Doç. Dr. Doğan Bozdoğan
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Maliye Bölümü
bozdogan_dogan@hotmail.com

Vergide Adalet İlkesinin Önündeki Engel: Vergi Afları

Vergilemede adalet ilkesi kaynağını sosyal hukuk devletinden almaktadır. Bu noktada anayasal kurallar devletin vergileme ile ilgili amaçlarını belirler. Vergilemede adalet demokratik sosyal hukuk devletinde somut bir nitelik kazanır ve mevcut siyasal iktidara politikalarını belirleme noktasında hukuki bir sınır çizer. Bu çerçevede vergi hukukunun amacının vergilemede adaleti sağlamak olduğunu belirtmek gerekir.

Vergilemede mutlak adaleti sağlamak güçtür. Ancak bu güçlüğü arttıran bir takım nedenlerin olduğu da açıktır. Bu nedenler arasında vergi sistemimizde yer alan muafiyet, istisna uygulamaları ve vergi afları ilk akla gelenlerdir.

Vergi afları, vergi cezalarını kısmen ya da tamamen sona erdiren bir uygulamadır. Vergilere ilişkin af kanunlarına hem Anayasamızda hem de Vergi Usul Kanunu’nda değinilmemiştir. Ülkemizde çeşitli zamanlarda çıkarılan kanunlarla vergi afları uygulanmaktadır. Vergi aflarının sebepleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir;

·         Ekonomik ve mali nedenler
·         Siyasi nedenler,
·         Teknik ve idari nedenler.

Vergi aflarının gerekliliğini savunan ve savunmayan görüşler yer almaktadır. Savunan görüşlerde dikkat çekilen noktalardan birisi, mükelleflerin vergi ödevlerini yerine getirmesinde vergi aflarının önemli bir yeri olduğudur. Bir diğer dikkat çekilen nokta, vergi aflarının kriz dönemlerinden çıkışı kolaylaştıran bir niteliğe haiz olmasıdır. Söz konusu bu iki özelliği vergi aflarını kabul edilebilir kılmaktadır. Ancak Türkiye’de 2014 yılına kadar her seçim döneminde af ve benzeri uygulamaların yapılması vergide adalet ilkesi açısından eleştiriye açıktır. Bu duruma için “siyasi nedenlerle yapılan aflar vergide adaleti zedelemektedir” ifadesini kullanmak yanlış olmayacaktır.

Bakıldığında Cumhuriyetin kuruluşunda bu yana toplamda 33 tane vergi affı uygulanmıştır. Söz konusu vergi afları aşağıda sıralanmıştır.

 

17.05.1924	İlk Vergi Affı
05.08.1928	Elviyei Selâsede Vergilerinin Sureti Cibayetine Dair Kanun
15.03.1934	4530 sayılı Varlık Vergisinin Bakayasının Terkinine Dair Kanun
04.07.1934	2566 sayılı Vergi Bakayasının Tasfiyesine Dair Kanun
29.06.1938	3568 sayılı Arazi Vergisinin Mali Yıl Sonuna Kadar Olan Bakiyesinin Terkinine Dair Kanun
13.06.1946	4920 sayılı Devlet Orman İşletmelerinin Bazı Vergilerden Muaf Tutulması Hakkındaki Kanun
21.01.1947	5050 sayılı Toprak Mahsulleri Vergisi Artıklarının Silinmesi Hakkında Kanun
26.10.1960	113 sayılı Af Kanunu
28.12.1961	281 sayılı Vergi Cezaları Gecikme Zamlarının Tecil ve Tasfiyesine Dair Kanun
23.02.1963	218 sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Kanun
13.06.1963	252 sayılı Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarının Bir Defaya Mahsus Olmak Üzere Affı Hakkında Kanun
05.09.1963	325 sayılı Yasa Kamu İktisadi Teşebbüslerinin 1960 ve Daha Önceki Yıllarına Ait Bir  Kısım Vergi Borçlarının Tasfiyesi Hakkında Kanun
16.07.1965	691 sayılı Belediyelerin ve Belediyelere Bağlı Müessese ve İşletmelerin Bir Kısım Borçlarının Hazinece Terkin ve Tahkimi Hakkında Kanun
03.08.1966	780 sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Kanun
28.02.1970	319 sayılı Emlak Vergisi Kanunuyla Getirilen Af
15.05.1974	1803 sayılı Cumhuriyet’in 50. Yılı Nedeniyle Bazı Suç ve Cezaların Affı Hk. Kanun
20.03.1981	2431 sayılı Tahsilâtın Hızlandırılması ve Beyan Dışı Kalmış Servet Unsurlarıyla Vesikasız Emtianın Beyanına İlişkin Kanun
02.03.1982	2431 sayılı Kanuna Ek
22.02.1983	2801 sayılı Bazı Kamu Alacaklarının Özel Uzlaşma Yolu İle Tahsil Hakkında Kanun
04.02.1985	Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hk. 3239 Sayılı Kanunun Geç. 4. Md.
03.12.1988	3505 sayılı Kanun (Geçici Birinci Madde)
28.12.1988	3512 sayılı Kanun
15.12.1990	3689 sayılı Kanun (Geçici Birinci Madde)
21.02.1992	3787 sayılı Kanun
05.09.1997	400 sayılı Tahsilât Genel Tebliği
22.07.1998	4369 sayılı Kanun
06.02.2001	414 sayılı Tahsilat Genel Tebliği
07.03.2002	4746 (4748) sayılı Kanun ile Emlak Vergisi ile İlgili Af Düzenlemesi (Geç.Md. 21)
27.02.2003	4811 sayılı Vergi Barışı Kanunu
22.11.2008	5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun
25.02.2011	6111 sayılı Kanun
29.05.2013	6486 sayılı Kanun (2. Varlık Barışı)
10.09.2014	İş Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun

 

Bu afların neredeyse her seçim dönemine denk gelmesi vergi mükelleflerini haklı bir beklentiye sokmaktadır. Mükellef vergisini zamanında ödemeyip çıkabilecek bir vergi affıyla borcunu yapılandırma alternatifini tercih edebilecektir. Vergisini zamanında ödeyen mükellefle ödemeyen mükellef arasında ciddi bir farkın oluşmasına neden olan bu afların Anayasal ilkeler göz önünde bulundurularak yapılması gerekir. Vergi bilincinin zayıf olduğu Türkiye’de böyle bir algının oluşması vergi gelirlerini arttıran bir unsur olmayacaktır. Fransa gibi vergi ödeme hakkının kendilerine verilmesini isteyen mükelleflerin olduğu ülkelerde vergi afları nadiren uygulanmaktadır.

Vergi aflarına ilişkin düzenlemelerin Vergi Usul Kanunu’nda yer alması gerekir. Böylelikle keyfi uygulamaların önüne geçilebilir. Türk Vergi Sistemi’nin yeniden yapılandırılmasının tartışıldığı bu dönemde vergi afları ile ilgili de düzenlemelerin gündeme alınması adalet ve eşitlik gibi hukukun temel normları açısından zorunluluk teşkil etmektedir. Bu sayede vergi adaletinin sağlanması noktasında önemli bir engel olarak nitelendirebileceğimiz vergi afları kontrol altına alınmış olacaktır.

28.09.2015

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.