Vergilemede adalet ilkesi kaynağını sosyal hukuk devletinden almaktadır. Bu noktada anayasal kurallar devletin vergileme ile ilgili amaçlarını belirler. Vergilemede adalet demokratik sosyal hukuk devletinde somut bir nitelik kazanır ve mevcut siyasal iktidara politikalarını belirleme noktasında hukuki bir sınır çizer. Bu çerçevede vergi hukukunun amacının vergilemede adaleti sağlamak olduğunu belirtmek gerekir.
Vergilemede mutlak adaleti sağlamak güçtür. Ancak bu güçlüğü arttıran bir takım nedenlerin olduğu da açıktır. Bu nedenler arasında vergi sistemimizde yer alan muafiyet, istisna uygulamaları ve vergi afları ilk akla gelenlerdir.
Vergi afları, vergi cezalarını kısmen ya da tamamen sona erdiren bir uygulamadır. Vergilere ilişkin af kanunlarına hem Anayasamızda hem de Vergi Usul Kanunu’nda değinilmemiştir. Ülkemizde çeşitli zamanlarda çıkarılan kanunlarla vergi afları uygulanmaktadır. Vergi aflarının sebepleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir;
· Ekonomik ve mali nedenler
· Siyasi nedenler,
· Teknik ve idari nedenler.
Vergi aflarının gerekliliğini savunan ve savunmayan görüşler yer almaktadır. Savunan görüşlerde dikkat çekilen noktalardan birisi, mükelleflerin vergi ödevlerini yerine getirmesinde vergi aflarının önemli bir yeri olduğudur. Bir diğer dikkat çekilen nokta, vergi aflarının kriz dönemlerinden çıkışı kolaylaştıran bir niteliğe haiz olmasıdır. Söz konusu bu iki özelliği vergi aflarını kabul edilebilir kılmaktadır. Ancak Türkiye’de 2014 yılına kadar her seçim döneminde af ve benzeri uygulamaların yapılması vergide adalet ilkesi açısından eleştiriye açıktır. Bu duruma için “siyasi nedenlerle yapılan aflar vergide adaleti zedelemektedir” ifadesini kullanmak yanlış olmayacaktır.
Bakıldığında Cumhuriyetin kuruluşunda bu yana toplamda 33 tane vergi affı uygulanmıştır. Söz konusu vergi afları aşağıda sıralanmıştır.
17.05.1924 |
İlk Vergi Affı |
05.08.1928 |
Elviyei Selâsede Vergilerinin Sureti Cibayetine Dair Kanun |
15.03.1934 |
4530 sayılı Varlık Vergisinin Bakayasının Terkinine Dair Kanun |
04.07.1934 |
2566 sayılı Vergi Bakayasının Tasfiyesine Dair Kanun |
29.06.1938 |
3568 sayılı Arazi Vergisinin Mali Yıl Sonuna Kadar Olan Bakiyesinin Terkinine Dair Kanun |
13.06.1946 |
4920 sayılı Devlet Orman İşletmelerinin Bazı Vergilerden Muaf Tutulması Hakkındaki Kanun |
21.01.1947 |
5050 sayılı Toprak Mahsulleri Vergisi Artıklarının Silinmesi Hakkında Kanun |
26.10.1960 |
113 sayılı Af Kanunu |
28.12.1961 |
281 sayılı Vergi Cezaları Gecikme Zamlarının Tecil ve Tasfiyesine Dair Kanun |
23.02.1963 |
218 sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Kanun |
13.06.1963 |
252 sayılı Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarının Bir Defaya Mahsus Olmak Üzere Affı Hakkında Kanun |
05.09.1963 |
325 sayılı Yasa Kamu İktisadi Teşebbüslerinin 1960 ve Daha Önceki Yıllarına Ait Bir Kısım Vergi Borçlarının Tasfiyesi Hakkında Kanun |
16.07.1965 |
691 sayılı Belediyelerin ve Belediyelere Bağlı Müessese ve İşletmelerin Bir Kısım Borçlarının Hazinece Terkin ve Tahkimi Hakkında Kanun |
03.08.1966 |
780 sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Kanun |
28.02.1970 |
319 sayılı Emlak Vergisi Kanunuyla Getirilen Af |
15.05.1974 |
1803 sayılı Cumhuriyet’in 50. Yılı Nedeniyle Bazı Suç ve Cezaların Affı Hk. Kanun |
20.03.1981 |
2431 sayılı Tahsilâtın Hızlandırılması ve Beyan Dışı Kalmış Servet Unsurlarıyla Vesikasız Emtianın Beyanına İlişkin Kanun |
02.03.1982 |
2431 sayılı Kanuna Ek |
22.02.1983 |
2801 sayılı Bazı Kamu Alacaklarının Özel Uzlaşma Yolu İle Tahsil Hakkında Kanun |
04.02.1985 |
Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hk. 3239 Sayılı Kanunun Geç. 4. Md. |
03.12.1988 |
3505 sayılı Kanun (Geçici Birinci Madde) |
28.12.1988 |
3512 sayılı Kanun |
15.12.1990 |
3689 sayılı Kanun (Geçici Birinci Madde) |
21.02.1992 |
3787 sayılı Kanun |
05.09.1997 |
400 sayılı Tahsilât Genel Tebliği |
22.07.1998 |
4369 sayılı Kanun |
06.02.2001 |
414 sayılı Tahsilat Genel Tebliği |
07.03.2002 |
4746 (4748) sayılı Kanun ile Emlak Vergisi ile İlgili Af Düzenlemesi (Geç.Md. 21) |
27.02.2003 |
4811 sayılı Vergi Barışı Kanunu |
22.11.2008 |
5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun |
25.02.2011 |
6111 sayılı Kanun |
29.05.2013 |
6486 sayılı Kanun (2. Varlık Barışı) |
10.09.2014 |
İş Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun |
Bu afların neredeyse her seçim dönemine denk gelmesi vergi mükelleflerini haklı bir beklentiye sokmaktadır. Mükellef vergisini zamanında ödemeyip çıkabilecek bir vergi affıyla borcunu yapılandırma alternatifini tercih edebilecektir. Vergisini zamanında ödeyen mükellefle ödemeyen mükellef arasında ciddi bir farkın oluşmasına neden olan bu afların Anayasal ilkeler göz önünde bulundurularak yapılması gerekir. Vergi bilincinin zayıf olduğu Türkiye’de böyle bir algının oluşması vergi gelirlerini arttıran bir unsur olmayacaktır. Fransa gibi vergi ödeme hakkının kendilerine verilmesini isteyen mükelleflerin olduğu ülkelerde vergi afları nadiren uygulanmaktadır.
Vergi aflarına ilişkin düzenlemelerin Vergi Usul Kanunu’nda yer alması gerekir. Böylelikle keyfi uygulamaların önüne geçilebilir. Türk Vergi Sistemi’nin yeniden yapılandırılmasının tartışıldığı bu dönemde vergi afları ile ilgili de düzenlemelerin gündeme alınması adalet ve eşitlik gibi hukukun temel normları açısından zorunluluk teşkil etmektedir. Bu sayede vergi adaletinin sağlanması noktasında önemli bir engel olarak nitelendirebileceğimiz vergi afları kontrol altına alınmış olacaktır.
28.09.2015
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
Ayrıntılar için tıklayın.
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.