Emine Kocakerim
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
gizer1997@hotmail.com

Sabit Kıymetlerde Amortisman Uygulamaları

Amortismanın, Vergi Usul Kanunumuza da tanımı yapılmamıştır.

Ancak VUK’un 313’üncü maddesinde; İşletmeler kullanmak üzere aldığı sabit kıymetleri normal şartlarda bir yıldan daha uzun sürelerde kullanırlar ve bu nedenle, maddi duran varlıkların ekonomik ömrü boyunca gider yazılması gerekir.

VUK 315 inci maddesinde;

"Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır."

Böyle yapılarak maddi duran varlık kullanıldığı muhasebe dönemlerine dağıtılarak gider yazılmış olur ve muhasebenin dönemsellik kavramı da yerine getirilir.

Amortisman ayırma şartlarına baktığımızda,

1-İşletmelerin envanterine kayıtlı olması,

2-Yukarıda da tanımda belirttiğimiz üzere işletmelerde bir yıldan fazla kullanılması,

3-Zamanla yıpranma, aşınma veya kıymetten düşmeye uğramasıdır. Zamanla değerini yitirmeyecek kıymetlerin amortisman yolu ile gider yazılması kabul edilemez.

Bunlara vereceğimiz en klasik örneğimiz boş arsa ve arazilerdir.

Hemen aklımıza sanat eserleri gelmektedir. İdarenin bu konuda farklı görüşleri bulunmaktadır. Benim düşünceme göre de ayılmaması gerekmektedir.

4-Amortisman ayırmak istediğimiz sabit kıymetin Gelir İdaresinin her yıl belirlediği tutarın üzerinde olması (2023 yılı için KDV HARİÇ 4.400.- TL)

Burada iktisadi ve teknik anlamda bütünlük arz eden kıymetler için bu had topluca dikkate alınmalıdır.

Amortisman ayırma yöntemlerine baktığımızda:

1-Normal Amortisman Yöntemi

2-Azalan Bakiyeler Yöntemi      

3-26/10/2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanan 7338 sayılı kanun ile Bakanlıkça belirlenen amortisman sürelerini mükelleflerin kendi işletmelerine göre belirli kıstaslar içinde değiştirme hakkı verilmiştir.

4-Fevkalade Amortisman  

Örnek Uygulama : Şirket, 10.000 TL’ye aldığı ve faydalı ömrü 5 yıl olan bir demirbaş için  her yıl 2.000 TL amortisman ayırmıştır.  Muhasebe kaydı ise şöyledir;

------------------------------------/--------------------------------

255 Demirbaşlar Hesabı   10.000.-TL

                    320 Satıcılar                    10.000.-TL

Demirbaş alımı

-------------------------------/---------------------------------------

5 yılda normal amortisman yolu ile itfa edilmesi.

10.000  1/5 x (% 20 )  = 2.000.- TL

---------------------------------/-----------------------------------

770 Genel Yönetim Giderleri    2.000.- TL

                               257  Birikmiş Amortismanlar (­-)  2.000.- TL

Demirbaşa amortisman ayrılması

--------------------------------------/------------------------------------

Azalan bakiyeler yöntemi tercih edilirse

Yıl	Maliyet Bedeli	Oran	Hesaplanan Amortisman	Net Defter Değeri
1	10000	40%	4000	6000
2	6000	40%	2400	3600
3	3600	40%	1440	2160
4	2160	40%	864	1296
5	1296	0%	0	1296

---------------------------------/-----------------------------------

770 Genel Yönetim Giderleri    4.000.- TL

                               257  Birikmiş Amortismanlar (­-)  4.000.- TL

1’nci yılda demirbaşa amortisman ayrılması

--------------------------------------/------------------------------------

Amortisman konusunda VUK 282 inci maddesinde ise ; “Kurumlarda aktifleştirilen ilk tesis ve taazzuv giderleri mukayyet değeri ile değerlenir. Bu değer, ilk tesis ve taazzuv için yapılan giderlerden fazla olamaz.

İlk tesis ve taazzuv giderleri; kapsamdaki giderler yapıldıkları dönemde giderleştirilebilirler ya da 5 yılda normal amortisman yolu ile itfa edilebilirler. Gelir idaresi mükelleflere seçimlik hak tanımıştır.

İlk tesis ve taazzuv giderleri de ilk yılda kar elde edilmiş ise giderleştirilmeli. Kar elde edilmedi ise amortisman yolu ile itfa edilmelidir.

Örnek Uygulama : Şirket kuruluş aşamasında 10.000.-TL  muhtelif gider yapmıştır.

Harcamanın yapıldığı dönemde doğrudan gider yazmak tercih edilirse muhasebe kaydı:    

--------------------------------------/----------------------------------------------- 

770 Genel Yönetim Giderleri    10.000.- TL

                                      331 Ortaklara Borçlar   10.000.- TL

Şirket kuruluş giderleri

------------------------------------/----------------------------------------------

Aktifleştirme yapıldığı takdirde muhasebe kaydı:                               

------------------------------------/-----------------------------------------------

 262  Kuruluş ve Örgütlenme Gideri    10.000.- TL

                                            331 Ortaklara Borçlar   10.000.- TL

Şirket kuruluş giderleri

----------------------------------------/----------------------------------------

5 yılda normal amortisman yolu ile itfa edilmesi.

10.000  1/5 x (% 20 )  = 2.000.- TL

------------------------------------------/----------------------------------------

 770 Genel Yönetim Giderleri    2.000.- TL

                                             268 Birikmiş Amortismanlar (­-)  2.000.- TL

Kuruluş giderinin amortisman kaydı

---------------------------------------/-----------------------------------------------

Amortisman ayrılmasında  vergi planlamasına dikkat etmeliyiz. Amortisman vergi planlaması yapmamızı sağlayan bir haktır.

Gelir idaresinin bakış açısı mecburi bir hak değildir ve ayrılmadığında Mükellef ‘’verilen hakkı kullanmadı ‘’ şeklindedir. Hak olduğu içinde amortisman ayırmadığımız takdirde geriye dönük düzeltme yapılmamaktadır. Amortisman ayrılmadığı takdirde, amortisman süresi de uzamamaktadır. Ya da ilgili yıllarda ayırmadığımız amortismanı iktisadi kıymetin ömrünün sonunda topluca ayırma imkanı yoktur.

Amortisman ayırmayarak veya kanunun bizlere tanıdığı tutardan daha az ayırarak:

Bilançonun zararla kapatılması,

Sermayenin kayıp duruma düşmesi engel olunabilinir.

Ortaklara daha fazla kar payı dağıtımı yapabiliriz.

Yöntemlere baktığımızda, Normal Yöntemde Bakanlığın belirlediği süre ve oranda her yıl aynı tutarı gider yazmaktayız.

Azalan Bakiyeler yönteminde, ilk yıllarda daha fazla gider yazılmaktadır. Sadece bilanço esasına göre defter tutan mükellefler bu amortisman yöntemini kullanabilir. Bu yönteme göre; amortisman oranı %50’yi geçemez ,  normal amortisman oranının iki katıdır,  normal amortisman için belirlenen süreleri geçemez.

Yöntemler arası geçişte Normal Yöntemden Azalan Bakiyeler Yöntemine geçiş izni bulunmamaktadır.                                                                                                                                                          
Azalan amortisman yönteminden normal amortisman yöntemine geçilebilir. (VUK Mükerrer Madde 320)

Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taalluk ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir."

Mükerrer 320’nci maddesinde; "1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.

VUK’un azalan bakiyeler yöntemini sadece bilanço esasında defter tutan işletmelerin kullanmasına izin vermesi, VUK’un bilanço esasında defter tutmayı teşvik ettiği sonucu ortaya çıkarmaktadır.

26/10/2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanan 7338 sayılı kanun ile gelen uygulama ise, 26/10/2021 tarihinden sonra işletmelere alınacak iktisadi kıymetler için kullanılabilecek bir haktır.

Ana esasları ile baktığımızda 7338 sayılı gelen uygulamada,                                                                

Gün metodu ihtiyari olup, bunu tercih etmeyenler daha evvel uygulana gelmekte olan yöntemi (yıllık) uygulayabilirler.

Günlük hesaplama seçeneği, faaliyetleri binek oto kiralama/işletme olmayanlara ait binek

otomobilleri için geçerli değildir.

Bu seçeneğe göre amortisman hesaplandıktan sonra bu hesaplama şeklinden vazgeçilemez.

Mükellefler isterlerse, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından tespit/ilan edilen faydalı ömürlerden daha uzun bir süre için amortisman hesaplayabilirler. Ancak uzatılan bu süre, Bakanlıkça belirlenen sürenin iki katını ve elli yılı aşamaz.

Finansal Tablolarını, Türkiye Muhasebe Standartları ile hazırlama zorunluğundaki işletmeler için VUK arasında amortisman ayırma konusunda bilindiği üzere çok fazla değişiklik vardır.

Türkiye Muhasebe Standartların da amortisman konusu hakkında:

TMS-16 Maddi Duran Varlıklar Standardında,

TMS-38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar,

TMS-40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller ve

TFRS-5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Gayrimenkuller Standartlarında da çeşitli düzenlemeler mevcuttur.

Amortisman ayırmada 7338 sayılı değişikliği ile işletmelere süre ve oran seçimleri konusunda seçimlik hak vererek iki uygulama arasındaki fark VUK ‘da yine de sınır olmasına rağmen biraz daha kapatıldığı düşüncesindeyim.

Fevkalade Amortisman uygulamasında ise VUK'un 317. maddesi hükmü şu şekildedir; "Amortismana tabi olup:

1.Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden;

2.Yeni icatlar dolayısıyle teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;

3 Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan; Menkul ve gayrimenkullerle haklara,

Mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen "Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri" uygulanır.

Makalemizde amortisman konusunda önem arz eden bazı konulara ele alınmış olup, mükelleflerin iktisadi kıymetin maliyetin oluşturulması son 7338 sayılı kanunda değişikliklere dikkat ederek, kullanılacak yöntemin seçimi ayrılacak olan tutar yıllar itibarı ile geniş bir perspektif ile düşülmesi gereken bir konudur.

10.07.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.