Doç. Dr. Doğan Bozdoğan
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Maliye Bölümü
bozdogan_dogan@hotmail.com

Ödenmesi Gerekenden Fazla Vergi Ödememe Hakkı

Vergilendirmenin taraflarından birisi vergilendirme yetkisini elinde bulunduran aktif bir süje niteliğindeki vergi idaresi diğeri ise üzerine vergi borcu düşen ve pasif süje olarak değerlendirilen mükelleftir. Kanunlar özellikle mükelleflerin ödevleri ve sorumlulukları üzerine yoğunlaşmıştır. Mükelleflerin sahip oldukları haklar ise ikinci ve hatta üçüncü planda yer almıştır. Belki de öncelik olarak çok önemli bir yerde olması gereken mükellef hakları özellikle Türk vergi sistemi ve hukuku içerisinde tam manasıyla karşılığını bulamamıştır.  

Peki nedir mükellef hakları? Mükellef hakları, ihlal edildiğinde vergi mükellefini hukuk çatısı altında koruyan ve yine mükellefe birtakım taleplerde bulunma imkanı veren haklardır. Mükelleflerin belki de en önemli sorunlarından birisi sahip oldukları hakların farkında olmamaları veya söz konusu bu hakları bilmiyor olmalarıdır. Bu durumun sebebi, mükellef hakları ile ilgili düzenlemelerin Vergi Usul Kanunu’nda doğrudan değil zımni olarak yapılmış olmasıdır. Tabi bu durum değerlendirmelerimizin önemini artırmakla birlikte farklı bir açıdan da bakmamızı gerekli kılmaktadır. Acaba mevcut mükellef haklarının sınıflandırması sonucunda ortaya çıkan tablo yeterli midir?

Mükellef haklarının sınıflandırılması aşağıdaki tabloda belirtilmiştir;

Mükellef Hakları
Genel Haklar	Özel Haklar
Bilgi alma hakkı	Tarh ve tahsil sırasındaki haklar
Adil, eşit ve saygılı hizmet alma hakkı	Vergi ihtilaflarının çözümü sırasındaki haklar
Başvuru hakkı	Vergi denetimi sırasındaki haklar
Vergilemede belirlilik hakkı
Mükellefe ilişkin bilgilerin gizliliği hakkı
Temsilci kullanma hakkı
Özel hayatın gizliliği hakkı

Tabloda görüleceği üzere mükellef hakları genel ve özel haklar olarak ikili bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Mükelleflerin karşılaşabilecekleri pek çok soruna ilişkin karşılığı olan bir sınıflandırma olduğunu belirtmemiz gerekir. Ancak genel haklar sınıflandırması altında “vergi mükelleflerinin ödemesi gerekenden fazla vergi ödememe hakkının” da yer alması Türk vergi hukuku açısından önem arz etmektedir. Zira söz konusu bu hak OECD tarafından 2003 yılında temel mükellef hakları ile ilgili yapılan yayında yer almıştır. Bu da söz konusu hakkın temel bir mükellef hakkı olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Yine ABD mükellef hakları yasasında da (Türkiye’de de buna benzer bir yasanın gerekliliği yadsınamaz) ödenmesi gerekenden fazla vergi ödememe hakkı yer almaktadır. Nedir bu hak? Şöyle ki; vergi mükellefleri, faiz ve cezalar dahil, yalnızca yasal olarak ödenmesi gereken vergi miktarını ödemelidir. Bu tanım genel olarak mevzu bahis hakkı açıklamakla birlikte, buna ek olarak, mükelleflerin ödeyecekleri vergiyi doğru tespit edebilmeleri için vergi idaresinden bilgi alabilmelerini de sağlayan önemli bir hak olduğunu da belirtmek gerekir. Söz konusu hak ile ücretliler dahil tüm gelir vergisi mükelleflerinin beyanname verebilmelerinin de gerekliliğini belirtmeliyiz. Böylelikle mükelleflerin ödemesi gerekenden fazla vergi ödememe hakkının özüne uygun bir düzenleme yapılmış olacaktır. Bu hak ile hukuki güvenlik ilkesinin ruhuna da uygun hareket edilmiş olacaktır.

Nihayetinde, vergi mükelleflerinin ödemesi gerekenden fazla vergi ödememe hakkı özelde, mükellef hakları ise genelde vergi mevzuatımızın içerisinde daha keskin bir şekilde yerini almalıdır. Mükelleflerimize yönelik vergi kanunlarımızda çok önemli avantajlar ve haklar sunulmuştur. Ancak bu sunulan hakların daha açık bir şekilde ifade edildiği kanuni düzenlemeler vergi hukukunun en temel ilkelerinden olan belirlilik ilkesi ve mükelleflerin bilinçlenmesi açısından önem arz etmektedir. Haklarını bilen mükelleflerin vergi gayretlerinin yüksek olacağı ve bunun vergi gelirlerinde artış sağlayacağı açıktır. Yine mükelleflerin ödemesi gerekenden fazla vergi ödememe hakkının temellerinin sağlam bir şekilde oluşturulup, vergi hukukumuzda açık bir şekilde yer alması, mükellef hakları sınıflandırmasındaki kısmi eksikliği giderecek ve vergi mükelleflerinin hukuk sistemine olan güvenlerini artıracaktır.

NOT: Makalemiz www.vergisorunlari.com.tr adresinde yayınlanmıştır.

20.04.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.