Ekrem Işık
E. Vergi Başmüfettişi
E. Gelirler Başkontrolörü

Zaman Aşımının Son Gününde Takdire Sevk Edilen İncelemelerde Defter Belge İbrazı

1.KONU:

Zaman aşımının son gününde veya sondan birkaç gün önceden zaman aşımını durdurmak amacıyla matrah takdiri için takdir komisyonuna sevk edilen incelemelerde, defter ve belgeler üzerinde inceleme yapılabilmesi için, defter ve belgelerin ibraz edilmesi gerekmektedir. Ancak mükelleflerden defter ve belgelerin incelemeye ibraz etmelerini sağlamak için, kendilerine kanuni süre olan 15 günlük ibraz süresi verilmesi zorunluluktur. Zaman aşımının son gününde veya sondan birkaç gün öncesinde takdire sevk edilen mükellefler için, defter ve belge ibraz yazısının yazılması ve tebliği, 5 yıllık zaman aşımının dolmasından sonraki yıla sarkmaktadır. Bu durumda defter ve belgelerin ibrazı zorunlumudur.

1.1. Zamanaşımının Mahiyeti ve Süresi :

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 113 üncü maddesine göre “Zamanaşımı, süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır.

Zamanaşımı, mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.

Maddenin düzenleniş biçiminden anlaşılacağı gibi tarh zamanaşımı amme düzeninden sayılmış olup mükellefin zamanaşımını öne sürmesine gerek kalmaksızın idarece dikkate alınması gerekmektedir.

Tarh zamanaşımı V.U.K.’nun 114’üncü maddesinin birinci paragrafında şöyle tanımlanmıştır: “Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar.” Buna göre, tarh zamanaşımına ilişkin olarak kanunda yer alan genel süre beş yıldır.

1.2.  Beş Yıldan Fazla Altı Yıldan Az Zamanaşımına Tabi İşlemlerde Takdir İşlemi ve Tarhiyat:

V.U.K’.nun 114 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, Vergi dairesince matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması, zamanaşımını durdurur. Duran zamanaşımı mezkûr komisyon kararının vergi dairesine tevdiini takip eden günden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam eder. Ancak işlemeyen süre her hâl ve takdirde bir yıldan fazla olamaz.

Örnek: (A) Ltd. Şirketinin 2007 takvim yılı incelenmesi ile ilgili olarak 29 Aralık 2012 tarihinde görevlendirme yapılmıştır. Söz konusu mükellef için, Vergi Dairesince 29 Aralık 2012 tarihinde takdire sevk işlemi yapılmıştır. İnceleme tamamlandıktan sonra tespit edilen matrah farkı ile ilgili rapor vergi dairesine tevdi edildikten sonra, vergi dairesi raporu takdir komisyonuna iletmiş, takdir komisyonu bu raporu dayanak göstererek, tespit edilen matrah farkının takdiri ile ilgili komisyon kararını, 30 Nisan 2013 tarihinde vergi dairesine tevdi etmiştir.

Bu örnekte, takdire sevk işlemi, 29 Aralık 2012 tarihinde yapıldığı için, zaman aşımının dolmasına (30.12.2012+31.12.2012=) 2 gün kala sevk işlemi yapılmıştır. Zaman aşımı, takdir komisyonu kararının vergi dairesine tevdi tarihinden itibaren yeniden başlayacak ve zaman aşımından geriye kalan iki günlük süre içinde takdir komisyonunun takdir ettiği matrah üzerinden hesaplanacak vergi ve cezanın 2 Mayıs 2013 tarihinin sonuna kadar tebliğ edilmesi gerekir. Bu tebligat yapılamazsa 2007 yılı ile ilgili vergi ve ceza zaman aşımına uğramış olur.

Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi,  vergi dairesi tarafından matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması, zamanaşımını durdurmaktadır. Ancak bu takdirde duran zamanaşımı nedeniyle işlemeyen sürenin hiçbir şekilde bir yılı aşması mümkün değildir.

2.DEFTER VE BELGELERİN MUHAFAZA SÜRESİ İÇİNDE İBRAZ EDİLMEMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI:

2.1 Defter ve Belgelerin Muhafaza Süresi:

Vergi Usul Kanunu’nun 253 üncü maddesine göre “ Bu kanuna göre defter tutmak mecburiyetinde olanlar, tuttukları defterlerle üçüncü kısımda yazılı vesikaları, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar.” hükmü mevcuttur.

2.2. Defter ve Belgelerin İstenildiğinde İbraz Zorunluluğu:

Defter ve belgelerin ibrazı ile ilgili olarak ise, VUK’nun 256 ncı maddesine göre “gerçek ve tüzel kişiler ile mükerrer 257 nci madde ile getirilen zorunluluklara tabi olanlar, muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü defter, belge ve karneler ile vermek zorunda bulundukları bilgilere ilişkin mikro fiş, mikro film, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlardaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim veya kayıtları okunabilir hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri muhafaza süresi içerisinde yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz ve inceleme için arz etmek zorundadırlar. “ hükmü mevcuttur.

Bu iki madde hükmü uyarınca, defter ve belgelerin muhafaza süresi 5 yıl olup bu süre içinde de ibraz zorunluluğu vardır.

2.3. Muhafaza Süresinde Defter ve Belgelerin İbraz Edilmemesinin Cezası:

2.3.1. Defter ve belgelerin yetkililere ibraz edilmemesi re’sen takdir sebebidir.

Bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerin hepsi veya bir kısmı tutulmamış veya tasdik ettirilmemiş olursa veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple ibraz edilmezse, re’sen takdire sevk edilir. Matrah takdiri vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkan bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır (V.U.K Md. 30).

2.3.2. Defter ve belgelerin yetkililere ibraz edilmemesi özel usulsüzlük cezasını gerektirir.

V.U.K’.nun Mükerrer 355 inci maddesi uyarınca; aynı Kanunun 256 ncı maddesine göre defter ve belgeleri yetkililere süresinde ibraz etmeyen mükelleflere özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekir.

2.3.3. Defter ve belgelerin yetkililere ibraz edilmemesi hapis cezasını gerektirir.

V.U.K’nun 359 uncu maddesinin a/2 bendine göre; Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan; Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu fıkra hükmünün uygulanmasında gizleme olarak kabul edilir.

Yukarıda yapılan açıklamaların tamamı 5 yıllık saklama süresine uymayan mükellefler için geçerli olabilecektir.

3. DEFTER VE BELGELERİN BEŞ YILDAN SONRA İNCELEMEK ÜZERE YETKİLİLERE İBRAZI ZORUNLU MUDUR?

Bilindiği gibi vergi sistemimizde tarh zamanaşımı süresi prensip olarak 5 yıldır. Ancak yukarıdaki bölümlerde de değindiğimiz gibi zamanaşımı süresi dolmadan önce takdire sevk edilen mükellefler için tarh zamanaşımı azami bir yıl uzamaktadır. Şarta bağlı muafiyet ve istisna hükümleri uygulanırken mükellef tarafından koşulların ihlali halinde zamanaşımı ihlalin gerçekleştiği yılı izleyen yıldan itibaren başlayacağından burada da süreler 5 yılın çok üstüne çıkabilmektedir.

Öte yandan V.U.K.’nun “inceleme zamanı” başlıklı 138 inci maddesinde; “Vergi incelemesinin ne zaman yapılacağının evvelden haber verilmesi mecburi değildir. İnceleme, neticesi alınmamış hesap dönemi de dahil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. Evvelce inceleme yapılmış veya matrahın re'sen takdir edilmiş olması yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline mani değildir”

Şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Buna göre Kanunda vergi incelemesi yapılması süresi tarh zamanaşımı süresine bağlanmış ve incelemenin bu süre içinde yapılabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla herhangi bir nedenle tarh zamanaşımı süresinin uzaması halinde, bağlı olarak vergi inceleme yapılması süresi de uzamaktadır. Bu şekilde tarh zamanaşımı ve bağlı olarak vergi incelemesi yapılma süresinin de uzaması halinde, mükelleflerin defter ve belgelerini ibraz zorunluluğunun olup olmadığı başka bir ifade ile ibraz süresinin de uzayıp uzamayacağı, çözümlenmesi gereken bir sorunu ve bu çalışmamızın esas konusunu oluşturmaktadır.

Yukarıda yer alan ilgili Kanun maddelerinden de anlaşılacağı üzere, vergi inceleme yapılabilme süresi tarh zamanaşımı süresi matrah takdiri için takdir komisyonuna baş vurulması vergi ve cezanın zaman aşımına uğramasını durdurmaktadır. Ancak,  bu işlem, defter ve belgelerin saklama ve ibraz sürelerinin zamanaşımı durdurmamaktadır. VUK’nun 256 ncı maddesinde defter, belge ve diğer evrakların ibraz süresi, bunların muhafaza süresine bağlanmıştır. Yani muhafaza süresinden sonra söz konusu evrakların ibraz mecburiyetinin olduğu konusunda yasal bir düzenleme yoktur. Aynı kanunun 253 üncü maddesinde ise mükelleflerin; defter, belge ve diğer vesikalarını ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecbur oldukları belirtilmiştir.

Görüldüğü üzere V.U.K’nda muhafaza ve ibraz süreleri kesin bir şekilde belirlenmiş ve ilgili bulundukları yılı izleyen yılın başından itibaren beş yıl olan bu sürenin herhangi bir şekilde uzayabileceği konusunda bir belirleme yapılmazken, anılan sürenin tarh zamanaşımına bağlı olduğu konusunda da bir düzenleme yapılmamıştır. Yani tarh zamanaşımı süresinin herhangi bir nedenle uzaması halinde, vergi incelemesi yapılma süresi de buna bağlı olarak uzayabilirken, defter ve belgelerin muhafaza ve ibraz süreleri konusunda böyle bir bağlantı kurulmamış, kurulmasına izin veren bir hüküm de kanunda yer almamıştır.

Buna göre, tarh zamanaşımının beş yıldan uzun bir süreye tekabül ettiği dönemlerde, beş yıldan önceki dönemler için hukuken vergi incelemesi yapma imkanı olmakla birlikte, bu dönemlere ait defter ve belgelerin mükelleften ibrazının istenmesi halinde mükelleflerin söz konusu defter ve belgeleri ibraz etme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Dolayısıyla anılan süreden sonra ibraz edilmeyen defter ve belgeler nedeniyle herhangi bir yaptırımla muhatap tutulmaları da söz konusu olmayacaktır. Bir başka ifade ile özetleyecek olursak; Tarh zamanaşımı süresi 5 yıldan uzun olan işlemlerle ilgili olan defter ve belgelerin 5 yıllık saklama ve ibraz süresi uzamamaktadır.

IV-SONUÇ:

Vergi Usul Kanunu’nun 253 .ncü maddesine göre defter ve belgeleri muhafaza etme süresi 5 yıldır. 256. ncı maddeye göre de muhafaza etmek zorunda olan defterlerin ibrazı zorunludur. Bunun anlamı muhafaza süresi dolmuş olan defter ve belgelerin ibrazı zorunlu değildir.

Bu durumda, zamanaşımı dolmadan takdir komisyonuna sevk edilen mükelleflerin  5 yıllık süresinin dolmasından sonra defter ve belgelerinin ibraz edilmesi zorunlu değildir.

Takdir komisyonuna matrah takdiri için başvurulması vergilendirme ile ilgili tarh zaman aşımını durdurmasına karşın, defter ve belgelerin 5 yıllık saklama ve ibraz süresi durdurmamaktadır.

12.09.2013

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.