Doç. Dr. Doğan Bozdoğan
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Maliye Bölümü
bozdogan_dogan@hotmail.com

Vergilerin Mülkiyet Hakkı Üzerine Etkisi: Örnek Bir Anayasa Mahkemesi Kararı

1982 Anayasası kişi hak ve özgürlüklerine önem veren kazuistik ve sert bir anayasadır. Bu noktada pek çok hak gibi mülkiyet hakkı da Anayasada detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Anayasanın 35. maddesinde söz konusu mülkiyet hakkı şu şekilde açıklanmıştır;

·         Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.
·         Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.
·         Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.

Anayasal güvence altına alınan mülkiyet hakkı üzerinde bir takım yanlış uygulamalar olduğu yadsınamaz. Örneğin sahip olunan bir mülk üzerinden alınan vergilerin mülkiyet hakkına yönelik bir ihlal oluşturduğu söylenebilir. Nitekim literatürde mülkler üzerinden alınan emlak vergisi ve veraset ve intikal vergisi bu ihlallerin başlıcaları olarak değerlendirilmektedir.

Anayasa Mahkemesinin mülkiyet hakkı ile ilgili olarak aldığı bir karar takdir edilecek niteliktedir. Anayasa Mahkemesi, yapılan bir vergilendirme işlemi nedeniyle bireysel başvuru hakkı çerçevesinde yapılan bir başvuruyu kabul etmiş ve konu ile ilgili olarak çok önemli bir karar vermiştir. Anayasa Mahkemesi’nin 12.11.2014 tarihli kararı 21.02.2015 tarihli ve 29274 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

Bir Bankanın çalışanlarına çeşitli menfaatler sağlamak üzere kurulmuş olan Vakfa yaptığı katkı payı ödemelerinin; Vergi Müfettişlerince yapılan vergi incelemesi sonucunda, ücret olarak değerlendirilmesi dolayısıyla banka adına tarh edilen gelir vergisi ve damga vergisi ile kesilen vergi ziyaı cezalarına karşı açtığı davanın reddi nedeniyle mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştur.

Anaysa Mahkemesi tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas yönünden incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.  Anayasanın 35. Maddesinde yer alan mülkiyet hakkının ihlal edildiği ileri sürülerek yapılan başvuruyu kabul etmiş ve esas yönünden incelemiştir.

Anayasa’nın 35. maddesinde yer alan mülkiyet hakkına yönelik sınırlamaların kanunla yapılabileceğine ilişkin düzenlemeye paralel olarak, verginin kanuniliği ilkesinin düzenlendiği Anayasa’nın 73. Maddesinin üçüncü fıkrası hükmü ile, vergi mükellefi bakımından vergisel yükümlülüklerin “belirliliği” ve “öngörülebilirliği” ve bu bağlamda vergi mükelleflerinin hukuki güvenliği sağlanmak istenmiştir. Söz konusu ölçütler mülkiyet hakkına yönelik müdahalenin kanunla yapılması zorunluluğunun alt ölçütleri olarak da kabul edilebilir ölçütlerdir. Verginin belirli ve öngörülebilir olması, vergiye ilişkin hükümlerin “açık ve anlaşılır” olmasını gerektirmekte olup, Anayasa’nın 73. Maddesinin üçüncü fıkrası ile Türk Hukukunda vergisel yükümlülüğün mutlaka kanunla konulmasını zorunlu tutan Anayasa hükmünün, vergi yoluyla mülkiyet hakkına yönelik müdahaleler karşısında kişilere Avrupa İnsan Hakları Bildirgesin’e göre, daha üst düzey bir koruma sağladığı söylenebilir… Bu durumda, Anayasa’ya göre mülkiyet hakkına vergi yoluyla yapılan müdahalenin mutlaka kanuna dayanması gerekmektedir.”   Zira kanunsuz vergi olmaz ifadesi burada çok açık vurgulanmaktadır.

Anayasa Mahkemesi, yapılan vergilendirme işleminin öngörülebilir kanuni dayanağının bulunmadığı gerekçesiyle, bir tüzel kişinin Anayasa'nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine hükmetmiştir. 

Bu bakımdan kişilerin sahip oldukları mülkiyetler üzerinden alınan vergiler, mülkiyet hakkı açısından eleştirilmektedir. Ölçülülük, elverişlilik ve genellik ilkelerine bağlı kalarak kamusal bir fayda sağlanmak koşuluyla mülkiyet hakkı sınırlandırılabilir.

Bu noktada başlangıçta Anayasanın, sonrasında Türk Vergi Sistemini şekillendiren kanunların en baştan tekrar değerlendirilmesi ve gözden geçirilmesi gerekmektedir.

20.10.2015

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.