Doğan Yalçınkaya
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
smmm_dogan@hotmail.com

Muhasebe Mesleğinin Temel Sorunları Ve Çözüm Yolları

Tarih boyunca hem insanlar hem de kurum ve kuruluşlar günlük ekonomik faaliyetlerinin kayıtlarını tutmaya ve bu kayıtların devamlılığını sağlamaya devam etmişlerdir. Bu durum, bütün insan faaliyetlerinde muhasebe uygulamalarına ihtiyaç duyulmasına yol açmıştır. İlk muhasebe kayıtlarının M. Ö. 3600’lü yıllarda Babylon’da bulunan ve antik Mısır ve Yunan şehir Devletleri’nde ücret ödemelerini gösteren kil tabletler üzerinde olduğu bulunmuş, o günden bu yana muhasebe her toplumda işlevini her geçen gün önemini artırarak sürdürmeye devam etmiştir (Salmanulfarisi, 2012; Warren, Fess ve Reeve, 1996).

Bir meslek olarak muhasebe, ulusların ve devletlerin ekonomik kalkınmasında oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Hem ölçme hem de raporlama bilgi sistemi olarak işlev gören muhasebe mesleği, mikro ve makroekonomik faaliyetlerinin tamamını kapsamaktadır (Okolie ve Amos, 2014). Mikro ve makroekonomik faaliyetler muhasebenin kendi içerisinde mikro ve makro muhasebe alanları olarak değerlendirilmesine yol açmaktadır (Ajavi, 1997). Örneğin işletme muhasebesi, devlet muhasebesi, sosyal muhasebe, denetim ve vergilendirme gibi muhasebe faaliyetlerin hepsi ve ekonomik planlama, sermaye oluşumu gibi konuların tamamı profesyonel muhasebe meslek mensuplarınca kontrol edilmektedir. Yani muhasebe tüm insan ilişkileri kapsayan bir alandır ve muhasebe meslek mensuplarına çok fazla sorumluluk düşmektedir (Badejo, 1997).

Bu nedenle muhasebe meslek mensupları, toplumda oldukça önemli bir yere sahiptir (Wyatt, 2004). Muhasebe toplumdan ortaya çıkmış bir alandır ve sosyal açıdan inşa edilmiş olduğu söylenebilmektedir (Hines, 1998). Buradan muhasebe mesleğinin toplumdan etkilenen ve toplumu direkt etkileyen bir unsur olduğu çıkarılabilir. Dolayısıyla bu durum, muhasebe meslek mensuplarının birçok alan ve konuda sorunlarla karşılaşmasına neden olabilmekte ve bu sorunlar nedeniyle meslek mensupları güçlüklerle karşılaşabilmektedir.

Bu derleme çalışmasında muhasebe meslek mensuplarının temel sorunlarına değinilmekte ve bu temel sorunlara çözüm önerileri sunulmaktadır. Bu amaçla, ilk olarak muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı temel sorunlar ele alınmakta, daha sonra bu konuda yapılan çalışmaların literatür özetleri verilerek, çalışma sonuca bağlanmakta ve öneriler sunulmaktadır.

Muhasebe Mesleğinin Temel Sorunları

Sermeye ve ticaretin küreselleşmesi, parayla ifade edilebilen ticari faaliyetlerin önceki durumuna göre daha spekülatif ve daha karmaşık olmasına neden olmaktadır. Ayrıca muhasebe bilimi ve uygulamaları, sürekli olarak yaşanan değişimlerinden doğrudan etkilenmekte ve bu durum muhasebe meslek mensuplarının birçok sorunla karşılaşmasına neden olmaktadır. Bu sorunlar genel olarak mükellefler adına ödenmiş olan sigorta ve vergi gibi ödemelerin zamanında ödenememesi, kanun dışı davranış yapma teklifinin mükelleflerce sunulması, mükelleften alınan ücretin tahsil edilememesi, muhasebecilik meslek mensuplarına olan güven sorunları, muhasebe meslek mensuplarına gereken önemin verilmemesi, mükelleflerinin yeterli bilgiyi zamanında ya da gerektiği miktarda vermemeleri, teknolojik gelişmelerden kaynaklanan sorunlar, kariyer gelişimi ile alakalı sorunlar, Tekdüzen muhasebe sisteminin uygulanmasında doğan sorunlar, muhasebede paket program kullanımından kaynaklanan sorunlar, muhasebe meslek mensuplarının staj sorunları, vergi ve prim ödenmesi ile alakalı sorunlar, kalifiye çalışan bulunması ile alakalı sorunlar, tahsilat ve ücretlerle alakalı sorunlar, mevzuatın sık değişmesinden kaynaklanan sorunlar, haksız rekabetten doğan sorunlar, ilke ve standartları, tasdik ve denetim ve öz denetim tekniklerini geliştirme sonucunda doğan sorunlar, meslek eğitiyle alakalı sorunlar, meslekle bağdaşmayan işler sonucunda ortaya çıkan sorunlar, meslek unvanı çatışmaları sonucunda ortaya çıkan sorunlar, mesleğe girişin sınavsız yapılamamasına ilişkin sorunlar, mesleki eğitimden kaynaklanan sorunlar, mesleğin doğru tanımlanmamasından doğan sorunlar, mesleki uygulama hukuku ve mesleki disiplinle alakalı sorunlar, şirketleşme ve bağımsızlıkla alakalı sorunlar olarak sıralanabilir  (Doğan ve Özulucan, 2004; Türker, 1995).

Eğitim ile İlgili Sorunlar

Muhasebe eğitiminde birincil amaç, mesleki muhasebede kariyerlerinin geri kalanı boyunca karşılaşacakları mesleki gereklilikler için muhtemel muhasebecilerin hazırlanması olmalıdır. Bunun yapılması için de teori ve uygulamaların bir arada yapılması gerekmektedir. Ayrıca verilen eğitim muhasebe mantık ve uygulamalarının kanun tarafından belirlenmiş standartlara göre sınırlandırılması da oldukça önemlidir.

Muhasebe meslek mensubu olmak isteyen bireylere verilen eğitim, mezun olunduğunda gereken yetenekleri sağlayacak nitelikte olmalı ve sürekli olarak güncel kalma becerisini öğrencilere kazandırmalıdır (Özdemir, 2003).

Muhasebe eğitiminde eğitim ile ilgili sorunlar direkt olarak kurumlardan kaynaklanabildiği gibi, eğitilen bireylerden de kaynaklanabilmektedir. Muhasebe meslek mensupları, ortaöğretim kurumlarında da yetiştirilmektedir. Bu kurumlarda öğretmenler genellikle yeterli sayıda olmamakta ya da aldıkları eğitimler bilgisayar destekli olmadığı için, öğrencilere güncel eğitim verecek yeteneğe sahip olmamaktadır. Bu durum eğitimin kalitesini önemli derecede etkilemekte ve meslek mensubu olan bu öğrencilerin de mesleğini etkin icra etmesini önlemektedir.

Yükseköğretimde verilen muhasebe eğitimi ise genellikle teorik olarak yapılmakta, eğitilen bireyler meslek mensubu olduklarında uygulama ile yeni tanışmış olduğu için mesleklerini etkin şekilde yapamamaktadır.

Özellikle ülkemizdeki muhasebe eğitimi ve öğretimi, muhasebe mesleğinin her geçen gün daha kompleks ve kapsamlı yetenek gerektirdiği göz önüne alınırsa, oldukça yetersiz görülmekte ve gerekli kalifiye muhasebe meslek mensuplarının yetiştirilmesini sağlayamamaktadır.

Muhasebe meslek mensubu eğitimi alan bireylerin kendisinden kaynaklı sorunlar da bulunmaktadır. Ülkemizde bu mesleği seçen bireyler genellikle puanlarına göre orta öğretim kurumlarına yönelmekte ve sonrasında yükseköğretime geçiş yapmaktadır. Dolayısıyla mesleği gerçek anlamda istemeyen bireylerin meslek eğitimi alması görülmektedir. Bu durum mesleğe kendisini veremeyen birçok meslek mensubunun yaratılmasına ve birçok soruna neden olmaktadır.

Ayrıca muhasebenin uygulanması ve eğitimde standartların belirlenmesinde kanun ve mevzuatlar birbirleri ile uyuşmamakta ve bu durumda muhasebe meslek mensuplarını sorunlarla yüz yüze bırakmaktadır.

Teknolojik Gelişmelerden Doğan Sorunlar

Muhasebe alanında kayıt işlemleri ve veri işleme günümüzde büyük ölçüde elektronik ortamda yapılmakta ve bu durum süreci kısaltırken ve kompleks yapısını basitleştirirken, sonuçların da daha doğru olmasını sağlamaktadır. Ayrıca teknolojik gelişmeler muhasebe alnında yalnızca bilgi toplama ve bunları kaydetme için kullanılmamakta, işletmelerde yönetici, ortak ve muhasebe meslek mensuplarının bilgileri paylaşarak karar sürecini belirlemesinde de önemli roller oynamaktadır (Yıldız, 2002).

Teknolojik gelişmeler günümüzde her alanı ve mesleği etkilemektedir. Ancak bu gelişmelerden en çok etkilenen meslek mensupları muhasebecilerdir. Çünkü muhasebe süreçlerinde raporlama, kaydetme ve belgeleme işlemlerinin tamamında defter tutma sistemi yerini teknolojik programlara bırakmış ve analiz, değerlendirme ve planlamayı da bu programlar ile yapmayı olanaklı hale getirmiştir. Bu durum muhasebe meslek mensuplarının yükümlülüklerinin değişmesine ve teknolojiyi etkin kullanabilmesi gerekliliğine yol açmaktadır (İbiş, 2002).

Teknolojik gelişmeler muhasebe mesleğine birçok şekilde etki etmiştir: E-defter, e-fatura, e-bildirge, e-beyanname ve E-imza gibi elektronik ortam uygulamaları ile muhasebe sistemi tamamen internet ve bilgisayar bağımlı hale gelmiştir. Mali tabloların karşılaştırılmaları daha kolay hale gelmiş ve zamanlama ile yapılabilir olmuştur. Muhasebe mesleğinde sanal muhasebeci profili ve sanal muhasebe gibi yeni kavramlar ortaya çıkmıştır. Teknolojik hileler artmıştır. Finansal veriler daha kolay karşılaştırılabilmiş ve zamanlı hale gelmiştir. İşlem maliyetleri düşmüştür. Muhasebe meslek mensupları asıl işlevlerini kazanmış ve zaman tasarrufu sağlamaya başlamıştır. Ayrıca teknolojik gelişmeler ile programlar yetersiz kalmaya başlamış ve mevzuatlar sık sık değişikliğe gitmektedir. Bu durum da sık sık arıza ve teknik problemlere neden olabilmekte ve kaliteli servis hizmetleri verilememesine yol açabilmektedir. Ayrıca danışmanlık ve denetim muhasebe mesleğinde kayıt tutma işlevini geride bırakmış ve mesleğin temel öğelerini oluşturan doğrulama, deftere nakletme, kaydetme ve belgeleme işlemleri değişik yapılar kazanmıştır (Özdemir, 2003).

Bağımsızlık Nedeniyle Ortaya Çıkan Sorunlar

Muhasebe meslek mensupları yarattıkları bilgiler ile faaliyetlerini hiç kimsenin ve tarafın çıkarını gözetmeden bağımsız biçimde gerçekleştirmelidir. Bu mesleği icra eden bireyler özel ya da serbest büro içerisinde çalışması farketmeksizin, zaman zaman bağımsız kavramı içerisinde değerlendirilememektedir. Aslında olması gereken belirli yasa ve standartlar çerçevesinde mesleğin icra edilmesidir. Ancak bu durum her zaman mümkün olmamaktadır (Şanlı, 2002).

Ülkemizde serbest bürolarda çalışan muhasebe meslek mensupları da özel sektörde işlev gösteren muhasebe meslek mensupları da bulunmaktadır. Serbest büroda işlev gösteren muhasebeciler kanun ve yasalar çerçevesinde işlevlerini sürdürebilmekte ve bağımsızlıkları açısından bir sorun olmamaktadır. Ancak özel sektörde işlev gösterenler aynı zamanda bir patron ya da yöneticiden de direktif almakta ve bağımsızlıkları teknik olarak devam etse de başka direktifler ile ihlal edilen noktalar olabilmektedir (Şanlı, 2002).

Haksız Rekabet Nedeniyle Ortaya Çıkan Sorunlar

Mesleki dayanışma sorumluluğu bilinci, muhasebe meslek mensuplarının haksız rekabete sebep olacak davranış ve durumlardan kaçınmalarına neden olmaktadır. Muhasebeciler, başka bir muhasebeci ile anlaşması olan tüzel ya da gerçek kişilere hizmet veremezler. Ancak muhasebe mesleğinde haksız rekabet günümüzün en önemli sorunlarından birisidir. Meslek odaları bu konuda çalışmalar yapmakta ve yasaya göre unvan almayanlara ya da unvan alan ama haksız rekabete neden olanlara yargıya sevk uygulamaktadır (Fırat, 2001).

Ülkemizde ruhsat almış meslek mensuplarını tercih etme bilinci henüz gelişmemiştir. İşletmeler muhasebe işlerini vergi bakımından çıkar sağlamak amacıyla ruhsatsız bireylere yaptırabilmektedir. Bu durum da meslek mensupları için önemli sorunlara neden olmaktadır. Muhasebe mesleğinde haksız rekabet birçok şekilde yapılabilmektedir: Meslek mensupları işlerini kalitesiz yapabilmekte ya da daha düşük maliyete getirerek haksız rekabete neden olabilmektedir. Bunun dışında, yasal düzenlemeler kullanılarak yapılan haksız rekabet, müşteriden kaynaklı ya da tabela, reklam ve ilan ile yapılan haksız rekabet, bağımsız denetim firmalarınca yapılan ya da şubelerce yaratılan haksız rekabet ve ruhsat kiralama ya da kaçak büro kullanımı ile yapılan haksız rekabetlerde bulunmaktadır. Ayrıca serbest muhasebe mali müşavirlerinin işleri, yeminli mali müşavir tarafından yapılabilmekte ve yine haksız rekabet doğmaktadır (Arıkan, 2000; Fırat, 2001).

Tahsilat ve Ücret Nedeniyle Ortaya Çıkan Sorunlar

Muhasebe meslek mensupları 3568 sayılı Kanun’a göre belirli bir ücret almalı, yaptığı işin asgari miktarı altında ücret alanlar disiplin cezasına çarptırılmalıdır. Maliye ve Gümrük Bakanlıkları, meslek bitlikleri ve meslek odaları tarafından belirlenen bu ücret tarifeleri, muhasebe meslek mensuplarının hayat kalitesini sağlamalarına olanak sağlayacak ölçüde olmalıdır (Özdemir, 2003).

Muhasebe meslek mensuplarının önemli ücret ve tarife sorunlarından birisi de zamanında ve tam şekilde emeklerinin karşılığını alamamalarıdır. Müşterilerden alınacak ücret tahsili konusunda çok sorun yaşanmaktadır. Müşteriler genellikle gider kalemlerinde bu tahsilatlara son yeri vermekte bu da oldukça önemli sorunları beraberinde getirmektedir (Özdemir, 2003).

Staj Nedeniyle Ortaya Çıkan Sorular

Muhasebe meslek mensuplarının staja ilişkin eğitim ve çalışma programları ve staj konuları “Temel Eğitim ve Staj Merkezi (TESMER)” tarafından hazırlanmakta ve standart biçimde sunulmaktadır. Bu stajlar mecburidir ve hiçbir şekilde süresine müdahale edilememektedir. Denetlemeler sürecinde bir sene içerisinde üç kez mücbir neden olmadan staja gitmeyenlerin stajı yanmaktadır. Ancak bu nedenler yazılı yönetmeliklerde bulunmamaktadır. Yani, stajla ilgili kesinleşmiş belirli kurallar bulunmamakta, eksiklikler sorunlara neden olmaktadır (Özdemir, 2003).

Etikle İlgili Sorunlar

Meslek eğiti her meslek mensubu için dikkat edilmesi gereken oldukça önemli tutum ve davranışların yapısına bakılmaksızın küresel boyutta ahlaki bir sınıra ulaşılmak için hazırlanmış kurallar şeklinde ele alınabilmektedir. Muhasebe mesleği, iş dünyası içerisinde sürekli olarak gelişmekte ve kendini düzenlemektedir. Birçok ülkede oldukça eski zamanlardan bu yana gelen belli etik kuralları bulunmaktadır. Ancak değişen dünya ile etik kuralları da değişmekte ve eski kurallar yetersiz olduğu için sorunlar yaşanmaktadır (Pekdemir, 2000).

Muhasebe meslek mensuplarının sayısının her geçen artması, müşteri sayılarının yeterli kazanca ulaşmak için meslek mensuplarınca artırılması, rekabette üstünlüğün sağlanması, müşteri arz ve taleplerinin değişmesi ve piyasanın değişken ve dinamik yapısı nedeniyle muhasebe meslek etik kuralları esnetilebilir gibi görülmektedir. Ancak etik kuralları oldukça önemlidir ve kesinlikle esnetilmemelidir (Nalbantoğlu, 2007).

Çalışma Süresinin Uzunluğundan Kaynaklı Sorunlar

Muhasebe meslek mensupları genellikle tüm yıl boyunca çalışmaktadır. Bu durum sağlıklarını olumsuz yönde etkilemektedir. Diğer meslekler tatil yapma imkanına yılda bir de olsa sahip olurken, muhasebe meslek mensuplarının bu imkanları oldukça sınırlıdır.

Kanunlardaki Değişimden Kaynaklı Sorunlar

Muhasebe mesleği ile ilgili kanunlar oldukça sık değişmektedir. Bu değişikler muhasebe meslek mensuplarının ruh ve akıl sağlıklarını etkilemekte, iş düzenlerini bozmakta ve işlerini oldukça zorlaştırmaktadır.

Vergi Mükellef Sayısından Kaynaklı Sorunlar

Ülkemizde muhasebe meslek mensupları sayısı ile vergi mükellef sayısı birbiri ile uyumlu değildir ve çok sayıda vergi mükellefine yeterli sayıda muhasebe meslek mensubu düşmemektedir. Bu nedenle muhasebe meslek mensupları çok çalışmakta, yıpranmakta ve manevi olarak etkilenmektedir.

Mükellef Kaynaklı Sorunlar

Mükellefler genellikle muhasebe mesleğine ve meslek mensuplarına gereken özen ve ilgiyi göstermemekte ve emeklerinin karşılığını vermemektedir. Bu durum muhasebe meslek mensuplarını olumsuz yönde etkilemektedir.

Bu sorunlardan en önemlisi eğitim düzeyi yetersiz olan mükelleflerden kaynaklanmaktadır. Kendileri yapabilecekleri işleri bile muhasebe meslek mensuplarına yaptırmaya çalışmakta ve ücretleri de aşağı çekmeye çalışmaktadırlar.

Muhasebe Mesleğinin Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri ile İlgili Yapılmış Çalışmaların Literatür Özeti

Uzay ve Tanç (2004), meslek mensupları ile yaptıkları çalışmada muhasebe mesleğinde karşılaşılan problemlerin, sık sık mevzuat değişimi yapılması ve bundan kaynaklı takipsizlik olması, haksız rekabetin varlığı, muhasebe hizmetine yeterli ücretin ödenmemesi, iş yükünün fazlalığı, ücret tahsilatının geçilmesi ve mükelleflerin muhasebe meslek mensubu sorumlukları hakkında bilgisizlikleri şeklinde sıralanabildiğini belirlemişlerdir.

Kalaycı ve Tekşen (2006), Isparta il merkezinde yaptıkları çalışmada muhasebe meslek sorunlarının mükelleflerinin ücreti geciktirmeleri, iş yükünün fazlalığı, haksız rekabetin varlığı, mevzuatın sık değişmesi ve mükellefin vergiyi azaltmak için uyguladıkları baskıdan kaynaklı olduğunu belirtmişlerdir.

İskender (2011) hazırladığı “Türkiye’de Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Yetkinlik Sorunları ve Bu Sorunların Çözümünde Sürekli Eğitimin Rolü” isimli doktora tezinde Türkiye ölçeğinde bir saha araştırması yapmış ve anket uygulamıştır. Yaptığı çalışmanın sonucunda muhasebecilerin meslek yeterliliği ile ilgili ciddi problemleri ve yetersizliklerinin olduğu ve bu durumun özellikle 2013’den bu yana kanuni zorunluluk ile uygulanması gereken TMS ve TFRS konusunda yetersiz olmalarından kaynaklandığını belirlemiştir. Ayrıca, muhasebe mesleği için sürekli eğitimin “olmazsa olmaz” olduğunu ve “yaşam boyu” devam etmesi gerektiğini de öne sürmüştür.

Aydemir (2015), yaptığı çalışmada Türkiye’de aktif olarak çalışan 428 muhasebe meslek mensubu üzerinde anket uygulamış ve yaptığı çalışmanın sonucunda “iş yükünün ağır olması”, “bazı meslek mensuplarının çok ucuza defter tutması”, “mükelleflerin ücretlerini ödememeleri veya düzensiz ödemeleri”, “mesleki yeterlilik ve sorumluluklara karşın muhasebe meslek mensuplarının kazancının düşük olması” sorunlarının muhasebe meslek mensuplarının en önemli sorunlarından olduğunu saptamıştır. Ayrıca yapılan anketlerin %80’inde çok sayıda muhasebe meslek mensubu olduğu ve bunun meslek mensupları için sorun oluşturabileceği sonucuna da ulaşmıştır.

Dizman ve Güney (2015) muhasebe meslek mensuplarının sorunlarını belirlemek için Erzincan il sınırları içinde aktif olarak çalışan 40 muhasebeciye anket uygulamış ve yaptığı çalışmanın sonucunda muhasebe mesleğinde; muhasebe odası ve TÜRMOB tarafından yapılan sınavlara hazırlık için kursların olmaması, muhasebe mesleğini toplumun yeterince tanımaması, muhasebecilere yeni iş sahalarının açılmaması, geleceğe güvensizlik ve ekonomik krizlerle sürekli küçülen iş hacminin genişletilememesi, meslek içi eğitiminin yetersiz olması, birçok sınavın meslek yükselmede aktif olması, muhasebe defteri tutan ancak ruhsatı olmayanların önlenememesi, denetçilerin vergi incelerken ön yargılı davranması, vergi yargısının daha hızlı karar verememesi, muhasebe ücretlerinde sabit fiyat belirlememesi belgelerin düzenli tutulmaması, mükelleflerin vergi incelemesinde suçlu gibi değerlendirilmesi ve tehditkar tavırlar sergilenmesi, bürokratik işlemlerin çokluğu, meslek sorumluluklarının çok sayıda olması, vergi denetiminde muhasebecilerden faydalanılması, kayıt dışı ekonominin önlenememesi, basit ve sistematik bir vergi sistemi olmaması gibi birçok sorunu olduğunu saptamışlardır.

Kaya (2015), muhasebe meslek mensuplarının sorunlarını belirlemek için Elazığ’da 74 muhasebe meslek mensubu üzerinde yaptığı çalışmada, beyanname süreleri, stajyerlik, asgari ücret tarife uygulaması, yeni yasal düzenlemeler, gelir düzeylerinin düşüklüğü, tahsilatın yapılması, haksız rekabet konularında muhasebe mesleğinde oldukça önemli sorunlar yaşandığını saptanmıştır.

Deran, Erduru ve Keleş (2016), Muhasebe meslek mensuplarının mesleki sorunları belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmalarında Ordu’da faaliyet gösteren muhasebeciler üzerinde anket uygulamış ve çalışmalarının sonucunda demografik özellikler ile içinde bulunulan ekonomik çevrenin meslek mensuplarının mesleki sorunlarına etki ettiğini saptamışlardır. Toplam 335 muhasebe meslek mensubu üzerinde yaptıkları bu çalışmada mesleki sorunlar olarak, muhasebe standartlarının yeterli bilinmemesi, müşteriden alınan veriler ve bilgi akışındaki gecikmeler sebebiyle işlerin zamanında yapılamaması, muhasebe ücretinin tahsilatında sorun yaşanması, az vergi ödemek isteyen müşterilerin taleplerinden kaynaklanan sorunlar, gerektiğinden fazla sorumluluk ile muhasebe meslek mensuplarına fazla iş yaptırılması, mevzuatların sıklıkla değişmesi ve bürokratik işlem yoğunluğu ile artan iş yükü, ekonomik gelişmişlik seviyesine bağlı olarak muhasebe meslek mensuplarının kazançlarında dengesizlik olması ve haksız rekabet ile kalifiye personel istihdamının zor olması şeklinde ele alınmıştır.

Zengin (2016), hazırladığı “Muhasebe Mesleğinde Meslek Mensubunun Problemleri ve Muhasebe Denetiminde Karşılaşılan Hileler, Meslek Mensubunun Tutumu” isimli yüksek lisans tezinde, genel olarak muhasebe mesleğinde karşılaşılan sorunları ele almış ve bu sorunları eğitim, teknoloji, bağımsızlık, haksız rekabet, tahsilat ve ücret, staj, etik ve diğer konularda olmak üzere ayırarak muhasebe mesleğinde yaşanan temel sorunları ve çözüm önerilerini vermiştir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Genel olarak bu derleme içerisinde verilen bilgiler ve yapılan çalışmalardan yazılan literatür özeti sonucunda muhasebe mesleğinde temel sorunlar, kamu kurumları, mükellef, mevzuat, özel hayatın kısıtlanması, meslek mensup ve örgütleri kaynaklı olarak temel şekilde ayrılabilir. Bunlar ise şu şekilde sıralanabilir:

• Kamu kurumları kaynaklı sorunlar
  • Memur sayılarının yetersiz olması
  • Memurlar ile yaşanan sıkıntılar
  • Kamu kurumları arasındaki iletişimsizliğin güçsüz olması
  • Düzenlemeler nedeniyle iş yükünün sürekli artması
  • Bürokratik işlemlerin çok fazla olması
  • Sürekli olarak süre uzatımının son gün yapılması
  • Mevzuatların sürekli değişimi
  • İşletmelerden belge ve bilgilerin eksik gelmesi ve geç kalması
  • Hizmet ve personel alt yapısının yetersiz olması
• Mükellef kaynaklı sorunlar
  • Zorlayıcı öneriler nedeniyle oluşan sorunlar
  • Mevzuat nedeniyle oluşan mükellef sorunları
  • Mesleği yanlış algılama nedeniyle oluşan mükellef sorunları
  • Muhasebecinin seçiminde mükellefin objektif kriterlere bakmaması
  • Belge ve bilgi akışının mükellefçe etkin yapılmaması
  • Mükellefin ücreti zamanında ödememesi ya da ücret için pazarlık yapması
  • Mükellefin muhasebe mesleği ile ilgili bilgisinin yetersiz ya da yanlış olması
• Mevzuat kaynaklı sorunlar
  • Mevzuatların sıklıkla yenilenmesi
  • Sıklıkla yenilenen mevzuatların takip edilememesi
  • Bazı konuların mevzuatta açıkça belirtilmemesi (örneğin; staj)
• Özel hayatın kısıtlanması kaynaklı sorunlar
  • İş yoğunluğu nedeniyle sürekli çalışma
• Meslek mensup ve örgütleri kaynaklı sorunlar
  • Meslek mensuplarının birbirlerine haksız rekabet uygulaması
  • Örgütlerin muhasebe meslek mensuplarının sorunları ile yeterince ilgilenmemesi
  • Örgütlerin toplumu muhasebe mesleği ile ilgili yeterince bilgi vermemesi
  • Yeni kanun, mevzuat ve yönetmelikler ile ilgili örgütler tarafından yeterince eğitim verilmemesi
  • Meslek mensuplarının, eğitim kurumları tarafından yetersiz eğitilmesi
  • Eğitim örgüt ve kurumlarının yetersiz hizmet, personel ve altyapıya sahip olması

Yukarıda sayılan muhasebe mesleğinin temel sorunları için şu çözüm önerilerinde bulunulabilir:

• Muhasebe mesleğini icra eden bireyleri yetiştiren ve muhasebe mesleğinin ilk adımı oluşturan eğitim konusunda önemli yenilikler yapılmalıdır. Öğrenciler gerekli bilgilerle donatılmalı, gereken kalifiye elemanlar yetiştirilebilmektedir. Bunun için daha fazla yüksek öğretim kurumu devreye sokulmalı, var olan yüksek öğretim programlarında uygulama eğitimleri artırılmalıdır. Ayrıca ortaöğretimlerde yetersiz olduğu düşünülen öğretmenlerin sayısı artırılmalı ve var olan öğretmenler son tekniklerle ilgili geliştirilerek, okullar son teknoloji muhasebe uygulamalarının eğitimi verilecek yerlere dönüştürülmelidir.
• Muhasebe mesleğinde uzmanlaşma kademe kademe olmalı, önemli kademelerden birisini başaramayan bireyler mesleği icra edememelidir.
• Muhasebe uygulama esaslarının her bir kanun, mevzuat ve yönetmelikte farklı olmasının önüne geçişmeli ve tek bir standart belirlenmelidir.
• Muhasebecilerin teknolojiye uyum sağlaması ve teknolojiyi yakından takip ederek görevlerini teknolojiye uyumlu biçimde yapması için gerekenler yapılmalıdır.
• Teknoloji kullanımı kaynaklı mevzuat eksiklikleri düzenlenmeli ve muhasebe meslek mensuplarına yeni yüklenen iş ve sorumluluklar açıkça belirtilmelidir.
• Muhasebe denetimlerine ek düzenlemeler yapılmalı ve yalnızca işletmenin finansal güvenilirliği ve durumuyla ilgili değil, tamamının güvenilirlik ve yapısı hakkında raporlar düzenlenmelidir.
• Muhasebe mesleğinde bağımsızlığı belirleyen kanunlar her durum için çözüm getirebilir hale getirilmeli ve bağımsızlığın sınırlarını keskin bir biçimde belirlemelidir.
• Haksız rekabetin önüne geçilmesi için ruhsatlı meslek mensubu seçimi konusunda toplum bilinçlendirilmeli ve teşvik edilmelidir.
• Ruhsatsız çalışanlara karşı meslek odaları ve Maliye Bakanlığı kalıcı ve etkili önlemler almalıdır.
• Haksız rekabetin önlenmesi için özel bir komisyon kurulmalı ve komisyon bunu sıkı bir şekilde takip etmelidir.
• Ücret ve tahsilat konusundaki sorunların ortadan kalkması için, her altı ayda bir yeni tarifeler belirlenmeli ve muhasebecilerin ağır vergi yükleri hafifletilmeli ya da kaldırılmalıdır.
• Ayrıca ücretlerin peşin ve zamanında tahsil edilebilmesi için yazılı kurallar belirlenmeli ve herhangi bir anlaşmazlıkta araya girecek resmi kurumlar oluşturulmalıdır.
• Muhasebe meslek mensuplarının sorumlulukları arasında olmayan, ancak müşteri baskısı ile yaptırılan işlerin yapılması önlenmeli, yapanlara cezai yaptırım uygulanmalıdır.
• Muhasebe mesleğinde staj ile ilgili sorunların çözümlenmesi için, TESMER tarafından daha etkin ve kapsamlı bir program ve yönetmelik hazırlanmalıdır. Özellikle stajı biten adayların sınava girme mecburiyeti olup olmadığı ve bu sınavlara hangi derslerden girmesi gerektiği konusuna açıklık getirilmeli ve bir senede üç kez mücbir nedenle stajın iptal edilmesindeki mücbir nedenler açıkça belirtilmelidir.
• Mesleki etik kuralları yapılandırılmalı ve kurallarda tek başlılık sağlanmalıdır.
• Kanunlarda sık sık değişikliğe gidilmemeli, büyük çaplı kesin düzenlemeler ile kanunlar kesinlik kazanmalıdır. Ayrıca sade ve açık bir vergi mevzuatı yayınlanmalı ve hem muhasebe süreci daha basit hale getirilmesi hem de kayıp ve vergi kaçakları önlenebilmelidir.
• Kayıt dışı mükellef hizmetlerinin önüne geçilmeli ve ekonomik faaliyetler kayıt altına alınarak, muhasebe meslek mensuplarının yükleri hafifletilmelidir.
• Muhasebe mesleği ile ilgili olan resmi odalar, Sosyal güvenlik kurumu, vergi daireleri ve Gelir İdaresi Başkanlığı gibi kurumlar koordineli çalışmalı ve alacakları kararlarda muhasebe mesleğinde yaşanan temel sorunları değerlendirmelidir.
• Kamu kurumlarında yetki tazmini net şekilde yapılmalı ve belirsizlikler kalmamalıdır.
• Mükellefler muhasebe sistemi ve ekonomi hakkında genel olarak bilgilendirilmeli ve mükelleften kaynaklanan sorunların önüne geçilmelidir.
• Kaçak muhasebeciler belirlenmeli ve bunlara kalıcı çözümler üretilmelidir.

KAYNAKLAR

Ajayi, C. A. (1997). The Development of Accounting Profession in Nigeria. Accounting Education in Nigeria: Challenges and Prospects, (Ed, E. O. Adegite) Lagos: University of Lagos Press.

Arıkan, Y. (2000). Kamuoyunda Mesleki İtibarımızı Yok Eden Haksız Rekabete Gelin Hep Birlikte Son Verelim. İSMMMO; Mali Çözüm Dergisi, 52, 2-4 Temmuz-Ağustos-Eylül.

Aydemir, O. (2015). Muhasebe Meslek Mensuplarının Karşılaştıkları Sorunlar Ve Beklentiler. Journal of Accounting & Finance, Temmuz Sayısı.

Badejo, A. O. (1997). Objectives and Features of Professional Education and Training: Accounting Education in Nigeria: Challenges and Prospects (Ed, E. O. Adegite) Lagos: University of Lagos Press.

Deran, A., Erduru, İ., & Keleş, D. (2016). Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Özellikler Ve Faaliyet Gösterilen Ekonomik Çevre Açısından Değerlendirilmesi: Ordu Örneği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (32), 74-99.

Dizman, Ş., Güney, S. (2015). Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Kamu’da Karşılaşılan Olumsuzluklar Ve Beklentiler (Erzincan İli Uygulaması). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(16), 97-110.

Doğan, Z., Özulucan, A. (2004), Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirin Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Ankara: Türmob Yayınları- 242.

Fırat, H. (2001). Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Açısından Muhasebe Mesleğinin Misyonu ve Vizyonu, Beşinci Muhasebe Denetimi Sempozyumu, 5-6 Mayıs 2001.

Hines, R. D. (1988). Financial Accounting: In Communicating Reality, We Construct Reality. Accounting, Organisations and Society, 13, (3), 251-261

İbiş, C. (2002). Bilgi Çağında Muhasebecilik Mesleğinin Geleceği ve Yeni Muhasebeci Kimliği, XVII. Türkiye Muhasebe Kongresi, Türmob Yayınları-199, 1012 Ekim, İstanbul.

İskender, H. (2011). Türkiye’de Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Yetkinlik Sorunları ve Bu Sorunların Çözümünde Sürekli Eğitimin Rolü. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.

Kalaycı, Ş., & Tekşen, Ö. (2006). Muhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri: Isparta İl Merkezi Uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 31, 90-101.

Kaya, G. A. (2015). Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Çözüm Önerileri: Elazığ’da Bir Araştırma. International Journal of Social Science, 41, 207-231.

Naltbantoğlu, R. (2007). Muhasebe Uygulamaları Konusunda Meslek Mensuplarının Bakış Açıları, http://www.archive.ismmm.org.tr/docs/sempoz-yum/06Sempozyum/5oturum 07.01.2018.

Okolie, O. R., & Amos, A. (2014). The challenges of accounting education: the Nigerian experience. Accounting and Finance Research, 3(2), 129-137.

Özdemir, E. (2003), Muhasebe Eğitiminde Karşılaşılan Güçlükler ve Muhasebecilik Mesleğinin Sorunları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Adapazarı

Pekdemir, R. (2000). Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğ'ine Göre Mali Tablolar, İstanbul: İSMMMO Yayını.

Salmanulfarisi, A. (2012). Accounting cycle and the development of Accounting Practices in Nigeria.Arabian Journal of Business and Management Review, 1(1), 36-45.

Sanlı, N. (1996), Meslek Mensuplarının Meslek İçi Eğitim ve Gelişiminde Karşılaştıkları Güçlükler ve Çözüm Önerileri, İSMMMO Mali Çözüm Dergisi, 35, Mart-Nisan.

Türker, M., Pakdemir, r., Selvi, Y., Yılmaz, F. (1995). Sınırlı Uygunluk Denetimi. Ankara: Türmob Yayınları-198, Seri No: 2003-1.

Uzay, Ş., & Tanç, Ş. G. (2004). Muhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri: Kayseri ve Nevşehir İlleri Uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 22, 94-104.

Warren, C. S., Fess, P. E., & Reeve, J. M. (1996). Accounting. South Western Educational Publishing.

Wyatt, A. R. (2004). Accounting Professionalism: They Just Don’t Get It, Accounting Horizons, 18(1), 45 – 53.

Yıldız, F. (2002). Muhasebe Mesleğinde Meslek Ahlakı, İstanbul: Der Yayınları: 338

30.01.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.