2. MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİ VE GÖREVLERİ. 1
2.3. Mali Müşavirlerin Görevleri 6
2.4. Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Görevleri 7
2.5. Yeminli Mali Müşavir ve Görevleri 8
Mali müşavirlik mesleğinin kapsamı oldukça geniştir. Konunun uzmanı ve deneyimli kişilerce yürütülen mali müşavirlik mesleği ülkemizde 3568 Sayılı Yasa ile düzenlenmiş ve uygulamaya konulmuştur. Bu ödevde mali müşavirlik mesleğinin tanımı ve görevleri üzerinde durulacaktır.
Bütün devletlerin vatandaşları için uygulamaları gereken temel kamu hizmetlerini etkin bir şekilde ve vaktinde yerine getirebilmek için çeşitli gelir kaynaklarına sahip olma zorunluluğu bulunmaktadır. Vergi, devletlerin ihtiyaç duyduğu en önemli gelir kaynaklarından biridir. Devlet, vatandaşlarına tüm kamu hizmetlerini en verimli şekilde ulaştırabilmek ve düzenli bir şekilde sunabilmek için toplumda vergi mükellefi olan kişilerden mümkün olduğunca zamanında ve eksiksiz bir şekilde vergilerini toplayabilmelidir. Nitekim bütün kamu hizmetlerinin düzenli ve etkili bir şekilde yerine getirilebilmesi bir yandan devletin vergi vermekle yükümlü vatandaşlarının yükümlülüklerini gerektiği şekilde yerine getirip getirmemelerini denetleyebilmesi ile ilintilidir. Türkiye’de vergi denetiminden sorumlu olan kamu denetçilerine yardımcı olması için 3568 sayılı kanuna göre ihdas edilen yeminli mali müşavirlik ve mali müşavirlik mesleği vergilerin denetlenmesi ve toplanması yönünden oldukça önem taşımaktadır (Çürük ve Tüm, 2011).
Vergi ilişkilerinin karmaşık yapısı; endüstri, sanayi ve ticaret gibi alanlarda olan gelişmelere bağlı olarak oluşan ekonomik, finansal ve mali problemler hem ülkeler hem de işletmeler açısından birtakım sorunlara sebep olmaya başlamıştır. Bu sorunlar da giderek karmaşıklaşan ve büyüyen bir durum olmaya başlamıştır. Bu problemlere finans alanında eğitim almış bireylerin ya da normal kişilerin kolaylıkla çözüm bulabilmesi pek olanaklı görünmemektedir. Var olan bu tüm sorun ve gelişmeler, vergi sistemlerinin karmaşıklığıyla kolaylıkla baş edebilmenin yanında işletmecilik ve muhasebecilik gibi konularda deneyim, uzmanlık ve yüksek bilgiye sahip bir meslek gereksinimini doğurmuştur. Bu gereksinim haliyle mali müşavirlik ve muhasebecilere olan ihtiyacı arttırmıştır (Kurtcebe ve Utku, 2016).
“3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununda 1. maddenin son bölümünde ve 2. maddenin A/a,b,c bölümlerinde” mali müşavirlerin yapması gerekenler ve sorumlulukları açıklandıktan sonra belirtilen işleri yapanlara ve sorumlulukları yerine getirenlere mali müşavir unvanı verileceği vurgulanmıştır. Aynı kanunun B bölümde ise yeminli mali müşavirlerin sorumluluklarından bahsedilmiştir (Mevzuat, 2021). Ekonomik ve mali etkinliklerin raporlanmasına artı olarak denetimin de öne çıkması meslektekilerin sorumluluklarını arttırmıştır (Kalaycı ve Tekşen, 2006).
Mali müşavirlik mesleği serbest mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bir önceki paragrafta bahsedilen kanunun hükümlerinde mesleği yapmaya hak kazanan kişilerin “Yeminli mali müşavir (YMM)” ve “Serbest muhasebeci mali müşavir (SMMM)” olarak adlandırılacağı belirtilmektedir. Kanunda mali müşavirlik ve muhasebeciliğin konusu hem tüzel hem de gerçek bireylerin sahip oldukları işletmelerin beyannamelerini, bilançolarını, kar-zarar tablolarını ve diğer belgelerini hazırlayıp düzenlemek benzer faaliyetleri yürütmek ve defterlerini tutmak şeklinde belirtilmektedir. Bunun yanında meslektekilerin, muhasebe sisteminin oluşturulmasında ve geliştirilmesinde, mali hususlarla ilgili uygulama ve mevzuatlara dair işlemlerin düzenlenmesinde aktif rol alması ve bu konularda danışmanlık yapması gerekmektedir.
Mali müşavirlerin veya muhasebecilerin kendi meslek alanları kapsamında olan konularda denetim yapma, analiz ve inceleme yapma sorumlulukları da bulunmaktadır. Meslektekiler işletmelerin beyannameleri ve tablolarına ilişkin konularda yazılı görüş bildirebilmekte, bilirkişilik vb. görevler de yapabilmektedir. Mali müşavir veya muhasebecilerin esas sorumluluklarından biri de bütün bu işleri kabul edilen muhasebe ilkeleri ve yasal mevzuat sınırları içerisinde yürütmektir (Mevzuat, 2021).
Yeminli mali müşavirlik mesleğinin tanımının sınırları da ilgili kanunda benzer biçimde çizilmiştir. Mali müşavir veya muhasebecilerin sorumluluklarına ek olarak YMM’lerin ilgili mevzuata uygun şekilde tasdik işleri yapma sorumluluğu vardır. Fakat YMM’ler muhasebe işlerine ilişkin defter tutamaz. Aynı zamanda YMM’ler var olan muhasebe ofislerine ortak olamamakta ya da muhasebe ofisi açamamaktadırlar (Mevzuat, 2021).
Çeşitli kuruluş ve işletmelerde etkinliklerin ve hem mali hem de finansal işlemlerin etkili ve güvenli bir şekilde işleyişini kaydeden ve sağlayan bireyler muhasebe meslek mensuplarıdır. Muhasebe meslek mensupları aynı zamanda yapılan etkinliklerin sonuçlarını değerlendirir ve ortaya çıkan sonuçları kurum ya da işletmeyle ilgili tarafsız bireylere bildirir. Bununla birlikte meslek mensubu yüksek hizmet standartlarına sahip olup, topluma karşı sorumluluklarının farkındadır. “3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’nda” belirtilen koşulları sağlayanlara muhasebe meslek mensubu denmektedir (Ayboğa, 2003).
Kanunda da belirtildiği üzere yasal düzenleme çerçevesinde meslek grupları yeminli mali müşavir, mali müşavir, serbest muhasebeci olmak üzere üç alt başlık olarak incelenmektedir. Belirlenen çerçeve doğrultusunda serbest muhasebeciler muhasebe sürecinin vergilendirmeye hazırlık basamağındaki beyannamelerin ve mali tabloların hazırlanması konusunda yükümlüdür. Muhasebeci alanda yaptığı çalışmalar ve aldığı eğitim sonucunda elde ettiği tecrübeler sonucunda kazandığı tecrübe ve becerileri mali konularda ve finans alanına hizmet talep eden birey veya işletmelere meslek yasaları ve mesleki kuruluşların çizdiği kanun sınırları çerçevesinde sunan bireydir (Arıkan, 2009).
SMMM ve SM’lerin bu sorumlulukların ve tanımlamaların yanında çeşitli denetim faaliyetleri, planlama ve danışmanlık yapma gibi sorumlulukları vardır. Mali müşavirlik muhasebecilik alanındaki tüm finansal ve mali işlemleri takip etmekle beraber ticari işletmelerin muhasebe yapılarının geliştirilmesinde ve oluşturulmasında ayrıca gerekli kanuni düzenlemelere uygunlukları ile ilgili danışmanlık ve yardım sağlayan alandır. Yeminli mali müşavirler ise SMMM’ler ya da SM’lerin sorumluluklarının dışında olan çeşitli denetim faaliyetleri yapma, planlama ve danışmanlık yapma gibi sorumlulukların yanında tasdik faaliyetini gerçekleştirmekten de yükümlüdür (Yayla ve Cengiz, 2005).
Özellikle teknolojik gelişmelerin sektöre etkileri, toplumsal yapıda yaşanan değişimler, değişen ekonomik koşullar gibi etkenlere bağlı olarak muhasebeci ve mali müşavirler veri kaydetmekten çok daha fazlasının beklendiği, sorumluluk ve görevleri değişen meslek mensuplarına dönüşmüştür. Misal muhasebeci ve mali müşavirler denetime dair yükümlülükleri ile beraber artık işletmelere olduğu kadar topluma ve devlete karşı da yükümlü birer kişi durumuna gelmiştir (Altan, 2004).
Muhasebeciler ve mali müşavirler alanına dair birçok farklı konuda (işletme, mali mevzuat, finans vb.) vergi mükellefi olan müşterilerine müşavirlik ve danışmanlık sunar. Vergi mükelleflerinin ödeyeceği vergiye dair mali tablolarını düzenlemektedir. Bunun yanında mali müşavirler muhasebe prensiplerini ve kanunla belirlenmiş ilgili mevzuatı göz önünde bulundurarak mükelleflerinin beyannamelerini imzalamak ve oluşturmakla yükümlü olan bireylerdir. “Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu”ndan denetim normları bağlamında yetki almış mali müşavirler Bağımsız Denetçi unvanına da sahiptirler (Çetinoğlu, 2015).
Mali müşavirler aynı zamanda kayıt dışı ekonominin önüne geçilmesi konusunda da aktif rol almaktadır. Kayıt dışı ekonomiyi engellemek ve devlete zarar vermesini engellemek sadece yasal düzenlemelerle mümkün olmamaktadır. Nitekim ülke sınırlarındaki ekonomik faaliyetlerin raporlandırılması ve kaydedilmesi önem arz etmektedir. Muhasebe meslek mensuplarının aktif görevlerde bulunması ekonomik etkinlikleri kayıt altına alma konusunda fayda sağlayarak devletin denetim gücünü de olumlu yönde etkilemektedir. Bunun yanında meslek mensubu ve mükellef arasında kurulacak sağlıklı ilişkiler devletin vergi inceleme yükünü en aza düşürerek vergi kaçak ve kaybının engellenmesini sağlayacak ve mükelleflerin doğru beyanname hazırlamalarına temel oluşturarak onların da problem yaşamasına engel olacaktır (Ayboğa, 2003).
Günümüzde mükellef beklentilerine ve değişen koşullara göre mali müşavir ya da muhasebeciler kanunda belirtilen çerçevenin dışında da hizmet verebilmektedirler. Temelde mükelleflerin vergisel yükümlülüklerine ve bu yükümlülüklerin doğru bir biçimde ve vaktinde yerine getirilmesi konusunda hizmetler veren mali müşavirler son zamanlarda özellikle mükelleflerinin işlerinin farklı alanlarına dair karşılaştıkları problemlerin çözümünde bir başvuru ve bilgi kaynağı görevi de görmektedir. Mesela mükellefler yeni kaynaklar oluşturma, iş hacimlerini nasıl arttırabileceklerine dair fırsatları araştırma, yeni bir şube ya da işyeri açma ve mevzuatlarda yapılan değişiklikler konusunda mali müşavirlerden bilgi talep edebilmektedirler (Suadiye ve Yükselen, 2001). Fakat tıp alanında yeni bir bilginin bütün toplumun sağlığını doğrudan etkilemesi gibi muhasebeciler ve mali müşavirlerin üretmiş olduğu bilgi de toplumsal ekonomiyi doğrudan etkileyebilmektedir. Nitekim bu bilgiler ekonomik kaynakların doğru dağılımı açısından oldukça mühimdir (Marşap, 1996).
Muhasebecilik ve mali müşavirlik mesleğinin ciddi bir mesleki sorumluluk taşımasının ve ekonomik hayatta ve toplumda önemli bir yere sahip olmasının mühim sebepleri vardır. Bu sebepler arasında ekonomik gelişme ve büyümelere bağlı olarak ihtiyaç duyulan uzman sayısının artması, mahkemelerde karşılaşılan finansal ve mali konularda daha çok uzman desteğine ihtiyaç olması, kurum ve bireylerin devletle ilişkilerinde menfaat sağlama isteğinin olması, kurumlarda ve işletmelerde yaşanan finansal ve mali başarısızlıklar, işletmelerde çalışan kişilerin mali yolsuzluklara karışması ve bunları ortaya çıkarmanın zorlaşması, ticari faaliyetlerin ve yaşamın gün geçtikçe daha da karmaşık bir hal alması ve hem bireyler arasında hem de toplumda mahkemeye başvurma oranlarının artması olarak gösterilebilir (Ayboğa, 2003).
Kurumlar ve işletmeler her ne kadar örgütlenmelerini tam olarak sağlamış olsalar ve modern çağın gereklerini yerine getirseler de muhasebe meslek mensuplarına sahip olmadan etkinliklerini gerektiği gibi yerine getiremez ve yok kat edemezler. Nitekim bir işletme ya da kurumun etkinliklerini eksiksiz olarak uygulayabilmesi ve ilerleyebilmesi muhasebe meslek gruplarının varlığıyla doğrudan ilgilidir. Devletin ana gelir kaynaklarından biri olan verginin işletme açısından doğru bir biçimde hesaplanarak zamanında ödenmesi öncelikle sürecin ilk basamağında olan muhasebe meslek mensubu ile doğrudan ilintilidir. Yani muhasebe meslek mensupları denetimler ve yasalar ne kadar iyi olsalar da devletin hizmetlerini tam olarak sunabilmesinde, işletmelerin sorumluluklarını tam olarak yerine getirmesinde ve sistemin sağlıklı işleyebilmesinde çok önemli bir role sahiptir (Ertaş, 2002).
Mali müşavirler yükseköğrenimini genellikle kamu yönetimi, iktisat ve işletme bölümlerinden mezun olup stajlarını yaptıktan sonra bakanlığın düzenlemiş olduğu sınavda başarı sağlarlarsa 3568 sayılı “Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu”nun hükümlerine göre meslek icrasına hak kazanmaktadırlar (Mikroblog, 2021).
3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’nda Madde 2’de Mali müşavirlik mesleğinin görev tanımı şu şekildedir (Mevzuat, 2021):
“A) Gerçek ve tüzelkişilere ait teşebbüs ve işletmelerin;
Genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço kâr-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri yapmak.
Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, malî mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak.
Yukarıdaki bentte yazılı konularda, belgelerine dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, malî tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak.
Yukarıda sayılan işleri; bir işyerine bağlı olmaksızın yapanlara serbest muhasebeci malî müşavir denir.
B) Yeminli malî müşavirlik mesleğinin konusu:
(A) fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde yazılı işleri yapmanın yanında Kanunun 12 nci maddesine göre çıkartılacak yönetmelik çerçevesinde tasdik işlerini yapmaktır. Yeminli malî müşavirler muhasebe ile ilgili defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazalar ve muhasebe bürolarına ortak olamazlar.”
Mali müşavirlik mesleği serbest muhasebeci mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Mali müşavirler kurumların muhasebe etkinliklerini olması gerektiği şekilde uygulanmasını sağlamaktan sorumludur. Nitekim bu muhasebe çalışmalarının mevzuatlara uygun olup olmadığını değerlendirmekte ve denetlemektedirler. Gerekli durumlarda ise hem resmi mercilere hem de işletmeye tarafsız olarak ilgili bilgilerin iletimini yapmaktadırlar. Bunun yanında şirketlerin finansal denetleme kurumları ile olan ilişkisinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesine de yardımcı olmaktadırlar. Bu yönüyle, mali müşavirlik bir anlamda üst düzey muhasebeciliktir denilebilmektedir (Mikroblog, 2021).
SMMM mesleğinin görevleri şu şekildedir (Mikroblog, 2021):
Mali mevzuat, finans, muhasebe, işletmecilik konularında bilirkişilik ve tahkim yapmak, beyanname ve mali tablolarla ilgili rapor düzenleyip yazılı görüş vermek, denetim, tahlil ve belgeye dayalı inceleme yapmak,
Aynı konularda müşavirlik desteği vermek veya bunların uygulamalarıyla ilgili işlerini yapmak,
İşletmelerin muhasebe sistemlerini kurup geliştirmek,
Tüzel ve gerçek kişi işletmelerinde kar-zarar tablosu, bilanço ile beyanname düzenlemek, mevzuata göre defter tutmak.
Muhasebe standartları ile muhasebe prensiplerine uygunluk denetimi yeminli mali müşavirlerin olmazsa olmaz esas görevlerindendir. Tüm mali müşavirler bu standart ve ilkeleri en iyi şekilde doğru ve ayrıntılı olarak bilmek zorundadır (Bulut, 1997).
YMM mesleğinin görevleri şu şekildedir (Mikroblog, 2021):
3568 sayılı kanunun 9. Maddesine göre yeminli mali müşavir unvanını alabilmek için aşağıdaki maddeleri yerine getirmek gerekmektedir (Mevzuat, 2021):
Yeminli mali müşavir ruhsatını almış olmak,
Yeminli mali müşavirlik sınavından geçmiş olmak,
En az 10 sene serbest muhasebeci mali müşavirlik yapmış olmak.
Sonuç olarak genellikle üniversitelerin kamu yönetimi, işletme, maliye ve iktisat gibi bölümlerini okuyup mali müşavirlik stajlarını bitirdikten sonra bakanlığın yaptığı sınava giren ve bu sınavdan başarılı olanlar “3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu” hükümleri uyarınca meslek icrası hakkı kazanmaktadır. Bunların ünvanı “Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM)” olmakta 10 yıllık meslek icrasından sonra snavdan başarılı olanlar ise “Yeminli Mali Müşavir (YMM)” olarak sorumluluk ve görev alanlarını genişletebilmektedirler.
Mali müşavirler işletmelerin mali işlemlerinin gerçekleştirilmesinde oldukça önemli bir rol oynamaktadır. İşlerinin temelinde muhasebe yer almaktadır. Muhasebe ile bir işin karlı ya da zararlı olup olmadığı belirlenebilmektedir. Yani bir işletmenin sonunu getirebilecek kadar önemlidir. Bu bağlamda hatalı muhasebe olursa ya da doğru mali ölçümler yapılamazsa ciddi sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Bu da mali müşavirlerin önemini göstermektedir.
Altan, M. (2004). Muhasebecilik Mesleğinin Toplumda Algılanma Biçimi üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 29-54.
Arıkan, Y. (2009). Muhasebe Mesleğinde Uzmanlaşma ve Kurumsallaşma Süreci. Mali Çözüm Dergisi, (91), 9-17.
Ayboğa, H. (2003). Globalleşme sürecinde ülkemizde muhasebe mesleği ve meslek mensuplarının eğitimi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 327-359.
Bulut, M. (1997). Yeminli Mali Müşavirlerin Müşterek ve Müteselsil Sorumluluğunun Sınırlandırılması. Maliye ve Sigorta Yorumları, 253, 53-58.
Cengiz, E., Yayla, H. E. (2005). Muhasebe Mesleğinin Tercih Edilmesinde Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Alan Çalışması: Karadeniz Teknik Üniversitesi Örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış, 16(3), 147-168.
Çetinoğlu, T. (2015). Dünya’da Ve Türkiye’de Yeminli Mali Müşavirlik Mesleği: Sorumlulukları, Sorunları ve Çözüm Önerileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (45), 73-85.
Çürük, T., & Tüm, K. (2011). Yeminli mali müşavirlerin mesleki sorumluluğuna ilişkin sorunların tespitine yönelik uygulamalı bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 59-76.
Ertaş, F. C. (2002). İşletmelerde muhasebe organizasyonu ve muhasebe mesleği. Ankara: Seçkin.
Kalaycı, Ş., & Tekşen, Ö. (2006). Muhasebecilik mesleğinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri: Isparta il merkezi uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (31), 90-101.
Kurtcebe, E., & Utku, M. (2016). Türkiye ekonomisinde mali müşavirlik mesleği ve mesleğe giriş süreci. İzmir SMMO Dergisi, 967. http://acikerisim.pau.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11499/967/T%c3%bcrkiye%20Ekonomisinde%20Mali%20M%c3%bc%c5%9favirlik%20Mesle%c4%9fi%20ve%20Mesle%c4%9fe%20Giri%c5%9f%20S%c3%bcreci.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden 04 Ağustos 2021’de erişilmiştir.
Marşap, B. (1996). Muhasebe mesleği, fonksiyonları ve meslek mensuplarının nitelikleri. Yaklaşım Dergisi, 37(1996), 119-123.
Mevzuat (2021). Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu. 20194 sayılı ve 13.6.1989 tarihli Resmi Gazete. https://www. mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3568.pdf adresinden 04 Ağustos 2021’de erişilmiştir.
Mikrokaynak (2021). Mali Müşavir Nedir?, Ne iş Yapar? https://blog.mikro.com .tr/mali-musavir-nedir-ne-is-yapar/ adresinden 04 Ağustos 2021’de erişilmiştir.
08.09.2021
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.