Danış Özcan
danisozcan@live.com

İş Sözleşmesi Unsurları

Gelişen ve sanayileşen ekonomilerde, iş sirkülasyonu da oldukça fazladır. İş hareketliliği arttıkça işçi – işveren ilişkileri daha karmaşık bir hal almaktadır. Bu karmaşıklık neticesinde de kurulan iş ilişkileri bazı zamanlarda hem işçiyi hem de işvereni sekteye uğratmaktadır. Ülkemizde de iş sözleşmelerinin tam ve bağlayıcı olarak kurulmaması nedeniyle üretimde aksamalar oluşmakta, iş verimliliği ve kapasitesini azaltıcı durumlar yaşanmaktadır.

Yazımızda, iş hukukunda temel problemler yaratan bazı aksaklıklara değineceğiz. Bu aksaklıklardan ilki, iş sözleşmelerindeki aksaklıklar ya da fazla detaylardan kaynaklanan daraltıcı unsurlardır.

İş Sözleşmeleri ve Aksaklıkları

İş sözleşmeleri hem işçiyi hem de işvereni bağlar. İş sözleşmeleri, işçinin iş görme ediminin temelini oluşturan ve işçiye “işçi olma “ sıfatını kazandıran temel ve yegane unsurdur. İşçi olma sıfatını kazanan işçiler, ancak “işçi” sıfatını sözleşmeyle kazandıklarında haklarını hukuken de arayabilirler. Bu da demek oluyor ki, işçinin ya da işverenin hak arama koşulları iş sözleşmelerine bağlıdır.

İş sözleşmelerinde belirli bir şekil şartı yoktur. Ancak yazılı olarak yapılması gerekmektedir. İş sözleşmeleri kanunlara ve genel ahlak kurallarına aykırı olarak düzenlenmemelidir. Kanunlara ya da genel ahlak kurallarına aykırı olan bir sözleşme aksak sözleşmelerdir. Başından itibaren taraflar açısından batıl sayılabilmektedir.

Günümüzde iş sözleşmelerini, hem işçi hem de işverenler tam olarak önemsememektedir. İşçi, belki de çalışmak zorunda kaldığı için ağır şartlar içeren bir sözleşmeyle işini ifa edebilmektedir. Fakat işverenler bu durumun tam tersi olarak da ilgili - ilgisiz maddeleri de sözleşmeye ekleyip ne var ne yok işçiye imzalatma yolunu tercih etmektedir.

Uygulamada görülen en büyük hatalardan birisi de tam olarak budur. Yani, işverenin kendini korumak adına bir çok madde iş sözleşmesine eklendiğinde, iş sözleşmesindeki fazla ifadeler, sözleşmede kendi içinde çelişki yaratır. Çelişki yaratan iş sözleşmeleri mahkeme sürecinde işveren adına aleyhte bir durum da oluşturur.. Sonuç olarak, iş sözleşmesini maddelerce ve çok detaylı yapmanın hiçbir yararı bulunmamaktadır.

İşin Tanımı Tam Olarak Yapılmalıdır

İş sözleşmelerinde, işçinin yapacağı detaylı olarak ve tam yazılmalıdır. İşin tanımı tam olarak yazılmadığı takdirde iki taraf için de muğlak bir iş sözleşmesi oluşmaktadır. İşçi, okumasa dahi iş sözleşmesinde yazılan işin tanımı işçiye anlatılmalıdır.

İşçinin Çalışacağı Lokasyon Önemlidir

İşçinin, hizmet ifa ederken çalıştırılacağı lokasyon mutlaka yazılmalıdır. Şehir içinde mi çalıştırılacak veya şehir dışına mı çıkacak, mutlaka yazılmalıdır. İşçinin rızası dışında çalışma yapacağı yerin belli bir alanın dışına taşması sonucunda işçinin haklı nedenlerle sözleşmeyi fesih hakkı bulunmaktadır. Fakat, başlangıçta çalışacağı alan iş sözleşmesinde tanımlandıysa veya daha sonra bir zeyilname ile iş sözleşmesine ek oluşturulduysa iş sözleşmesi iki taraf için de daha sağlam olacaktır.

Fazla Mesai Şartları Yazılmalıdır

Günümüzde bir çok işyerinde fazla mesai yapılmaktadır. Ancak, fazla mesai normal çalışma şartlarından farklı olduğu için, iş sözleşmesinde mutlaka yazılması gerekmektedir. Fazla çalışmanın, sadece iş sözleşmesinde yazması yeterli değildir. İşçinin fazla mesai yapabilmesi için, iş sözleşmesine ek olarak “fazla çalışma muvafakatnamesi” nin de alınması zorunludur. Fazla çalışma muvafakatnamesi olmayan bir işçiye fazla mesai yaptırılamaz. Bu beyan olmadan yaptırılan fazla çalışma mesaisi nedeniyle, işçi tek taraflı olarak iş sözleşmesini feshedebilmektedir. Üstelik, işçi bu nedenle istifa etmişse dahi kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir. Bu nedenle işçiden, işe başladığı zaman fazla çalışma muvafakatnamesi alınması gerekmektedir.

Çalışma Zamanı Belirtilmelidir

İş sözleşmelerinde, işçinin mesai saatleri mutlaka yazılmalıdır. Mesai saatiyle birlikte puantaj da tutulacağı iş sözleşmesinde belirtilmelidir. Çalışma zamanı, işçinin -mesai şartlarına uymaması- sonucunda tutanaklar hazır bulunduğu takdirde işveren lehine tek taraflı fesih hakkı doğurur. Bu durumda işveren, iş verimini daha da arttıracaktır.

Belirli – Belirsiz İş Sözleşmeleri

Sözleşmelerin, belirli ya da belirsiz süreli yapılıp yapılmayacağı işveren açısından önemlidir. Şu kadar ki, eğer belirli bir zaman diliminde işçiye ihtiyaç duyuluyorsa sözleşmelerin belirli süreli olarak yapılması daha fazla avantaj sağlamaktadır. Belirli süreli yapılan iş sözleşmeleri, belirlenen tarihte kendiliğinden sona erer. İhtilaf durumları daha azdır. Belirli süreli iş sözleşmesinde ihbar tazminatı uygulaması yoktur. Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde ise tam tersi durumlar geçerlidir.

Ancak unutulmamalıdır ki, iki dönem üst üste yapılan belirli süreli iş sözleşmeleri veya aynı işverenin farklı şirketlerinde yapılan belirli süreli iş sözleşmeleri “zincirleme iş sözleşmesi “ kapsamına girebilmektedir. Bu tür iş sözleşmeleri birleştirilir ve birbirinden ayrılamaz. Bu durumda kıdem şartları ve tazminat şartları da değişmektedir.

Diğer Şartlar

Yukarıda iş sözleşmesinde bulunması gereken asgari şartları saydık. Fakat bu şartların haricinde iş sözleşmesinde dikkat edilmesi gereken diğer durumlar şunlardır ;

1. İş sözleşmelerinde iş güvenliği tedbirlerinin uygulanacağı belirtilmeli, iş güvenliği ile ilgili tedbirler tam olarak alınmalıdır. İş sözleşmesinde iş güvenliği tedbirlerine tam olarak uyulmaması durumunda işçinin savunmasının alınacağı, tekrarındaysa iş akdinin tazminatsız olarak feshedileceği yazılmalıdır.
2. İşçinin, iş aleti ve teçhizatını kullandığı sırada azami dikkat etmesi gerektiği belirtilmelidir. İş malına zarar verilmesi durumunda yine aynı şekilde önce savunmasının alınacağı, daha sonra tekrarında iş akdinin feshedileceği yazılmalıdır.
3. İşçinin, yaptığı işi tam ve eksiksiz olarak yapması gerektiği bilgisi yer almalıdır.
4. İşçinin deneme süresi mutlaka yazılmalıdır. 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre, işçinin deneme süresi en fazla 2 aydır.
5. İşçinin alacağı ücret ve zam yapılacaksa, zam dönemleri belirtilmelidir. Ücret ödeme zamanları belirtilmelidir. Ücret ödemeleri takip eden ayın 20’ sine kadar mutlaka yapılmalıdır. 20 gün içinde ödenmeyen ücretler için işçi tek taraflı olarak iş sözleşmesini feshedebilir.
6. İşçinin ara dinlenme saatleri mutlaka belirtilmelidir.
7. İşyerinin iç yönetmeliği varsa ( özel olarak işyerinde uyulması gereken kurallar, saç, sakal, kıyafet, davranış, hiyerarşi gibi ) bu durumlar da iş sözleşmesinin eki olarak yer almalıdır.

SON OLARAK

İş sözleşmeleri, işin devamı için çok önemlidir. Yeterince açık olmayan ya da fazlaca detaylandırılan iş sözleşmeleri aksaklıklara yol açmaktadır. İşyerleri, standart iş sözleşmeleri yerine kendi iş yapılarına uygun olarak iş sözleşmeleri düzenlemelidir. Yani her iş yerine özel iş sözleşmeleri olmalıdır.

Fazla mesai, ücret ödeme zamanları, lokasyon, işin tanımı gibi durumlar iş sözleşmesine açıkça yazılmalıdır.

Doğru ve tam olarak yapılan iş sözleşmesi hem işçiyi hem de işvereni korumaktadır. Böyle iş sözleşmeleri işin devamlılığını ve verimini arttıracağı gibi, ücret maliyetinin de önüne geçmektedir.

31.05.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.