Ekrem Öncü
Yeminli Mali Müşavir
DKR Denetim
ekrem.oncu@dkrdenetim.com

Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeliği ve Sorumlulukları

Değerli okurlarımız bilindiği üzere şirketler Mart ayı sonuna kadar genel kurullarını yapacaklardır. Sermaye Piyasası Kanununa (SPK) tabi şirketler genel kurullarda bağımsız yönetim kurulu üyelerini de seçeceklerdir. Bu yazımızda, Yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK)'nun yürürlüğe girmesi ile bağımsız yönetim kurulu üyeliği düzenlemesi ve bu üyelerin sorumlulukları ele alınacaktır.

Sermaye Piyasası Kurulunun bağımsız yönetim kurulu üyelerine ilişkin açıklamalarda bulunduğu Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliği (Seri:IV, No:56) 30.12.2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Hemen vurgulayalım ki, bu Tebliğ SPK'ya tabi şirketleri bağlamaktadır. SPK'ya tabi olmayan firmaların bu düzenlemelere uyma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, Türk Ticaret Kanununda yer alan düzenlemeler tüm şirketler bakımından zorunlu düzenlemelerdir. SPK kapsamına giren şirketler anonim şirket olarak örgütlenmek zorunda oldukları için, TTK'nın da anonim şirketlere ilişkin düzenlemelerine tabi olacaklarıdır. Limited şirketler SPK kapsamında faaliyet gösteremeyeceklerdir.

Öncelikle bağımsız yönetim kurulu üyeliği konusunu ele alalım. Sonrasında ise bu üyelerin sorumluluklarının diğer yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarından farkı olup olmadığına bakalım.

Kimler bağımsız yönetim kurulu üyesi olabilecektir ve bağımsız üye sayısı kaç kişi olmak zorundadır?

SPK'nın Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliği uyarınca, yönetim kurulu üye sayısı, her durumda 5 üyeden az olamayacaktır. Halbuki, Yeni TTK uyarınca anonim şirketlerin yönetim kurulu sayısı bir veya daha fazla kişiden oluşabilecektir. 

 
Tebliğ düzenlemesi uyarınca, yönetim kurulunda icrada görevli olan ve olmayan üyeler bulunur. İcrada görevli olmayan yönetim kurulu üyesi, yönetim kurulu üyeliği haricinde şirkette başkaca herhangi bir idari görevi bulunmayan ve şirketin günlük iş akışına ve olağan faaliyetlerine müdahil olmayan kişidir. Yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğu icrada görevli olmayan üyelerden oluşur.

 
İcrada görevli olmayan yönetim kurulu üyeleri içerisinde, görevlerini hiçbir etki altında kalmaksızın yapabilme niteliğine sahip bağımsız üyeler bulunur.

 
Yönetim kurulu içerisindeki bağımsız üye sayısı toplam üye sayısının üçte birinden az olmamak üzere en az fiili dolaşımdaki pay oranını temsil edecek kadar olmalıdır. Şu kadar ki, ortaklık genel kurulu tarafından yönetim kurulu içerisindeki bağımsız üye oranı %50 ile sınırlandırılabilir. Bağımsız üye sayısının hesaplanmasında küsuratlar izleyen tam sayı olarak dikkate alınır. Her durumda, bağımsız üye sayısı ikiden az olamaz.

 
Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin görev süresi üç yıl olup, tekrar aday gösterilerek seçilmeleri mümkündür. Şirketin yönetim kurulunda son on yıl içerisinde altı yıldan fazla yönetim kurulu üyeliği yapmış bir kişi, yönetim kuruluna bağımsız üye olarak atanamaz.

 
Aşağıdaki kriterlerin tamamını taşıyan yönetim kurulu üyesi “bağımsız üye” olarak nitelendirilir.

a) Şirket, şirketin ilişkili taraflarından biri veya şirket sermayesinde doğrudan veya dolaylı olarak %5 veya daha fazla paya sahip hissedarların yönetim veya sermaye bakımından ilişkili olduğu tüzel kişiler ile kendisi, eşi ve üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımları arasında, son beş yıl içinde, doğrudan veya dolaylı istihdam, sermaye veya önemli nitelikte ticari ilişkinin kurulmamış olması,

 
b) Son beş yıl içerisinde, başta şirketin denetimini, derecelendirilmesini ve danışmanlığını yapan şirketler olmak üzere, yapılan anlaşmalar çerçevesinde şirketin faaliyet ve organizasyonunun tamamını veya belli bir bölümünü yürüten şirketlerde çalışmamış ve yönetim kurulu üyesi olarak görev almamış olması,

c) Son beş yıl içerisinde, şirkete önemli ölçüde hizmet ve ürün sağlayan firmaların herhangi birisinde ortak, çalışan veya yönetim kurulu üyesi olmaması,

 
d) Yönetim kurulu görevi dolayısıyla hissedar ise sermayede sahip olduğu payın oranının %1’den fazla olmaması ve bu payların imtiyazlı olmaması,

 
e) Bağımsız yönetim kurulu üyesi olması sebebiyle üstleneceği görevleri gereği gibi yerine getirecek mesleki eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olması,

f) Bağlı oldukları mevzuata uygun olması şartıyla üniversite öğretim üyeleri hariç, kamu kurum ve kuruluşlarında, aday gösterilme tarihi itibarıyla ve seçilmesi durumunda görevi süresince, tam zamanlı çalışmıyor olması,

g) Gelir Vergisi Kanunu’na göre Türkiye’de yerleşmiş sayılması,

h) Şirket faaliyetlerine olumlu katkılarda bulunabilecek, şirket ortakları arasındaki çıkar çatışmalarında tarafsızlığını koruyabilecek, menfaat sahiplerinin haklarını dikkate alarak özgürce karar verebilecek güçlü etik standartlara, mesleki itibara ve tecrübeye sahip olması.

Aday Gösterme Komitesi, yönetim ve pay sahipleri de dahil olmak üzere bağımsız üyelik için aday tekliflerini, adayın bağımsızlık ölçütlerini taşıyıp taşımaması hususunu dikkate alarak değerlendirir ve buna ilişkin değerlendirmesini bir rapora bağlayarak yönetim kurulu onayına sunar.

Bağımsız yönetim kurulu üye adayı, mevzuat, esas sözleşme ve yukarıda yer alan kriterler çerçevesinde bağımsız olduğuna ilişkin yazılı bir beyanı aday gösterildiği esnada Aday Gösterme Komitesine verir.

Yönetim kurulu, Aday Gösterme Komitesi’nin raporu çerçevesinde bağımsız üye aday listesini hazırlayarak genel kurul toplantısından en az 60 gün önce SPK’ya gönderir. SPK liste hakkında varsa olumsuz görüşünü 30 gün içerisinde şirkete bildirir. SPK’nın olumsuz görüş bildirmiş olduğu kişi genel kurula bağımsız üye adayı olarak sunulamaz.

Şirket, kesinleşmiş bağımsız üye aday listesini genel kurul toplantı ilanı ile birlikte kamuya açıklar. Bağımsız yönetim kurulu üyesi atamasına ilişkin genel kurul kararı, karşı oylar ve gerekçeleri ile birlikte şirketin internet sitesinde açıklanır. Sermayenin yüzde birini temsil eden pay sahiplerinin, seçilmesi konusunda olumsuz oy kullandıkları bağımsız yönetim kurulu üyesi adaylarının bağımsız üye olarak seçilmeleri durumunda, genel kurul toplantı tarihinden itibaren 30 gün içinde yapacakları başvuru üzerine, bağımsız üyelerin bağımsızlık kriterlerini sağlayıp sağlamadığı SPK tarafından değerlendirilir ve karara bağlanır.

Bağımsız yönetim kurulu üyesinin bağımsızlığını ortadan kaldıran durum olursa ne yapılacaktır?

Bağımsızlığı ortadan kaldıran bir durum ortaya çıktığı takdirde, değişiklik bağımsız üye tarafından kamuya duyurulmak üzere derhal yönetim kuruluna iletilir. Bu durumda bağımsızlığını kaybeden yönetim kurulu üyesi ilke olarak istifa eder. Asgari bağımsız yönetim kurulu üye sayısının yeniden sağlanmasını teminen, Aday Gösterme Komitesi yapılacak ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapmak üzere boşalan üyeliklere bağımsız üye seçimi için değerlendirme yapar ve değerlendirme sonucunu yazılı olarak yönetim kuruluna bildirir.

Yönetim kurulu Aday Gösterme Komitesi’nin raporu çerçevesinde aday listesini SPK’ya gönderir. SPK liste hakkında varsa olumsuz görüşünü 30 gün içerisinde şirkete bildirir. SPK’nın olumsuz görüş bildirmiş olduğu kişi bağımsız üye olarak belirlenemez. Bu çerçevede yönetim kurulu tarafından belirlenecek üyeler ilk genel kurula kadar görev yapar.

Bu açıklamalar, bağımsız yönetim kurulu üyesinin istifa etmesi veya görevini yerine getiremeyecek duruma gelmesi halinde de geçerlidir.

Şirketin ilişkili taraf işlemlerinde ve üçüncü kişiler lehine teminat, rehin ve ipotek verilmesinde bağımsız yönetim kurulu üyesinin yetkisi nasıldır ve ne şekilde hareket edecektir?

Şirketin her türlü ilişkili taraf işlemlerinde ve üçüncü kişiler lehine teminat, rehin ve ipotek verilmesine ilişkin yönetim kurulu kararlarında bağımsız üyelerin çoğunluğunun onayı aranır. Bağımsız üyelerin çoğunluğunun söz konusu işlemi onaylamaması halinde, bu durum işleme ilişkin yeterli bilgiyi içerecek şekilde kamuyu aydınlatma düzenlemeleri çerçevesinde kamuya duyurulur ve işlem genel kurul onayına sunulur. Söz konusu genel kurul toplantılarında, işlemin tarafları ve bunlarla ilişkili kişilerin oy kullanamayacakları bir oylamada karar alınarak diğer pay sahiplerinin genel kurulda bu tür kararlara katılmaları sağlanır. Bu maddede belirtilen durumlar için yapılacak genel kurul toplantılarında toplantı nisabı aranmaz. Oy hakkı bulunanların adi çoğunluğu ile karar alınır. Bu fıkrada belirtilen esaslara uygun olarak alınmayan yönetim kurulu ile genel kurul kararları geçerli sayılmaz. Bu hususlara ilişkin hükümlere esas sözleşmede yer verilir.

Bağımsız yönetim kurulunun ücretlendirilmesi nasıl olacaktır?

Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin ücretlendirmesinde hisse senedi opsiyonları veya şirketin performansına dayalı ödeme planları kullanılmaz. Şu kadar ki, bağımsız yönetim kurulu üyelerinin ücretlerinin bağımsızlıklarını koruyacak düzeyde olması gerekmektedir.

 

Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin sorumluluk bakımından diğer yönetim kurulu üyelerinden farkı var mıdır?

Bağımsız yönetim kurulu üyeliğine ilişkin olarak Yeni TTK'daki tek atığ belirli grupların yönetim kurulunda temsil edilmesi başlıklı 360'ıncı maddesinde bulunmaktadır. 360'ıncı maddede “bağımsız yönetim kurulu üyelerine ilişkin düzenlemeler saklıdır” denilmektedir.

 
Yeni TTK'da yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarına 

Yeni TTK'nın 553'üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca;

-kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde, hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.

Kanunda kimlerin sorumlu olacağı açıkça düzenlenmiştir. Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurlarının sorumlu olacakları belirtilmiştir. Dolayısıyla, bağımsız yönetim kurulu üyeleri bakımından da sorumluluk düzenlemesi geçerli olacaktır.

Kanun koyucu, “kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülükler” hükmünü koyarak çerçeveyi çizmiştir. Örneğin, Yeni TTK'nın 374-378'inci maddelerinde yönetim kurulunun yetkileri sayılmıştır. Bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde sorumluluk söz konusu olabilecektir. Burada vurgulanmak istenilen, sorumluluğun kanundan ve esas sözleşmeden doğmuş olmasıdır. Yani, kapsam belirlenmiştir. Kanundan ve esas sözleşmeden doğmayan sebeplerle sorumluluk söz konusu olmayacaktır. Bağımsız yönetim kurulu üyeleri bakımından da kanun ve esas sözleşmeden doğan sorumluluğa bakmak gerekecektir.

 

Kanundan ve esas sözleşmeden doğan her türlü yükümlülük nedeniyle sorumluluk söz konusu olacak mıdır?

Kanun koyucu bu durumu engellemiş ve kusura dayalı sorumluluğu benimsemiştir. Kurucular, yönetim kurulu üyeleri (bağımsız yönetimkurulu üyeleri dahil), yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde sorumlu tutulabileceklerdir. Kusurun belirlenmesinde Borçlar Kanununun ilgili maddelerindeki düzenlemeler de dikkate alınacaktır.

 

Vergi kanunları bakımından bağımsız yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu bulunmakta mıdır?

Nasıl ki, Yeni TTK'da bağımsız yönetim kurulu üyeleri bakımından ayrıca bir sorumluluk düzenlemesi yapılmamış ise, vergi kanunları bakımından da ayrı bir düzenleme bulunmamaktadır. Yönetim kurulu üyelerinin vergi kanunları bakımından sorumluluklarının genel esasları bağımsız yönetim kurulu üyeleri bakımından da geçerli olabilecektir. Bunu engelleyen bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, bağımsız üyelerin görevlerini yaparken dikkatsiz davranması, görevlerini suistimal etmesi gibi nedenlerle illiyet bağı kurulması gerekecektir.

Sonuç olarak, bağımsız yönetim kurulu üyeleri de yönetim kurulu üyeleri gibi sorumlu tutulabileceklerdir. Ancak, bu sorumluluk uygulamada anlaşıldığı gibi sınırsız değildir. Sorumluluğun kapsamı kanunda belirlenmiştir. Aynı şekilde Yazımızda bu sorumluluğun hangi hallerde geçerli olacağı ve sınırları ele alınmıştır.

04.03.2013

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.