45.000

                                   102-BANKALAR        50.000

----------------------------------------/---------------------------------------

950-KKEG                  45.000

                                   951-KKEG                  45.000
 

----------------------------------------/---------------------------------------

Sonuç olarak zarar, ziyan ve tazminatların giderleştirilebilmesi bazı koşullara bağlanmıştır. Bu koşulları yukarıda kısaca özetlemeye çalıştık. Ancak kanaatimizce tazminatlar kesin olarak belirlendiği zaman fiilen ödeme gerçekleşmese de gider olarak kabul edilebilir. Zira ticari ve zirai kazançta tahakkuk esası geçerlidir. Ayrıca tazminat bedelleri teslim veya hizmet karşılığı olmadığı için üzerinden KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır.

02.10.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.