Cumhur Çetin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Denetçi
cetincumhur@gmail.com

Stok Affı Konusunda Bilinmesi Gerekenler ve Muhasebe İşlemleri-(2)

18.08.2016 tarihinde muhasebetr.com sitesinde yayımlanan, “Stok Affı Konusunda Bilinmesi Gerekenler ve Muhasebe İşlemleri-(I)” başlıklı yazımızda 6736 Kanun kapsamında yapılan “stok affı” düzenlemesiyle ilgili bilgi vermiştik.

Önceki yazımızda, anonim şirketlerden limited şirketlere, serbest meslek erbabından kolektif şirketlere kadar bütün gelir ve kurumlar vergisi yükümlülerinin yararlanabileceği “stok affı” düzenlemesiyle yükümlülere üç önemli olanak tanındığını belirtmiştik. Söz konusu yazımızda, bu üç önemli olanaktan birincisini, yani “Faturasız Satın Alınan Malların Kayda Alınması” konusunu tüm yönleriyle ortaya koymaya çalışmıştık.

Bu yazımızda ise, stok affıyla yükümlülere tanınan, faturasız satın alınan makine, teçhizat ve demirbaşların kayda alınması ile ilgili diğer olanak üzerine bilgi aktarmaya çalışacağız.

2.      FATURASIZ SATIN ALINAN MAKİNE, TEÇHİZAT VE DEMİRBAŞLARIN KAYDA ALINMASI

Yasanın getirdiği düzenlemeyle, faturasız satın alınan ve işletmede fiilen bulunup muhasebe kayıtlarında yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşlar kayıtlara alınabilecek.

Kayıtlara alınacak makine, teçhizat ve demirbaşların bedeli nasıl belirlenecek?

Kayıtlara alınacak makine, teçhizat ve demirbaşların bedeli, bildirim yani kayıtlara alınma tarihindeki rayiç bedel üzerinden belirlenecektir. Rayiç bedel, varlığın değerleme günündeki normal alımsatım bedeli olacaktır. Bu bedel, yükümlünün kendisi tarafından saptanabileceği gibi, bağlı olduğu meslek kuruluşuna da tespit ettirilebilecektir.         

Makine, teçhizat ve demirbaşların rayiç bedeli olarak, dönem içinde faturalı satın alınan aynı türden makine, teçhizat ve demirbaşın fiyatı örnek alınabilecek.

Kayıtlara alınacak makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili bildirim yapılacak mı?

Kayıtlara alınacak kıymetlerle ilgili olarak, bağlı bulunulan vergi dairesine dilekçe ekinde, kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşın cinsini, miktarını, toplam rayiç bedelini, tabi olduğu KDV oranını, stok beyan oranını(Bu bölüme, tabi olduğu KDV oranı %18 ise %10 yazılacak) ve ödenmesi gereken KDV’yi içeren bir envanter listesi sunulacaktır. Beyan edilecek olan kayıt ve tescile tabi kıymetler, kayıt ve tescil için kullanılan bilgiler (numara, harf, işaret, marka vb.) belirtilmek suretiyle envanter listesinde beyan edilecektir.

Stok affına ilişkin başvuru hangi tarihe kadar yapılabilecek?

Stok affından yararlanmak için, kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna (30 Kasım 2016) kadar başvuru yapılabilecek.

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar Ba formuna alınacak mı?

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşların rayiç bedelleri, ilgili dönem Ba formuna alınacak olup, Ba formunun "Soyadı/Adı Unvanı" bölümüne "Muhtelif Satıcılar ", "Vergi Kimlik Numarası" bölümüne (3333333333) yazılacak.

Kayıtlara alınan makine kapasite raporuna eklenebilecek mi?

Kayıtlara alınan makine için dilekçe ekinde verilen envanter listesi fatura yerine geçeceğinden, söz konusu makine kapasite raporunda dikkate alınan makine parkına eklenebilecek.

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için amortisman ayrılabilecek mi?

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için amortisman ayrılamayacak. Çünkü kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar rayiç bedelleri aynı zamanda birikmiş amortisman bedeli olacak. Daha açık anlatımla, 10.000 TL rayiç bedelle kayıtlara alınan makinenin birikmiş amortisman bedeli de 10.000 TL olacak, dolayısıyla amortisman ayırma olanağı bulunmayacak.

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar, zararına satılabilecek mi?

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşların satış bedeli, kayıtlı değerinden düşük olamayacak. Gerçek satış bedelinin kayda alınan bedelden düşük olması durumunda, kazancın belirlenmesinde kayıtlı bedel satış bedeli sayılacak. Daha açık anlatımla, kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar zararına satılamayacak. Satılmak istense bile bu teknik bakımdan olanaksız olacak. (Bk. Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşların satış kaydı nasıl olacak?)

Katma Değer Vergisi Ödenecek mi? Ödenen KDV İndirim konusu yapılabilecek mi?

Faturasız olarak satın alınmış makine, teçhizat ve demirbaşların “stok affı” kapsamında kayıtlara alınabilmesi için KDV ödenecek. Ödenecek olan KDV kayıtlara alınacak malın bağlı olduğu KDV oranına göre değişiklik gösterecek. Faturasız satın alınmış; genel orana bağlı (%18) makine, teçhizat ve demirbaşlar için %10, indirimli orana (%1 veya  %8) bağlı makine, teçhizat ve demirbaşlar için, bağlı oldukları oranın yarısı oranında KDV ödenecek. Hesaplanan KDV, 2 No.lu KDV Beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenecek, ancak bu KDV, 1 No.lu KDV beyannamesinde indirim konusu yapılamayacak.

İndirim Konusu Yapılamayan KDV gider olarak dikkate alınabilecek mi?

İndirim konusu yapılamayan KDV, verginin ödendiği yılın gelir ya da kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde gider olarak göz önüne alınabilecek. (Bk. 1 Seri No.lu Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması Hakkında 6736 Sayılı Kanun Genel Tebliği, VI/A-4-ç)

2 No.lu KDV Beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilen KDV ne zaman ödenecek? 

2 No.lu KDV Beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilen KDV 30 Kasım 2016 tarihine kadar ödenebilecek. Daha açık ifadeyle beyanname, 2 Eylül 2016 tarihinde verilse bile tahakkuk eden tutarın son ödeme tarihi 30 Kasım 2016 olarak çıkacak.

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşların satışı sırasında KDV hesaplanacak mı?

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşların satış bedeli üzerinden KDV hesaplanacak. Bu kez kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için, bağlı olduğu KDV oranı dikkate alınacak. Örneğin, kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için %10 oranında KDV beyan edilmişse, satış sırasında genel oranda (%18) KDV hesaplanacaktır.

Muhasebe kayıtları nasıl olacak?

Örnek-1 (B) Anonim Şirketi, kayıtlarında yer almayan makine ve demirbaşlarını kayda almak istemektedir. Genel oranda katma değer vergisine bağlı olan bu değerler için yükümlünün belirlediği rayiç bedeli 40.000 TL olup, envantere alınmasına ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi yapılacaktır.

_______________________________  30.09.2016  _________________________

253 TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR              40.000.-TL

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD.VE ZAR.         4.000.-TL

 

526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT           40.000.-TL

ÖZEL KARŞILIK HESABI

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                    4.000.-TL

                             (Sorumlu sıfatıyla ödenecek KDV)

________________________________  /  ________________________________

Özel Karşılık hesabının durumu ne olacak? Sermayeye eklenebilecek mi?

Yukarıdaki örnekte görüleceği üzere, bilanço esasına göre defter tutan yükümlülerce, aktiflerine aldıkları makine, teçhizat ve demirbaşlar için pasifte ayrı bir karşılık hesabı açılacak.

Bu karşılık (526 kodlu hesap) hiçbir biçimde sermayeye eklenemeyecek. Çünkü, karşılık hesabında yer alan tutar, kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşların satışı sırasında birikmiş amortisman olarak dikkate alınacak.

Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşların satış kaydı nasıl olacak?

Örnek-2 (B) Anonim Şirketinin, örneğimizdeki (Örnek-1)  makine ve demirbaşlarını (C ) Limited Şirketi’ne 50.000.-TL'ye satması durumunda muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

Yukarıdaki örnekten (Örnek-1) hareketle satış sırasında, (526 kodlu hesap) Özel Karşılık hesabında yer alan 40.000 TL’lik tutar, aşağıdaki muhasebede kaydında da görüleceği üzere, önce 257-Brikmiş Amortismanlar hesabıyla karşılaştırılacak.

 

________________________________  08.01.2017  _______________________

 

526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT                 40.000.-TL

ÖZEL KARŞILIK HESABI                        

 

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                     40.000.-TL

_______________________________  /  _________________________________

 

Bu kayıttan hemen sonra, 257-Birikmiş Amortismanlar hesabında yer alan 40.000 TL’lik tutar dikkate alınarak satış kaydı aşağıdaki gibi yapılacak.

 

 _____________________________ 08.01.2017  __________________________

 

120 (C) LİMİTED ŞİRKETİ                               59.000.-TL

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                40.000.-TL

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR                     40.000.-TL

                                   391 HESAPLANAN KDV                                          9.000.-TL

679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR  50.000.-TL                                

_______________________________  /   ________________________________

Yukarıdaki satış kaydından da anlaşılacağı üzere; kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için hiçbir biçimde amortisman ayrılmadığı, dolayısıyla gider yazılmadığı halde, satış sırasında oluşacak Kâr/Zarar hesaplamasında amortisman ayrılmış gibi işlem yapılmaktadır. Daha açık anlatımla, söz konusu değerlerin rayiç bedelleri aynı zamanda birikmiş amortisman olarak dikkate alınmaktadır. Bu da, kayıtlara alınan değerlerin, 1 TL’ye satılması durumunda, 1 TL duran varlık satış kârı elde edilmiş olunacağı anlamına geliyor. (Yenileme fonu ihmal edilmiştir.)

Düzenlemenin Avantajları ve Dezavantajları

Önceki yazımızda da belirttiğimiz üzere bize göre, stok affının en avantajlı bölümünü faturasız malların kayıtlara alınabilmesi oluşturuyor. Fakat faturasız satın alınan makine, teçhizat ve demirbaşların kayda alınmasında durum biraz değişik. Aşağıda maddeler halinde açıklandığı üzere, söz konusu uygulamanın, avantajlı yönleri olduğu gibi kısmen de olsa dezavantajlı yönleri de bulunuyor. 

Düzenlemenin Avantajlı Yönleri

1-İşletmelerinde faturasız makine, teçhizat ve demirbaşlar bulunduranlar, bir anlamda KDV’yi ödeyerek devlet elinden faturasını da almış oluyorlar. Bu da ileride fatura alınan kurumun özel esaslara girmesi gibi çok önemli bir riski tümüyle ortadan kaldırıyor.

2-Bildirimi yapılan faturasız makine, teçhizat ve demirbaşlar için, değerin bağlı olduğu KDV oranından daha düşük oranda (%18 orana bağlı mal için %10 gibi)  KDV ödenmesi, KDV avantajı sağlıyor .

3- İndirim konusu yapılamayan KDV’nin, verginin ödendiği yılın gelir ya da kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde gider olarak dikkate alınabilecek olması, kısmen de olsa avantaj sağlıyor.

4-İşletmede, faturasız mal bulundurulduğu gerekçesiyle, KDV Kanunu’nun 9/2 maddesi kapsamında, cezalı KDV ödeme riskini ortadan kaldırıyor.

5- Kayıtlara alınan makinenin, kapasite raporunda dikkate alınan makine parkına eklenebilecek olması, işletmenin üretim kapasitesine yaptığı olumlu katkı nedeniyle avantaj sağlıyor.

6-Kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşlar için düzenlenen satış faturası, vergi incelemesi yapanlarca, olmayan bir değerin satışı anlamına geliyor, dolayısıyla “sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge”  (smiyb) olarak nitelendirilebiliyor. Stok affından yararlanılması, bu riski ortadan kaldırıyor.

7-Yukarıdaki muhasebe kaydında da görüleceği üzere, kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar bilançoda 25 kodlu grupta yani bilançonun aktifinde artışa neden oluyor. Karşı hesabın, Kısa Vadeli Yabancı Kaynak (KVYK) ya da Uzun Vadeli Yabancı Kaynak (UVYK) hesaplarında yer almayıp, 526- Özel Karşılık Hesabında yani 5 kodlu grupta yer alması da, işletmenin özkaynaklarında artış sağlıyor.  

Düzenlemenin Dezavantajlı Yönleri

1-Bildirimi yapılan faturasız makine, teçhizat ve demirbaşlar için ödenen KDV’nin indirim konusu yapılamaması,
2-Özel karşılık hesabına alınan tutarın sermayeye eklenemeyecek olması,
3- Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için amortisman ayrılamayacak olması
4- Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için hiçbir biçimde amortisman ayrılmadığı, dolayısıyla gider yazılmadığı halde satış sırasında, söz konusu değerlerin rayiç bedellerinin birikmiş amortisman olarak dikkate alınacak olması,
5- Kayıtlara alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için vergi dairesine bildirimde bulunulduğu anda ya da daha ileri bir tarihte satılması durumunda satış bedelinin tümünün, duran varlık satış kârı olarak vergilendirilecek olması.

Sürecek…

Not: Sonraki yazımızda,6736 sayılı kanunun, işletmelerin faturalı alıp, faturasız sattıkları malları kayıtlarından çıkarabilmelerine olanak tanıyan düzenlemesi hakkında değerlendirmelerde bulunacağız.

 

Kaynakça:

1-      213 sayılı Vergi Usul Kanunu,

2-      3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu,

3-      6111 sayılı Kanun ve Genel Tebliğler,

4-      6736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun,

5-      1 Seri No'lu Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması Hakkında 6736 Sayılı Kanun Genel Tebliğ,

29.08.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.