Danış Özcan
danisozcan@live.com

SGK ‘ dan Yeni Genelge : Âhlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Nedenlerle İşten Çıkış İşlemleri Yenilendi.

Pandemi nedeniyle getirilen işçi yasağı nedeniyle SGK İşten Çıkış Kodları arasında yer alan 29 numaralı kod uzun süreden beri amacı dışında kullanılıyordu. Bir çok çalışan , bu kod nedeniyle mağdur olduklarını öne sürüyordu.

Sgk 2021 / 9 sayılı genelgesiyle aşağıdaki kod sistemini güncelleyerek aşağıdaki kodları oluşturmuştur.

42	İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-a
43	İşçinin, işveren yahut bunların aile  üyelerinden  birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-b
44	İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-c
45	İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-d
46	İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-e
47	İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-f
48	İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut birayda üç işgünü işine devam etmemesi.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-g
49	İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-h
50	İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri,  tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin  tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.	4857 sayılı Kanun Madde 25-II-ı

SGK , konuya dair 08.04.2021 Tarihi’ ndeki açıklamasında şu ifadelere yer vermiştir :

“Koronavirüs salgınının istihdam üzerindeki olumsuz etkilerinden çalışanlarımızı korumak için 16.04.2020 tarihinden itibaren fesih kısıtı uygulaması getirilmiştir. İş Kanunu'nunda yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller fesih kısıtı uygulamasının istisnaları arasında sayılmıştır. 

Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller görevin kasten ve sürekli ihmali, mazeretsiz işe gelmemek gibi maddelerin yanı sıra cinsel taciz, küfür, hırsızlık, uyuşturucu madde kullanmak gibi halleri de içermektedir. Bu hallerin tamamında iş akdinin feshi durumunda işten ayrılış işlemlerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimleri “29 nolu kod” üzerinden yapılmaktadır. 

Birbirinden farklı fesih nedenlerinin tamamının aynı kod (Kod-29) ile bildiriminin çalışma hayatında belirsizliklere yol açtığının görülmesi üzerine SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir. Böylelikle mazeretsiz devamsızlık hali ile hırsızlık gibi birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, olası sorunların önüne geçilecektir.”

Sosyal Güvenlik Kurumu, işten çıkış sebepleri için daha önce belirlediği 29 numaralı kodu güncellediğini yeni bir genelgeyle duyurdu. Buna göre, 29 numaralı işten çıkış sebebi işverenler tarafından fesih yasağını delebilmek için bildirildiğinden, Sosyal Güvenlik Kurumu, Âhlak ve İyi Niyet Kurallarına aykırı nedenlerle yapılan işçi çıkışlarının detaylandırılılması gereğini duyulmuştur.

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından neden böyle bir uygulama yapıldı?

Belirtmekte fayda gördüğümüz temel sebep, işçilerin istihdamının SGK tarafından dolaylı olarak kontrol edilmesi, çalışan işçilerin haksız yere mağdur olmalarını engellemek ve   Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından öncelikle kendisi için sonrasında da mahkeme v.s. gibi kurumlara karşı işçinin mevcut çıkış sebebini net bir şekilde belirlenmiş olarak sunabilmek. Bunun yanı sıra pandemi koşullarında , işçinin daha uzun ve kesintisiz bir şekilde istihdam edilebilmelerini sağlamak ve işçiyi , işverene karşı dolaylı da olsa koruyabilmek..

Bu durumda Sosyal Güvenlik Kurumu, iş davaları için daha açık hükümlerle mahkemelere bilgi ve belge verebilecektir. Sosyal Güvenlik Kurumu’ nun bir devlet kurumu olması nedeniyle , mahkemeler iş davaları için , Sosyal Güvenlik Kurumu’ ndan bilgi ve belge istemektedir.  Yani iş mahkemelerinin iş davalarındaki temel dayanağı öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu bilgi ve belgeleridir.

Bundan sonraki uygulamalarda işverenler tarafından Ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırı sebeplerle işten çıkış işlemi yapıldığında daha da fazla dikkat etmek gerekecektir.. Yani genel anlamda işçi tarafından “Ahlâk ve İyi Niyet Kurallarına aykırı hareketle” yapılan işten çıkış işlemi için bu durumun dayanağı belgelendirilip, personel dosyasına konulması ve aynı zamanda zaman aşımı dolana kadar saklanması zorunlu bir unsur olacaktır.

Uygulamada daha sonra Bakanlık, Sosyal Güvenlik Kurumu, İş Mahkemeleri olası işçi şikayetlerinde ya da kurumun kendi incelemelerinde; işçi çıkışında bildirilen sebebe dayanak olarak bu belgeleri isteyebileceklerdir. Bu da uygulamada haliyle bir çok işveren tarafından ceza ile karşılaşılabilecek risklerin temellerini oluşturacaktır.

Ayrıca ,sebepsiz yere  Ahlâk ve İyi Niyet Kurallarına aykırı hareketle işten çıkarılan işçi için de tazminat gibi yollara başvurabilmesi için geçerlilik şartı sağlayacaktır. Eğer işveren Ahlâk ve İyi Niyet Kurallarına aykırı hareketle işten çıkardığı işçinin durumunu ispatlayamazsa mahkemeler tarafından , bu işçinin bu sebeplerle işten çıkarıldığının nedenine dayalı ispat şartları aranacaktır. İspat edilmediği takdirde, işçinin elinde asılsız olarak “Ahlâk ve İyi Niyet kurallarına aykırı davranış nedeniyle çıkarıldığına dair resmi bir belge olacağından dolayı yine işçi lehine çok kolay bir şekilde kötü niyet tazminatı ve diğer tazminat koşulları sağlanmış olacaktır.

Sosyal Güvenlik Kurumu’ nun işten çıkış nedenlerine dayalı 29 numaralı kodundan safi olarak SGK, aşağıdaki kavramlara yönelik tanımlamalar yapılacaktır ;

• Mazeretsiz işe devam etmemek,
• Hırsızlık
• Görevi kötüye kullanmak,
• Diğer ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareketler

Yukarıda sayılan durumlar, işçinin ya da işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış nedenlerini oluşturacaktır.

Peki Âhlak ve İyi Niyet Kurallarına aykırı olarak detaylandırmanın yapılmasından sonra ne olacaktır ? İşverenleri ve çalışanları ne beklemektedir ?

• Bu uygulamayla Sosyal Güvenlik Kurumu, olası bir karışıklığın önüne geçmeyi, işçilerin haksız çıkış nedenleriyle mağdur edilmesinin önüne geçmeyi  amaçlamaktadır.
• Bu tanımlamalardan sonra işverenler Sosyal Güvenlik Kurumu’ na, Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı bir şekilde çıkardıkları işçiler için,  işten çıkarma nedenlerini doğru ve ispatlı bir şekilde bildirmek durumunda olacaklardır. Bu durum da işten çıkış işlemlerinde SGK' nın etkili ve etkin bir kontrol yapabilmesine olanak sağlayacaktır.
• İşverenler açısından, Ahlek ve iyi niyet kurallarına aykırı nedenlerle işten çıkardığı işçiler için yeterli sebepler vuku bulmadan ve ispat şartlarını yerine getirmeden , işten çıkış işlemi yapmalarının sonucunda , işverenlerin bu durumu ispat etmesi ve belgelendirmesi ,muhafaza etmesi, SGK ya da Çalışma Bakanlığı istediğinde ise sunması gerekmektedir.
• Bu sebeplerin dayanağı olmadan , ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareketler nedeniyle işçinin işten çıkışını yapmak, işçi lehine “kötü niyet tazminatı “ şartlarını doğuracaktır. İşçi için , dayanak olmadan işten çıkışının yapılması , SGK belgelerinden kolaylıkla ispat durumu yaratacaktır.
• Bu belgeler sunulamadığında hem cezai durumlarla karşılaşılabilecek, hem de işçi haklı durumda olacaktır.
• Ayrıca , hukuken de işçinin herhangi bir kusuru bulunmadığı halde, "kusur " isnat etmek, işçinin hukuken "iftiraya" maruz kaldığını gösterecektir. Bu da uygulamada işverenler aleyhine hukuki yaptırımlarla karşılaşmasına neden olabilecektir.

Yukarıda kısaca sayılan durumlara maruz kalınmaması için Ahlak ve İyi Niyet kurallarına aykırı nedenlerle işten çıkışları yapılan işçiler için öncelikle yasal prosedürlerin sağlam kanıtlara dayanması gerekmektedir. İşçi için gerçekten ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış varsa bu sebeplerle işten çıkış işleminin yapılması , kanıtlarının zaman aşımı süresi doluncaya kadar saklanması gerekecektir. İşten çıkış işlemlerinin belirli haller ile ispat edilemediği halde çıkış işlemlerinin yapılması sonucunda 4857 Sayılı İş Kanunu hükümlerine göre işçi lehine, işveren aleyhine tazminat sonuçları da yaratacaktır.

09.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.