Eda Kaya Bükülmez
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
İşletme Bilim Uzmanı
edakaya_88@hotmail.com

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Hakkında Bilinmesi Gerekenler

“Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” 17 Aralık 2016 tarihli ve 29921 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre, Türk vatandaşı veya mavi kartlı olup, 45 yaşını doldurmamış olanlardan ücret karşılığı çalışanlar, işverenin, kanun hükümlerine göre düzenlediği bir emeklilik sözleşmesiyle, Hazine Müsteşarlığınca uygun görülen bir şirketin sunacağı emeklilik planına dahil edebilecektir.

KANUNUN ESASLARINI BELİRLEMEYE KİM YETKİLİDİR?

Emeklilik planına dahil edilecek işyerleri ile çalışanları ve bu kapsamdaki uygulama esaslarını Bakanlar Kurulu belirlemeye yetkili olacak.

 

KİMLER YARARLANACAK?

Türk vatandaşı veya mavi kartlı olup, SSK’lar (4/a) ve kamu görevlilerinden (4/c), 45 yaşını doldurmamış ücret karşılığı çalışanlar, işverenin, kanun hükümlerine göre düzenlediği bir emeklilik sözleşmesiyle emeklilik planına dahil edilecektir.

ÖZEL SEKTÖR İŞVERENLERİN SİSTEME KATILMA TARİHİ NEDİR?

1. Çalışan sayısı 1000 ve üzerinde olan işyerlerinde; 01.01.2017 tarihinden itibaren,
2. Çalışan sayısı 250 ve üzerinde olan işyerlerinde; 01.04.2017 tarihinden itibaren,
3. Çalışan sayısı 100 ve üzerinde olan işyerlerinde; 01.07.2017 tarihinden itibaren,
4. Çalışan sayısı 50 ve üzerinde ancak 100’den az olan işyerlerinde; 01.01.2018 tarihinden itibaren,
5. Çalışan sayısı 10 ve üzerinde ancak 50’den az olan işyerlerinde; 01.07.2018 tarihinden itibaren,
6. Çalışan sayısı 5 ve üzerinde ancak 10’dan az olan işyerlerinde; 01.01.2019 tarihinden itibaren,

            Ancak; 5 kişinin altında çalışanı bulunan işverenler, henüz sisteme dahil edilmemiştir.

SİSTEME DAHİL OLMAMA CEZASI NEDİR?

İşverenin yükümlülüklerine ve yürürlüğe konulan düzenlemelere uymaması halinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca 100 TL idari para cezası uygulanacaktır.

BİRDEN FAZLA İŞVERENLE ÇALIŞANLARIN SİSTEME KATILIMI NASIL OLACAKTIR?

Çalışanın her bir işvereni nezdinde ayrı ayrı işverenin emeklilik planına dahil edilecektir.

ÇALIŞANIN MAAŞI ÜZERİNDE HACİZ VEYA NAFAKA GİBİ YASAL KESİNTİLER VARSA KATKI PAYI ÖDEMESİ İÇİN MAAŞINDAN KESİNTİ YAPILABİLİR Mİ? ÇALIŞANA ÜCRET ÖDENMEYEN GÜNLERDE KATKI PAYI HESABI NASIL YAPILMAKTADIR?

Çalışanın maaşı üzerinde haciz veya nafaka gibi kesinti olması halinde, SGK matrahı etkilenmediği sürece ödenecek katkı payı tutarı değişmemektedir.

Çalışana ücret ödenmeyen günlerde örneğin ücretsiz izin, rapor vs. gibi durumlarda, katkı payı kesintisinde, çalışanın matrahı esas alınır ve SGK matrahını etkileyen her türlü sebep katkı payı kesintisinin hesaplanmasında dikkate alınmaktadır.

KAMU VEYA ÖZEL SEKTÖR İŞVERENLERİNİN HANGİ EMEKLİLİK ŞİRKETLERİNİ TERCİH ETMELİDİR? YİNE KAMU VEYA ÖZEL EMEKLİLİK ŞİRKETLERİ ARASINDAN MI OLMALIDIR? SİSTEMDE HANGİ ŞİRKETLER YER ALMAKTADIR?

Herhangi bir işveren sistemde faaliyet gösteren kamu veya özel fark etmeksizin herhangi bir emeklilik şirketi ile anlaşabilir. Şirketlerin listesi aşağıda yer almakta olup, detaylı bilgi için www.egm.org.tr adresi ziyaret edilebilir:

• Aegon Emeklilik ve Hayat A.Ș.
• Allianz Hayat ve Emeklilik A.Ș.
• Allianz Yaşam ve Emeklilik A.Ș.
• Anadolu Hayat ve Emeklilik A.Ș.
• Asya Emeklilik ve Hayat A.Ș.
• Avivasa Emeklilik ve Hayat A.Ș.
• Axa Hayat ve Emeklilik A.Ș.
• BNP Paribas Cardif Emeklilik A.Ș.
• Cigna Finans Emeklilik ve Hayat A.Ș.
• Fiba Emeklilik ve Hayat A.Ș.
• Garanti Emeklilik ve Hayat A.Ș.
• Groupama Emeklilik A.Ș.
• Halk Hayat ve Emeklilik A.Ș.
• Katılım Emeklilik ve Hayat A.Ș
• Metlife Emeklilik ve Hayat A.Ș
• NN Hayat ve Emeklilik A.Ș.
• Vakıf Emeklilik A.Ș.
• Ziraat Hayat ve Emeklilik A.Ș.

FON SEÇİM SÜRECİ NASIL OLACAKTIR? YILDA KAÇ DEFA FON DEĞİŞİKLİĞİ YAPABİLİR?

Sisteme giriş sırasında, çalışanlardan faiz içeren veya faiz içermeyen fon tercihleri alınır. Ancak, çalışanın tercih belirtmemesi durumunda, işveren bu tercihi ilgili çalışan adına yapar. Bu kapsamda, katkı payları yapılan tercih doğrultusunda öncelikle 1 yıllık süre boyunca faiz içeren veya faiz içermeyen başlangıç fonunda yatırıma yönlendirilir. 1 yılın sonunda ise, yine tercihe göre faiz içeren veya içermeyen standart fonlarda yatırıma yönlendirilmeye devam eder.

Çalışan cayma süresinin bitiminden sonra fon dağılımı değişikliği yapabilir. Bu değişiklik işleminden önce kendisine risk profili anketi sunulur. Sistemde yer alan

• muhafazakâr,
• dengeli,
• dinamik veya büyüme
• agresif

olarak tanımlı fonların yanı sıra başlangıç ve standart fonlar arasında tercihte bulunulabilir.

Çalışan, yılda 6 defa fon dağılım değişikliği yapabilir.

İŞVERENLER ANLAŞMIŞ OLDUĞU EMEKLİLİK ŞİRKETİNİ DEĞİŞTİREBİLİR Mİ?

İşverenin emeklilik şirketini değiştirmesi aktarım olarak tanımlanmakta olup, işverenin şirket ile yapacağı emeklilik sözleşmesinin imza tarihinden itibaren 2 yıl, aktarılan şirkette ise 1 yıl kaldıktan sonra farklı bir emeklilik şirketine geçmesi mümkündür.

ÇALIŞANIN ÖDEMELERE ARA VERME İMKANI VAR MIDIR? BU TALEP NASIL YAPILACAKTIR?

Çalışanın talebi üzerine katkı payı ödemelerine ara verilebilir ancak 3 ayın sonunda tekrar katkı payı tahsil edilmeye başlanır. Çalışanın 3 ayda bir söz konusu talebini yinelemesi gerekir. Ara verme talebinin işveren veya emeklilik şirketinden hangisi tarafından karşılanacağı hususu, işveren ile emeklilik şirketi arasında kurulacak emeklilik sözleşmesinde kararlaştırılır. Söz konu çalışan tarafından elden teslim, posta yoluyla veya güvenli elektronik iletişim araçlarıyla iletilebilir

KATKI PAYI NEYE GÖRE HESAP EDİLECEKTİR? TAKİBİNİ KİM TAKİP EDER?

Prime esas kazanç, emeklilik keseneğine esas aylık esas alınarak hesaplanacaktır. Hesaplanan katkı payı tutarının virgülden sonraki kısmı yani kuruș tutarı dikkate alınmaz. Çalışan kesinti oranını işverene bildirerek artırabilir veya varsa arttırmış olduğu tutarı yine Kanunda belirtilen kesinti oranından az olmamak kaydıyla düşürebilir. Ödemeler için matbu belirlenemez, katkı payları oransal olarak hesaplanır.

Katkı paylarının doğru ödenip ödenmediği emeklilik şirketleri veya bu amaçla yetkilendirilen Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından takip edilecektir.

KATKI PAYI ÖDEMESİ BORDROYA YANSIYACAK MIDIR?

Kamu kurumları bakımından, aylık işlemlerini Maliye Bakanlığının bilişim sistemleri üzerinden yürüten harcama birimleri için katkı paylarının bordroya yansımasını sağlayacak şekilde sistemsel geliştirmeleri gerçekleştirilebilecektir. Diğer kurumlar bakımından, işyerlerinin iç sistemlerinde bu kesintilerin bordroya yansıtılması ve diğer şirket içi ücret takip sisteminin geliştirilmesi operasyonel süreçlerinin takibi bakımından önem arz etmektedir.

DEVLET DESTEĞİNDEN FAYDALANMAK İÇİN SÜRE ŞARTI VAR MIDIR?

Sistemden 1 yıl sonra çıkanlar devlet desteklerinden faydalanamıyor. Destekten faydalanmak için belli süre ve şartlar gerekli. Şu anki bireysel emeklilik sisteminde devlet desteği belirli bir oranda ancak 3 yıl sonra hak edilebiliyor.

DEVLET KATKISI OLACAK MIDIR?

Sistemde 3 farklı devlet katkısı bulunmaktadır:

1. Çalışan katkısının %25’i oranında verilen devlet katkısı,
2. Cayma hakkını kullanmayan çalışanlara verilen 1.000 TL’lik başlangıç devlet katkısı,
3. Emekli olduktan sonra birikimini emekli aylığı olarak almak isteyen (en az 10 senelik yıllık gelir sigortası tercih eden) çalışana, birikiminin üzerine %5 ilave devlet katkısı.

SİSTEMDEN ÇIKIP TEKRAR GİRİŞ YAPAN BİR ÇALIŞAN, SİSTEM KAPSAMINDA SUNULAN AVANTAJLARDAN AYNI ŞEKİLDE YARARLANMAYA DEVAM EDEBİLECEK MİDİR?

Sistemden çıkıp tekrar giriş yapan bir çalışan, %25’lik devlet katkısından tekrar faydalanabilir ancak önceki hak edişe ilişkin süre kazanımlarını kaybedeceğinden hak yeniden başlar. Bununla birlikte, 1.000 TL başlangıç devlet katkısı, sisteme girişte bir defaya mahsus olmak üzere verildiğinden, söz konusu katkıdan tekrar faydalanamaz. Sistemden emekli olması durumunda, %5’lik ilave devlet katkısından faydalanması mümkündür.

OTOMATİK ÖDEMEYE ARA VERİLEBİLİR Mİ?

Cayma hakkını kullanmayan çalışan, belirlenecek hallerde katkı payı ödemesine ara verilmesini talep edebilmektedir. Bu madde kapsamında bir emeklilik sözleşmesi bulunan çalışanın işyerinin değişmesi halinde, yeni işyerinde bu madde kapsamında bir emeklilik planı varsa, çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni işyerindeki emeklilik sözleşmesine aktarılacaktır.

EMEKLİ OLANLARA 2.AYLIK OLANAĞI SAĞLANABİLİR Mİ?

Bireysel emeklilik sistemine 10 yıl süreyle prim yatıran ve 56 yaşını dolduran çalışanlar emekliliğe hak kazanacaktır. Emeklilik hakkı kazandığı tarihte parasını topluca çekmeyip en az 10 yıl süreyle kendisine emekli aylığı şeklinde ödenmesini talep edenlere o güne kadar birikmiş tutar üzerinden %5 oranında ilave bir devlet katkısı daha sağlanacaktır.

SİSTEMDEN NE ZAMAN ÇIKILANABİLİR?

Sisteme giren çalışanlar için 2 ay içinde cayma hakkı getirilecek. Cayma halinde, ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte 10 işgünü içinde çalışana iade edilecek.

DAHA ÖNCE SİSTEME GİRMİŞ VE DEVAM EDEN ÇALIŞAN YENİ BİR İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA BAŞLADIĞINDA DURUM NE OLACAK?

İşveren yeni bir çalışan istihdam ettiğinde söz konusu çalışan;

1. Önceden sisteme girmiş ve ayrılmışsa; yeni işveren tarafından yeniden sisteme dahil edilir.
2. Önceden sisteme girmiş ve devam ediyorsa; çalışan yeni işyerinde sunulan emeklilik planına geçiș yapar. Yeni işvereni otomatik katılım sistemi kapsamında değilse, işveren kapsam kadar çalışan dilerse İș yeri değişikliğini izleyen ay sonuna kadar hesabının bulunduğu emeklilik şirketine bildirim yaparak eski planına dışarıdan katkı payı ödeme yapmaya devam edebilir ve yen otomatik katılım sistemi kapsamına dahil olduğunda sunulacak olan işyeri bazlı emeklilik planına dahil olur.
3. Daha önce sistemle hiç tanışmamış ise sisteme dahil edilmesi durumunda; a bendi kapsamında çalışanlar, işvereni tarafından sisteme dahil edilir.

ŞİRKETLER TOPLULUĞUNUN TEK BİR ÇATI ALTINDA DEĞERLENDİRİLMESİ HALİNDE SİSTEM NASIL İŞLEYECEKTİR?

Her bir şirket, ayrı bir tüzel kişilik olarak kendi çalışan sayısına göre sisteme dahil olacaktır.

Aynı yönetim kurulu ile yönetilen iki şirketlerde ise; TTK hükümlerine tabi bir sermaye şirketi, özel hukuk tüzel kişisi kategorisinde işveren olarak kabul edildiğinden dolayı her bir sermaye şirketi ayrı birer işveren olarak değerlendirilir.

20.12.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.