Davut Demez
Vergi Müfettişi
davutdemez@hotmail.com

Tüm Yönleriyle İzaha Davet Müessesesinin Uygulanması

1.Giriş

İzaha davet uygulaması, 09.08.2016 tarihinde 29796 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunun Mülga 370’inci maddesinde “İzaha davet” başlığı altında yeniden düzenlenerek vergi sistemimizde yeni bir müessese ihdas edilmiştir. 482 sıra no’lu vergi usul kanunu Genel Teblliğinin 1. Maddesinde izaha davet müessesesinin getirilme amacının;   İdare ve mükellefler arasındaki uyuşmazlıkların azaltılması, İdarenin zamanını daha etkin ve verimli alanlara hasretmesi, olayların gerçek mahiyetinin tespit edilmesine mükelleflerce daha çok katkıda bulunulması ve bu sayede vergiye gönüllü uyumun artırılması amaçlanmıştır. 7/12/2019 tarihli ve 30971 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 25 inci maddesi ile 213 sayılı Kanunun 370 inci maddesi yeniden düzenlenmiş, mezkur madde kapsamındaki mükelleflerin söz konusu maddede yer alan indirimli ceza uygulamasından yararlanma usul ve esaslarına ilişkin kapsamlı değişiklikler yapılmış olup bu değişik ile birlikte 30.07.2020 tarihinde 31201 sayılı Resmi Gazete ’de 519 sıra no’lu Vergi Usul Genel Tebliği yayınlanarak 482 no’lu VUK Genel Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır.

İdari bir düzenleme olan izaha davet uygulaması, verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitlerle ilgili olarak aynı merciler tarafından mükelleflerden açıklama talep edilmesi olup, bu müessese, yapılan değerlendirmeler sonucunda vergi ziyaına sebebiyet vermediği anlaşılan mükelleflerin konuyla ilgili vergi incelemesine veya takdire sevk edilmesini önlemekte, vergi ziyaına sebebiyet verildiği durumlarda ise belirli şartlar dahilinde indirimli ceza uygulanmak suretiyle mükellefleri daha ağır müeyyidelerden korumaktadır.

Vergi sistemine getirilen İzaha davet müessesesinin amacı, yetkili mercilerin ıttılasına girmeyen olayların ve vergi zıyaına sebebiyet veren fiillerin yetkili mercilerce harici doneler ile tespit ettiği hallerde vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk edilmeden önce mükelleflerin görüşünü aldığı bir düzenleme ve bu kapsamda izaha davet müessesesinin idare ile mükellefler arasındaki uyuşmazlığın azaltılması ve dava süreçleriyle uğraşmadan netice alınması, Tahsilatı gereken vergilerin bir an önce devlet hazine girmesine, gönüllü vergi uyumunu artırılması, Mükelleflerin karşılaşacağı vergi ziyaı cezasının şartların sağlanması halinde indirimli uygulanmasına ve vergi incelemelerinin daha etkin ve verimli alanlara yönetilmesine ve olayların gerçek mahiyetinin tespitinde mükelleflerin gönüllü uyumu sağlanması amaçlanmıştır.

2.İzaha Davet Uygulamasının Kapsamı

Hazine ve maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 25/07/2017 tarih ve 30134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 482 no’lu genel tebliğinde VUK izaha davet konuları 16 başlık halinde sıralanmıştır. Hazine ve maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan yeni düzenleme ile 482 no’lu Tebliğ 519 No’lu VUK genel tebliği ile yürürlükten kaldırılmıştır. 482 No’lu Tebliğinde izaha davet kapsamına alınan konulara ayrıntılı olarak yer verilmemiş olup sadece Sahte ve Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanımına ilişkin ayrıntılı açıklamada bulunmuş diğer konular ise genel olarak ifade edilmiştir.

213 sayılı VUK 370. Maddesinde vergi türlerine yönelik herhangi bir kısıtlama gidilmemiş olup 482 No’lu VUK tebliğinde 16 başlık altında izaha davet uygulanmasının bulunması da tebliğin eleştiri konusu olmuştur.

7194 sayılı Kanunun 25’inci maddesi ile 213 sayılı Kanunun 370’inci maddesi,

 “a) Vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitler hakkında tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamış olması kaydıyla mükellefler izaha davet edilebilir. Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefler, davet konusu tespitle sınırlı olarak, bu Kanunun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz. İzaha davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren otuz günlük süre içerisinde izahta bulunulması durumunda, yapılan izah değerlendirilerek değerlendirme sonucunu içeren yazı mükellefe tebliğ edilir.

 1. Mükelleflerce yapılan izah sonucu vergi zıyaına sebebiyet verilmediğinin idarece anlaşılması hâlinde mükellefler söz konusu tespitle ilgili olarak vergi incelemesine tabi tutulmaz veya takdir komisyonuna sevk edilmez.

2. Mükelleflerce yapılan izahın yeterli bulunmaması hâlinde, değerlendirme sonucunu içeren yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir. Bu durum vergi incelemesi yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline engel teşkil etmez.

b) (a) fıkrası uyarınca yapılmış ön tespitlerin, verginin bu Kanunun 359’uncu maddesinde yer alan fiillerle ziyaa uğratılmış olabileceğine ilişkin olması hâlinde bu kapsamdaki mükellefler izaha davet edilmez. Şu kadar ki, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen veya bu tutarı geçse bile ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan mükelleflere ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilebilir. Mükelleflerce, haklarında yapılan tespite ilişkin yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi zıyaı cezası, zıyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir. Bu durum vergi incelemesi yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline engel teşkil etmez. Bu fıkra kapsamında kendisine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükellefler, tespitle sınırlı olarak bu Kanunun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz. Bu fıkrada yer alan tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır.

c) Hazine ve Maliye Bakanlığı bu madde uyarınca ön tespiti ve/veya izaha daveti yapacak ve yapılan izahı değerlendirecek mercii, yapılacak ön tespitin ve/veya izaha davetin şekli ve kapsamını, davet yapılacakları, yapılan izahın değerlendirme süresini, yapılan izahta kullanılacak bilgi ve belgeler ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.” şeklinde değiştirilmiştir.

3.İzaha Davet Müessesesinin Uygulaması

3.1.İzaha Davet Öncesi Ön Tespit İşlemleri

213 sayılı VUK 370 inci maddesinde ve 519 No’lu VUK Genel Tebliğinin 3. Maddesinde ön tespit kavramına yer verilmiştir. 213 sayılı VUK’un 370 inci maddesinde ve 519 No’lu VUK Genel Tebliğinde yer alan indirimli cezanın uygulanması, yetkili mercilerce (vergi kanunlarının verdiği yetki kapsamında vergi incelemesi yapmaya ve/veya mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi toplamaya yetkili kılınanlar tarafından) verginin ziyaı uğradığına delalet eden emarelerin bulunduğuna dair  doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen bilgi, bulgu veya verilerin ön tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu’na intikal ettirilmesi neticesinde mezkûr komisyon tarafından verginin ziyaa uğramış olabileceği yönünde yapılan tespiti ifade eder.

213 sayılı VUK 370 inci maddesinin c fıkrasında, Hazine ve Maliye Bakanlığı Ön tespiti ve/veya izaha daveti yapacak mercii belirlemeye yetkili kılınmış ve bu yetkiye istinaden Ön Tespit Ve İzah Değerlendirme Komisyonunun oluşturulmasında Gelir İdaresi Başkanlığı veya Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde yeterli sayıda komisyon oluşturulmuştur.

3.2.İzaha Davet Edilme Şartları

213 sayılı VUK’un 370 inci maddesinde ve 519 No’lu VUK Genel Tebliğinde ayrıntılı bir şekilde açıklanmış olan izaha davet müessesesinin Ön Tespitin yapılabilmesi için aşağıdaki şartların olması gerekmektedir.

• Verginin Ziyaı uğradığına delalet eden emarelerin bulunması,

• İdarece ön tespitin yapılmış olması,
• Vergi İncelenmesine Başlanılmamış olması veya takdir komisyonuna sevk edilmemiş olması,
• İhbarda bulunulmamış olması gerekmektedir.

3.3.Sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanılmasına ilişkin izaha davet edilme şartları

Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde yer alan kaçakçılık fiilleriyle verginin ziyaa uğratılmış olabileceği hallerde haklarında ön tespit yapılanlar izaha davet edilmezler. Şu kadar ki, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen veya bu tutarı geçse dahi ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’iniaşmayan mükelleflere SMİYB ön tespit yazısı tebliğ edilir. Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair belge tutarının tespiti ile mal ve hizmet alış tutarının hesaplanmasında vergiler hariç tutarlar dikkate alınacaktır.

Yukarıda da açıklandığı üzere SMİYB kullanılmasında (359 kapsamına girmeyen) izaha davet edilme şartları iki unsurdan birinin varlığı halinde izaha davet müessesesinden faydalanılacaktır.

• Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı vergiler hariç, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen (556 sıra no’lu vuk tebliği ile 2024 yılı için bu sınır 500.000,00-TL olarak uygulanacaktır) veya
• Bu tutarı geçse dahi ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan

Mükellefler izaha davet edilirler. Mükellefler yukarıda yazılan iki unsurdan birinin varlığı halinde izaha davet uygulanmasından faydalanabilir.

Bu durumu örnek üzerinden açıklamak gerekirse,

Vergi müfettişi tarafından A ltd.Şti.’nin 2021 hesap döneminin incelenmesi neticesinde Mükellef kurumun sahte belge düzenleyici olduğuna dair Vergi Teknik Raporu düzenlemiştir. Düzenlenen raporda B Ltd. Şti’nin A Ltd. Şti tarafından düzenlenen sahte faturaları kullandığı bilgisi yer almaktadır. Düzenlenen fatura tutarları 55.000TL, 54.000 TL olup, B Ltd. Şti’nin ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alış tutarı ise 700.000TL dir.

Buna göre, mükellef kurumun ilgili yılda toplam mal ve hizmet alış tutarı 700.000 TL dir. Kullanmış olduğu sahte belge tutarı ise toplam 109.000-TL’dir. Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanımında İzaha davet şartı toplam mal ve hizmet alış tutarının %5 sini aşmaması veya sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı vergiler hariç, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmemesi gerekiyor. Toplam mal ve hizmet alışının 700.000-TL’nin %5’i 35.000-TL’dir. Mükellef kurumun kullanmış olduğu sahte belge tutarı ise 109.000-Tl, 35.000-TLyi aşmış durumdadır.

Mükellef kurumun 2021 yılında sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı vergiler hariç, 109.000TL olması ve 2021 yılında belirlenen 109.000-TL sınırını aşmaması nedeniyle (522 sıra no’lu vuk tebliği ile bu sınır 109.000,00-TL ),izaha davet edilmesi ve ön tespit yazısının tebliğ edilmesi gerekmektedir.

3.4.İzaha Davet Yazısı

519 sıra no.lu Vergi Usul Kanunun Genel tebliğinin 5. Maddesine göre, Komisyon tarafından izaha davet kapsamında haklarında ön tespit yapılanlara, gerekli açıklamaların yer aldığı "İzaha Davet Yazısı" Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tebliğ olunur.

İzaha davet yazısında aşağıdaki hususlara yer verilir:

• İzaha davet yazısının tebliği tarihinden itibaren 30 gün içerisinde ön tespitle ilgili olarak gerekli izahın yapılması halinde izahın komisyonca değerlendirileceği,
•  Komisyonca yapılan değerlendirme sonucunda vergi zıyaına sebebiyet verilmediğinin ve beyanname verilmesini gerektirir bir durum bulunmadığının anlaşılması halinde, söz konusu ön tespitle ilgili olarak vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işleminin yapılmayacağı,
• Ön tespite ilişkin olarak yapılan izahın; izaha davet yazısında yer verilen ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarını doğrular nitelikte olması veya yeterli bulunmaması halinde, bu yöndeki değerlendirme sonucunu içeren yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde, hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51’inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla (izah zammı) aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi zıyaı cezasının zıyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında (indirimli olarak) kesileceği,
•  Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinin (a) fıkrası kapsamında %20 oranında vergi ziyaı cezası kesilmesi halinde bu ceza için, uzlaşma talep edilebileceği veya cezada indirim müessesesinden yararlanılabileceği,
•  Mükellefin, yapacağı izahı desteklemek amacıyla, başta defter ve belgeler olmak üzere Vergi Usul Kanununun 3 üncü maddesi kapsamında her türlü delili sunabileceği,
•  Yapılan izahın; ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarını doğrular nitelikte olması veya yeterli bulunmaması ve bu duruma uygun olarak beyanname verilmemiş olması halinde vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemlerinin yapılacağı,
•  Davet konusu ön tespitle ilgili olarak Vergi Usul Kanununun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanılamayacağı

3.5. İzahın Değerlendirilmesi

Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilenlerin 213 sayılı VUK’un mülga 370’inci maddesinden yararlanması için tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yetkili komisyona izahta bulunmaları gerekmektedir. Mükellefler 30 gün içinde ilgili komisyona izahta bulunmaması halinde bu madde hükmünden yararlanamaz. Süresinde yapılan izah, komisyonca en geç 45 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanır.

Bu durumda 213 sayılı VUK’un mülga 370 ve 519 sıra no.lu Vergi Usul Kanunun Genel tebliğinde yer alan düzenlemeler doğrultusunda mükelleflerin verginin vergi zıyaına neden olup olmadığına göre yapılacak işlemler farklılık gösterecektir.

3.5.1. İzahın Değerlendirmesi sonucunda Vergi Zıyaına neden Olunmadığı Yönünde Yapılacak işlemler

3.5.1.1. İzahın yeterli bulunması

Haklarında yapılan ön tespite ilişkin vergi zıyaına neden olunmadığı yönünde mükellefçe izahta bulunulması üzerine, mükellefin izahının komisyonca yeterli bulunması ve beyanname verilmesini veya vergi beyanının tamamlanmasını gerektirir bir durumun olmadığının değerlendirilmesi halinde, değerlendirme sonucunu içeren yazı mükellefe tebliğ edilir ve mükellef hakkında söz konusu tespitle ilgili olarak vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmaz.

3.5.1.2. İzahın Yeterli Bulunmaması

Mükelleflerin söz konusu ön tespite ilişkin yapılan izahın Ön tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonunca yeterli bulunmayarak beyanname verilmesini gerektiren bir durumun bulunduğunun komisyonca değerlendirilmesi halinde, bu durum değerlendirme sonucunu içeren yazı ile mükellefe tebliğ edilir. Mükellefe yapılan bu bildirim üzerine,  tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir.

Yapılan izahın; yeterli bulunmaması ve mükellef tarafından beyanname verilmemiş olması halinde vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemleri yapılır.

4.İzaha Davet Uygulamasının Avantaj ve Dezavantajları

  İdari çözüm yollarından izaha davet müessesesinin mükelleflere ve yetkili mercilere bir takım avantaj sağlamasının yanında bir takımda dezavantajlara da sahiptir. İzaha davet müessesesinin avantaj ve dezavantajları başlıklar halinde bahsedilecektir.

4.1.İzaha davet Müessesesinin Avantajları

İzaha davet müessesesi idari çözüm yollarından bir tanesidir. Devlet veya mükellefler yargısal yola başvurmadan önce bir takım avantajlar sağlayabilmek için idari yollara başvurmaktadır. Bu durumda Devlet mükelleflerin vergi zıyaına uğrattığı vergileri bir an önce hazineye intikalini arzu ettiği, mükelleflerin ise vergi zıyaına sebebiyet verdiği durumda daha ağır müeyyideler uygulanmadan indirimli ceza uygulanması istemektedir. Bu durumlar göz önünü alındığında izaha davet müessesesinin avantajlarını aşağıdaki gibi özetlenebilir.

Vergilendirme Sürecinde ve Verginin Hızlı Tahsil Edilmesinde Zaman Kazancı;

Vergilendirme süreci tarh, Tebliğ, Tahakkuk ve Tahsil aşamalarından oluşmaktadır. Bu sürecin işlemleri vergi dairesi tarafından yürütülmektedir. Bu süreçte devlet ve mükellefler arasında çıkan uyuşmazlıklar idari veya yargısal çözüm yolları ile çözüm bulmaktadır. Vergi yargısına intikal eden bir uyuşmazlığın uzun sürede çözüme kavuşmaktadır. Bundan dolayı devletin vergi tahsilini hızlı bir şekilde hazineye intikal etmesi, mükelleflerin ise ağır müeyyidelerden korunmak istenmesinden dolayı idari çözüm yolları ile bu durumun çözümlenmesidir. Bu durum vergilendirme sürecinin hızlı sonuca kavuşmasına, tahsili gereken verginin enflasyona ezilmeden hazineye intikalini sağlamasında zaman kazancı olacaktır.

İndirimli Ceza Uygulanması ve Tarhiyat Sonrası Uzlaşma;

Mükelleflerin, idarece tespit edilen hususlar nedeniyle vergi zıyaına sebebiyet verildiğinin anlaşılması durumunda izaha davet müessesesinden yararlanıldığı durumlarda vergi ziyaı cezası indirimli uygulanmak suretiyle daha ağır müeyyidelerden koruma sağlamaktadır. Mükellefler izaha davet kapsamında vergi zıyaı cezasını %20 oranında ödemektedirler.

Mükelleflere kesilen indirimli vergi zıyaı cezasından tarhiyat sonrası uzlaşmadan faydalanma imkânı tanınmıştır. Bunun yanından yine Vergi Usul Kanu’un 376. Maddesi kapsamında cezada indirim uygulanmasından ayrıca yararlanmasında engel bir durumda bulunmamaktadır.

Mükelleflerde İnceleme Psikolojisi ve Belirsizlikler;

Vergi incelemesine giren mükellefler, inceleme sonucunda adlarına tarh edilecek vergi ve cezalarının tutarlarını bilememektedir. Bu durum mükellefleri inceleme bitene kadar strese sokmakta ve psikolojik olarak rahatsız etmekte olup bunun yanında iş hayatlarını istediği gibi planlamakta zor duruma koyabilmektedir. Mükellefler vergi incelemesi bitene kadar belirsizliklerle karşı karşıya gelmesine neden olmaktadır. İdari çözüm yollarından İzaha Davet müessesesi mükelleflerde oluşan bu psikolojik ve belirsizlik durumu ortada kaldırmaktadır.

Vergi yargısı süreci;

Devlet ve mükellefler arasında çıkan uyuşmazlıklar idari veya yargısal çözüm yolları ile çözüm bulmaktadır. Devlet ve mükellefler arasında çıkan ihtilaflı durumlar idari çözüm yollarına başvurulmadığı takdirde yargıya intikal etmektedir. Bu da yargıya yük olmakta ve çözümlenmesi uzun süre almaktadır. İdari çözüm yollarından izaha davet müessesesinin devlet ve mükellefler arasında çıkan ihtilaflı işleri yargıya intikal etmeden çözümlenmesi, yargının yükünü azaltmakta ve yargıya yük olmadan çözümlenmesini sağlamaktadır.

Vergi Ahlakı ve vergiye Gönüllü uyum;

Vergi Ahlakı, vergilendirme ile ilgili yükümlülüklerin olması gereken uygun bir şekilde yerine getirilmesidir. Gönüllü uyum ise vergi ile ilgili görevlerini kendi iradesiyle isteyerek yerine getirilmesidir. İzaha davet uygulamasının amaçlarından biri olan vergiye gönüllü uyumun artırılmasıdır. Mükellef hakkında olumsuz bir işlem yapılmadan önce idare tarafından mükelleflerin dinlenmesi, mükelleflere açıklama imkanı verilmesi mükelleflerin vergisel ödevlerini yeri getirmede daha istekli kılabilecektir. Dolayısıyla İzaha davet müessesesinin mükellefle işbirliği ve gönüllü uyumun artırılması, mükelleflerde vergi ahlakının güçlenmesine ve gönüllü uyumu artıracaktır.

4.2. İzaha davet müessesesinin Dezavantajları

İdari çözüm yollarından izaha davet müessesesinin devlet ve mükelleflere sağladığı avantajların yanında dezavantajları da bulunmaktadır. Bunları başlıklar halinde aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

Sahte Ve Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanma;

Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen veya bu tutarı geçse bile ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan mükellefler izaha davet uygulamasından faydalanabilir. Bu durum zamanla mükellefler tarafından öğrenmesiyle beraber her sene belirlenen tutar kadar sahte belge kullanmaya teşvik edebilir.

Genel ve Özel Usulsüzlük Cezaları;

Verginin ziyaa uğratıldığına dair emarelerin olması halinde izaha davet edileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda genel ve özel usulsüzlük cezaları bu kapsamda yer almamaktadır. 213 sayılı VUK’da diğer idari çözüm yollarında usulsüzlük cezaları yer almakta iken izaha davet müessesesinde yer almamaktadır. Bu durum ise vergi ziyaı cezasına sebebiyet verenlerin izaha davet uygulamasından yararlanmasına, usulsüzlük yönünde ceza kesilen mükelleflerin ise bu uygulamadan yararlanmamasına neden olacaktır. Bu da mükellefler arasında ayrımcılığa sebebiyet verebilecektir.

Vergisini Düzenli Ödeyen Mükellefler;

İzaha davet müessesesi ile vergi zıyaına sebebiyet veren mükelleflere şartların sağlanması halinde bir takım kolaylıklar sağlanmaktadır. Vergi ziyaına sebebiyet veren mükelleflerin bu kapsamda faydalanmasında vergi zıyaı cezasının %20 oranında kesilmesi ve 213 sayılı VUK’un uzlaşma ve cezadan indirim uygulanmasından da faydalanması ile hiç ceza ödememektedir. Buradaki amaç 519 sıra no’lu vuk genel tebliğinde belirtildiği üzere vergide gönüllü uyumu artırmaktır. Ancak vergisini düzenli ve zamanında ödeyen mükellefler için bu durum olumsuz etki bırakabilmektedir. Bu da vergisini düzenli ödeyen mükelleflerin gönüllü uyumunu azaltacak, idareye olan güveni sarsılacak ve yeterli bilgiye sahip olunduktan sonra bu şekilde vergiden kaçınabilecektir.

5. SONUÇ

İzaha davet müessesesi hem mali hem de mali olmayan unsurlar açısından ele alındığında birtakım avantajların yanında birtakım olumsuzluklarda barındırıyor. Bu çalışmamızda tarafımızca öngörülen bir takım avantaj ve dezavantajlara değinilmiştir. İzaha davet müessesesi, Devlet ve mükellefler arasında ihtilaflı durumların çözümünde idari bir çözüm yolu olan ve vergide gönüllü uyumu artırmayı amaçlayan vergi sistemi açısından önemli bir gelişmedir. Bu uygulama ile mükelleflere kendini izah etme imkanı, devlete ise gelirlerini bir an önce hazineye intikal etme imkanı vermektedir. Uygulamanın amaçlarından biri de vergiye gönüllü uyumun artırılmasıdır. Mükellef hakkında olumsuz bir işlem yapılmadan önce idare tarafından mükelleflerin dinlenmesi, konu ile ilgili açıklama imkânı verilmesi vergisel ödevlerin yerine getirilmesinde önemli bir etkendir. Ancak vergisini düzenli ve zamanında ödeyen mükellefler için bu durum olumsuz etki bırakabilmektedir. Bu da vergisini düzenli ödeyen mükelleflerin gönüllü uyumunu azaltacak, idareye olan güveni sarsılacak ve yeterli bilgiye sahip olunduktan sonra bu şekilde vergiden kaçınabilecektir. Vergilendirme sürecinde etkinlik ve zaman kazancı ise devlet açısından en önemli avantajlardan biridir. Böylece vergi inceleme elemanı üzerindeki iş yükü azaltılmış olacak aynı zamanda uzun süren yargı sürecinin devletin gelirlerinin hazineye intikalini geciktirmesini önleyecek ve yargı yükünü bir nebzede olsa azaltacaktır. Bunların yanında izaha davet uygulaması ile mükelleflere indirimli vergi zıyaı cezasının kesilmesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma/cezadan indirim imkanının verilmesi vergi incelenmesinden kaynaklı, psikolojik tedirginlik de önlenmiş olmaktadır.

Kaynakça,

213 sayılı Vergi Usul Kanunu

482 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (25.07.2017),30134 sayılı Resmi Gazete

519 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (30.07.2020),31201sayılı Resmi Gazete

Batur, Ö. Ve Yusufoğlu, M.Ü. (2020). “İdari Çözüm Yollarından İzaha Davet Müessesesinin Uygulanma Şekli Ve Sonuçları Bakımından Değerlendirilmesi”. Danıştay Dergisi. S.152

Buyrukoğlu, S. Ve Toparlak, E. (2018). “Avantaj Ve Dezavantajlarıyla İzaha Davet Müessesesi”. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1),s.57-68

Çağlar, Kamuran (2019). “Tüm Yönleriyle İzaha Davet Müessesesi”. Mali Çözüm, 29(154), s.201-217

29.01.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.