Doç. Dr. Doğan Bozdoğan
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Maliye Bölümü
bozdogan_dogan@hotmail.com

Zehirli Ağacın Meyvesi de Zehirlidir İlkesinin Vergi Hukukundaki Yansımaları: Örnek Bir Danıştay Kararı

"Zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir" ifadesi, hukuk sisteminde kullanılan ve "Fruits of the Poisonous Tree" olarak bilinen bir ilkeyi ifade eder. Bu ilke, yasa dışı yöntemlerle elde edilen delillerin, hukuki süreçte kullanılmasının da yasa dışı olduğunu belirtir. Bu ilkeye göre, yasa dışı yöntemlerle elde edilen deliller (örneğin, kanuna aykırı bir arama sonucunda bulunan deliller) hukuki süreçlerde geçersizdir. Çünkü başlangıçta yapılan yasa dışı eylem, onun sonucunda elde edilen her türlü kanıtı da geçersiz kılar. "Zehirli ağaç" yasa dışı yapılan işlemi temsil ederken, "meyve" ise bu işlem sonucunda elde edilen delilleri temsil eder. Eğer ağaç zehirliyse, onun ürettiği meyveler de zehirli olacaktır, yani yasa dışı yöntemlerle elde edilen deliller de hukuka aykırıdır ve kullanılamaz. Bu ilke, bireylerin haklarını korumak amacıyla geliştirilmiştir. Yasa dışı yollarla delil elde edilmesi, adil yargılanma hakkını da zedeler. Bu nedenle, bu tür delillerin mahkemede kullanılması, adaletin sağlanması açısından uygun görülmez. Dolayısıyla bu durum hukuk devletine de aykırılık teşkil eder.

Vergi hukukunda "zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir" ilkesi, vergi denetimleri ve incelemeleri sırasında elde edilen delillerin yasallığını korumak amacıyla da uygulanmaktadır. Bu ilkenin vergi hukuku ile doğrudan bağlantılı olduğu açıktır.

Vergi mükelleflerinin beyanlarının doğruluğunu tespit etmek amacıyla yapılan vergi incelemeleri ve denetimlerinde, yetkili makamların hukuka uygun hareket etmeleri gerekir. Bu süreçte elde edilen delillerin hukuka uygun olup olmadığını belirlemek için "zehirli ağaç" ilkesi devreye girebilir.

Eğer vergi denetim elemanlarının yasa dışı yöntemlerle (örneğin, usulsüz arama ve el koyma, yetkisiz bilgi toplama) delil elde ederse, bu delillerin ve bu delillere dayanarak yapılan işlemlerin geçersiz sayılması gerekir. Çünkü başlangıçta yapılan hukuka aykırı eylem, onun sonucunda elde edilen delilleri de hukuka aykırı hale getirir. Vergi hukukunda, mükelleflerin cezalandırılması ve mahkeme kararları, hukuka uygun delillere dayanmalıdır. Eğer bir vergi cezası, yasa dışı yöntemlerle elde edilen delillere dayanıyorsa, bu cezanın ve karara dayanak olan delillerin geçersiz sayılması gerekir. Bu, mükelleflerin adil yargılanma hakkını korur ve hukuka uygun işlem yapılmasını sağlar.

Konuyla ilgili Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun E.2022/1502 K.2023/158 T.08.03.2022 sayılı kararı dikkat çekicidir. Dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler, yasal defter ve belgelerinin usulünce yazıyla ve yasada öngörülen sürelerin kendisine verilerek davacıdan istenmediğini ortaya koymaktadır. Yine davacının defterlerine muhasebecisinin iş yerinde başlatılan bir inceleme esnasında, sulh yargıcından alınmış bir arama kararı bulunmaksızın el konulduğu da dava dosyasında yer almaktadır. Burada elde edilen delillerin hukuka uygun olduğu söylenemez. Dolayısıyla hukuka uygun elde edilmeyen delillere dayanılarak cezalı tarhiyat uygulamasına gidilmesi yanlıştır. Nihayetinde Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu cezalı tarhiyatın kaldırılması yönündeki ısrar kararını hukuka uygun bulmuştur.

Sonuç olarak, vergi hukukunda "zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir" ilkesi, mükelleflerin haklarını korumak ve adil yargılama sürecini temin etmek amacıyla önemli bir prensip olarak karşımıza çıkar. Vergi denetimleri ve incelemeleri sırasında hukuka uygun hareket edilmesi, elde edilen delillerin ve bunlara dayanan cezaların geçerliliği açısından kritik öneme sahiptir.

“Zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir” ilkesinin vergi hukukundaki delil sorunsalına yansımasından çıkarılacak sonuçlar;

• Mükellefler üzerinde tesis edilecek işlemlerin yasalara uygunluğuna dikkat edilmelidir.
• Mükellefler özellikle denetim sürecinde sahip oldukları haklara ilişkin doğru bir şekilde bilgilendirilmelidir.

06.06.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.