Ebubekir Kaleli
Sosyal Güvenlik Denetmeni
Bilim Uzmanı
İş Güvenliği Uzmanı
ekalelisgk@hotmail.com

İhbar Tazminatı ve İhbar Tazminatı Ödenmeyecek Durumlar

Giriş

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesi; “süreli fesih” başlığı altında ihbar sürelerini ve bu süreçte uyulması gereken kuralları düzenlemiştir. Bu maddedeki, “belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir” hükmü ile kanun koyucu, iş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işverenin, ani bir şekilde sözleşmeyi feshetmesi durumunda karşı tarafın mağduriyet yaşamamasını garanti altına almayı hedeflemiştir denilebilir.

Bilindiği üzere; ihbar tazminatı ve ihbar süreçleri çalışma hayatının en önemli konularından olup işçi - işveren uyuşmazlıklarında da ilk sıralarda yer almaktadır. İhbar tazminatı, birçok yargı kararına konu olduğu gibi birçok makaleye de konu olmuştur. Biz bu makalemizde ihbar tazminatı ile ilgili genel bilgiler verdikten sonra ihbar tazminatına hak kazanılmayacak durumları ele alarak inceleyeceğiz.

A - İhbar Tazminatı Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesine bakıldığında, ihbar tazminatının net bir tanımı yapılmamıştır ancak maddedeki bilgilerden yola çıkılarak bir tanım yapılacak olursa kısaca ihbar tazminatı: Belirsiz süreli iş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işverenin, İş Kanunu 17.maddede belirtilen sürelere uymadan sözleşmeyi feshetmeleri durumunda, işçi veya işveren fark etmeksizin sürelere uymayan tarafın karşı tarafa ödemek zorunda olduğu tazminattır.

İhbar tazminatında önemli bir konulardan biri de, ihbar tazminatı tutarının nasıl belirleneceğidir.  İhbar tazminatının tutarı; İş Kanunu 17.maddede belirtilen sürelerdeki işçinin giydirilmiş ücret tutarıdır. Başka bir anlatımla işçinin kıdemine göre ne kadar ihbar süresi öngörülmüş ise, işçinin bu süredeki ücreti kadar ihbar tazminatı ödenmelidir.

B - İhbar Süreleri Nelerdir?

İhbar süreleri ile ilgili olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesinde;

“İş sözleşmeleri;

a) İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 2 hafta sonra,

b) İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 4 hafta sonra,

c) İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 6 hafta sonra,

d) İşi 3 yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak 8 hafta sonra,

feshedilmiş sayılır.

-  Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.

- Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.

-  İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.” denilmiştir.

Kanun metninden görüleceği üzere; iş sözleşmelerinin feshinde işçinin kıdemine göre 2 haftadan 8 haftaya kadar bir ihbar süresi öngörülmüş olup bu sürelere uymayan tarafın, belirtilen süredeki işçinin ücreti kadar karşı tarafa ihbar tazminatı ödemek zorunda olduğu hüküm altına alınmıştır. Örneğin; 6 aydan az kıdemi olan bir işçi, 2 haftalık ihbar süresine uymadan iş sözleşmesini feshederse, işverene 14 günlük ücreti tutarında tazminat ödemek zorundadır.

İhbar tazminatına ilişkin genel konuları yukarıda açıkladık, ihbar tazminatının hesaplanmasına ilişkin detayları ve ihbar sürecindeki yeni iş arama iznini başka bir makalemizde ele almak üzere, belirsiz süreli iş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işverenin birbirlerine ihbar tazminatı ödemek zorunda olmadıkları iş akdi fesihlerine göz atalım.

C – İhbar Tazminatı Ödenmeyecek Durumlar

İhbar sürelerine uyulmaksızın gerçekleşen fesihlerde, kural olarak bu sürelere uymayan taraftan, karşı tarafın ihbar tazminatı talep etme hakkı varken, bazı istisnai durumlarda ihbar sürelerine uyulmasa da, tarafların birbirlerinden ihbar tazminatı talep etme hakları yoktur. Bu istisnai fesih durumları aşağıda belirtilmiştir.

1 -) Deneme Süresinde Yapılan Fesih

4857 sayılı İş Kanunu’nun 15.maddesine göre; işçi ve işveren, iş sözleşmesine 2 ay, toplu sözleşmelerde ise 4 aya kadar bir deneme süresi kaydı koyabilirler, bu süreler içerisinde işçi veya işveren iş sözleşmesini feshederse, sözleşmeyi fesheden taraftan karşı tarafın ihbar tazminatı talep etme hakkı yoktur.

2 -) Kadın İşçinin Evlilik Nedeniyle Sözleşmeyi Feshetmesi

Evlilik tarihinden (resmi nikah) itibaren 1 yıl içerisinde kadın işçi, iş sözleşmesini ihbar sürelerine uymadan feshederek, en az 1 yıllık kıdemi de varsa kıdem tazminatını alabilir ancak bu fesihten ötürü işveren kadın işçiden ihbar tazminatı talep edemeyeceği gibi, kadın işçi de işverenden ihbar tazminatı talep edemeyecektir.

3 -) Erkek İşçinin Askerlik Nedeniyle Sözleşmeyi Feshetmesi

Askere gideceği kesinleşen erkek işçi, bu durumu belgeleriyle birlikte işverene sunarak iş sözleşmesini ihbar sürelerine uymadan feshederek, en az 1 yıllık kıdemi de varsa kıdem tazminatını alabilir ancak bu fesihten ötürü işveren erkek işçiden ihbar tazminatı talep edemeyeceği gibi, erkek işçi de işverenden ihbar tazminatı talep edemeyecektir.

4 -) Emeklilik veya Yaş Dışında Emeklilik Şartlarının Tamamlanması

SGK tarafından herhangi bir nedenle (malullük, yaşlılık, ölüm) kendisine aylık bağlanmaya hak kazanan veya SGK’dan yaş dışında emeklilik şartlarının taşıdığına dair yazıyı (kıdeme esas yazı) alan işçi, ihbar sürelerine uymadan iş sözleşmesini feshederek, en az 1 yıllık kıdemi de varsa kıdem tazminatını alabilir ancak bu fesihten ötürü işveren işçiden ihbar tazminatı talep edemeyeceği gibi, işçi de işverenden ihbar tazminatı talep edemeyecektir.

5 -) Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Bitimi Nedeniyle Fesih

Belirli süreli iş sözleşmelerinin hangi tarihte biteceği sözleşme başlangıç tarihinden itibaren belli olduğundan, sözleşmenin süresinin dolması halinde sözleşme kendiliğinden sona erer ve taraflar bu durumda birbirlerinden ihbar tazminatı talep edemezler.

6 -) İşçi veya İşveren Tarafından Haklı Nedenle Sözleşmenin Derhal Feshi

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. ve 25.maddelerinde yazılı nedenlerle, taraflardan birinin söz konusu nedenin ortaya çıkmasını takip eden 6 iş günü içerisinde sözleşmeyi feshetmesi durumunda taraflar birbirlerinden ihbar tazminatı talep edemeyeceklerdir. 6 iş günlük süreden sonra bu hakkın kullanılması durumunda ise, tarafların ihbar tazminatı hakkı doğacaktır.

7 -) Ölüm Nedeniyle Sözleşmenin Feshi

İşçinin ölümü halinde en az 1 yıllık kıdemi varsa, hak sahipleri işverenden kıdem tazminatı alabilirler ancak işverenden ihbar tazminatı talep edemezler.

8 -) İşçinin İstifası Suretiyle Fesih

İşçinin istifası aslında tek taraflı ve ihbar sürelerine uyulmadan yapılan bir fesih olup işverene ihbar tazminatı talep etme yetkisi vermektedir. Ancak uygulamada istifalarda, işçi işverenden herhangi bir talepte bulunmadığından işveren de işçiden ihbar tazminatı talep etmemektedir. Bu durumda işçinin istifa nedeniyle her ne kadar ihbar tazminatı talep hakkı olmasa da, işverenin işçiden ihbar tazminatı talep etme hakkı saklıdır.

Sonuç

Görüldüğü üzere; belirsiz süreli iş sözleşmesini 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesinde belirtilen sürelere uymadan fesheden taraf, karşı tarafa kural olarak ihbar tazminatı ödemek zorundadır. Bununla birlikte belirtilen ihbar sürelerine uymadan bu sürelere ilişkin ücreti peşin ödemek kaydıyla, işveren sözleşmeyi tek taraflı feshedebilmektedir. Ayrıca yukarıda belirtmiş olduğumuz 8 istisnai durumda, işçi ve işveren birbirlerinden ihbar tazminatı talep edememektedirler. Şu hususu da belirtmek gerekir ki, ihbar sürelerinin bölünmesi söz konusu olmayıp ihbar süresinin bitimine 1 gün dahi kala iş akdini fesheden taraf, ihbar süresine başından beri hiç uymamış kabul edilir ve tüm süreyi kapsayan tazminatı karşı tarafa ödemek zorunda kalır. Konuyla ilgili önemli hususlardan biri de, işçinin ihbar sürelerine uymaması nedeniyle, işveren işçinin ücret alacağından re’sen ihbar tazminatı kesintisi yapamaz, ihbar tazminatı ile ilgili arabulucu ve dava yoluna başvurması gerekir.

14.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.