Cumhur Çetin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Denetçi
cetincumhur@gmail.com

Stok Affı Konusunda Bilinmesi Gerekenler ve Muhasebe İşlemleri-(I)

Değerli okurlar, hatırlanacağı üzere Maliye Bakanı Ağbal,"Vergi affı asla söz konusu değil" dediği günlerde bu sitede yayımlanan “Yeni Vergi Affına Ne Kadar Hazırlıklısınız? (Duyumlar Affın Çıkacağı Yönünde) başlıklı yazımda vergi affının yaklaşmakta olduğunu yazmıştık. Söz konusu yazıda mükelleflerin vergi affından en üst seviyede yarar sağlayabilmesi hususunda tavsiyelerde bulunmuştuk. Tavsiyelerimizi dikkate alıp bilançolarında gerekli düzeltmeleri yapan okurlarımızdan yüzlerce tebrik mesajları aldık. Bu vesile ile gerek muhasebetr’yi gerek yazılarımı takip eden ve gerekse tebrik mesajları gönderen okurlarımıza teşekkür ediyoruz.

6736 Sayılı “Bazı Alacakların Yapılandırılmasına İlişkin Kanun” 3/8/2016 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi. Kanunun, cumhurbaşkanı tarafından ,(meclise iade etmeyip onaylarsa) onaylanmasının ardından önümüzdeki günlerde yürürlüğe girmesi bekleniyor. Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki; söz konusu kanunun her maddesi tarihi af niteliğinde birçok düzenlemeyi içeriyor. Bunlardan biri de kamuoyunda “stok affı” olarak bilinen düzenlemedir.

Anonim şirketlerden limited şirketlere, serbest meslek erbabından kolektif şirketlere kadar aklınıza gelebilecek bütün gelir ve kurumlar vergisi yükümlülerinin yararlanabileceği “stok affı” düzenlemesiyle yükümlülere üç önemli olanak tanınıyor.

1.      İşletmelerinde faturasız mal bulunduranlar, faturasız satın aldıkları malları kayıtlara alabilecekler.
2.      İşletmelerinde faturasız makine, teçhizat, demirbaş bulunduranlar, faturasız satın aldıkları bu varlıklarını kayıtlara alabilecekler.
3.      İşletmeler faturalı alıp, faturasız  sattıkları malları kayıtlarından çıkarabilecekler.

Konunun kapsamlı olması nedeniyle bu çalışmamızda stok affının yalnızca, “faturasız satın alınan malların kayda alınması” ile ilgili bölümü üzerinde duracağız. Stok affının öbür bölümleri ile ilgili değerlendirmelerimiz, “Stok Affı Konusunda Bilinmesi Gerekenler ve Muhasebe İşlemleri-(II)” başlıklı bir sonraki yazımızda yer alacak.

Faturasız Mal Bulundurma Kavramı Nedir?

Vergi yasaları gereği, mal alımsatımı yapan işletmeler, bu alımsatımlarını faturalı yapmak zorundadırlar. İşletmeler, daha çok kâr etmek amacıyla yasalara aykırı olarak kimi durumlarda  faturasız da mal alabiliyorlar. Ya da faturalı aldıkları malların içinden kendi yapımları olan ürünlerin (mamullerin)  maliyeti olarak, gerçekleşenin üzerine çıkan bir maliyet harcamasını muhasebe kayıtlarında gösterebiliyorlar.  (10 torba çimento kullanıp maliyet hesabında bunu 15 torba göstererek kâr/zarar hesabında kârı, dolayısıyla ödenecek vergiyi düşürmek gibi) Bu işlem,  depoda bulunan gerçek mal miktarının resmi kayıtlara göre eksik görünmesine neden oluyor. İşletmelerin daha az vergi ödemek için muhasebe kayıtları üzerinde maliyetleri şişirmeleri ile ortaya çıkan işte bu durumun sonucudur faturasız mal kavramı.

Faturasız mal bulundurmanın vergisel sonuçları nedir?

Aslında soruyu; “evet işletmemde gerek faturasız aldığım gerekse daha az vergi ödemek için stoklarımda olmasına karşın muhasebe kayıtlarımda satılmış/kullanılmış gibi gösterdiğim bir milyon lira tutarında satışa hazır mal (ayakkabı) var. Risk almak istiyorum ve ben bu stok affından yararlanarak bu malları kayıtlarıma almak is-te-mi-yo-rum. Sonuçları ne olur?” biçiminde genişletebiliriz.

Soruyu kısaca yanıtlayacak olursak: Olası bir vergi incelmesinde, söz konusu işletmenin, kayıtlarında olmadığı halde deposunda bir milyon lira tutarında ayakkabı bulunduğu saptanır. Sonra, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 9/2.  maddesi uyarınca faturasız mallarla (ayakkabı) ilgili belge gösterilmesi istenir, bunun için işletmeye 10 günlük süre tanınır. Bu süre içerisinde işletme faturasız malların alınışıyla ilgili belge gösteremezse söz konusu malların emsal bedeline uygun KDV hesaplatılır. İşletmeye, işletme sahibince belirlenen tutara (bir milyon) göre değil, incelemeyi yapanlarca re'sen belirlenecek, örneğin, bir milyon beş yüz bin liralık emsal bedel üzerinden %8 oranında (ayakkabının KDV oranı ) KDV hesaplatılır. Bu KDV, 2 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan ettirilip işletmeye ödettirilir. Söz konusu KDV aynı döneme ait 1 No.lu KDV beyannamesinde indirim konusu yaptırılır. İşletmeye ayrıca, 2 No.lu KDV beyannamesi ile, sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’nin bir katı tutarında vergi zıyaı cezası kesilir. Ayrıca, fatura alınmadığı gerekçesiyle (örnek olay özelinde) VUK’nun 353/1. maddesi kapsamında, 110.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilir.

Yukarıda, faturasız mal bulunduran işletmelerin, cezalı KDV ödeme riskiyle karşılaşabileceklerinden söz ettik. Bu durumda, ya cezalı KDV ödeme riskini alırsınız ya da aşağıda ayrıntılı olarak açıkladığımız “çok özel avantajlar” içeren tarihi stok affından yararlanırsınız. Tercih sizin. 

 

1.      FATURASIZ SATIN ALINAN MALLARIN KAYDA ALINMASI

 

Faturasız satın alınan ne tür mallar kayıtlara alınabilecek?

Faturasız satın alınan ve işletmede fiilen bulunup muhasebe kayıtlarında yer almayan ve aşağıdaki gruplara giren mallar kayıtlara alınabilecek.

-150-Direkt İlk Madde ve Malzemeler,
-151-Yarı Mamuller,
-152-Mamuller,
-153-Ticari Mallar,
- İnşaat işletmelerinin (yıllara yaygın inşaat ve onarım işi, kat karşılığı veya kendi adlarına inşaat yapıp satanlar) varsa inşa edilen ve emtia (alımsatım malı) niteliğindeki taşınmazları (daire, dükkân vb.) ile üretimde kullandıkları demir, çimento, tuğla gibi ilk madde ve malzemeleri veya yarı mamulleri,

 

Kayıtlara alınacak malların bedeli nasıl tespit edilecek?

Stoklara alınacak malların bedeli, bildirim yani kayıtlara alınma tarihindeki rayiç bedel üzerinden belirlenecektir. Rayiç bedel, varlığın değerleme günündeki normal alımsatım bedeli olacaktır.

İlk madde malzemenin rayiç bedeli olarak, dönem içinde faturalı olarak satın alınan aynı türden ilk madde malzemenin birim fiyatı,

Ticari malın rayiç bedeli olarak, dönem içinde faturalı olarak satın alınan aynı türden ticari malın birim fiyatı,

Yarı mamullerin rayiç bedeli olarak, dönem içinde yarı mamul safhasında olan aynı türdeki yarı mamullerin birim maliyet bedeli,

Mamullerin rayiç bedeli olarak, dönem içinde mamul olarak satışa hazır hale getirilen aynı türdeki mamullerin birim maliyet bedeli,dikkate alınabilecek.

 

Kayıtlara alınacak mallarla ilgili bildirim yapılacak mı?

Kayıtlara alınacak mallarla ilgili olarak, bağlı bulunulan vergi dairesine dilekçe ekinde, kayıtlara alınan malın cinsini, miktarını, toplam rayiç bedelini, tabi olduğu KDV oranını, stok beyan oranını(Bu bölüme, tabi olduğu KDV oranı %18 ise %10 yazılacak) ve ödenmesi gereken KDV’yi içeren bir envanter listesi sunulacaktır.

 

Stok affına ilişkin başvuru hangi tarihe kadar yapılabilecek?

Stok affından yararlanmak için, kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna (30 Kasım 2016) kadar başvuru yapılabilecek.

 

Kayıtlara alınan mallar Ba formuna dahil edilecek mi?

Kayıtlara alınan malların toplam rayiç bedelleri, ilgili dönem  Ba formuna dahil edilecek olup, Ba formunun "Soyadı/Adı Unvanı" bölümüne "Muhtelif Satıcılar ", "Vergi Kimlik Numarası" bölümüne (3333 333 333) yazılacak.

 

Kayıtlara alınan malların bedelleri maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecek mi?

Kayıtlara alınan malların satılması durumunda söz konusu mal bedelleri maliyet hesaplarına aktarılabilecek ve maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecek.

 

Kayıtlara alınan mallar zararına satılabilecek mi?

Kayıtlara alınan malların satış bedeli, kayıtlı değerinden düşük olamayacak. Gerçek satış bedelinin kayda alınan bedelden düşük olması durumunda, kazancın belirlenmesinde kayıtlı bedel satış bedeli sayılacak. Daha açık ifadeyle, kayıtlara alınan mallar zararına satılamayacak.

 

Katma Değer Vergisi Ödenecek mi? Ödenen KDV İndirim konusu yapılabilecek mi?

Faturasız olarak satın alınmış malların “stok affı” kapsamında kayıtlara alınabilmesi için KDV ödenecek. Ödenecek olan KDV kayıtlara alınacak malın bağlı olduğu KDV oranına göre değişiklik gösterecek. Faturasız satın alınmış; genel orana bağlı (%18) mallar için %10, indirimli orana (%1 veya  %8) bağlı mallar için, bağlı oldukları oranın yarısı oranında KDV ödenecek. Hesaplanan KDV, 2 No.lu KDV Beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenecek, sonra bu KDV, 1 No.lu KDV beyannamesinde indirim konusu yapılacak. Böylece KDV, sağ cepten alınıp sol cebe konulmuş olacak.

 

İndirim konusu yapılan KDV iade konusu yapılabilecek mi?

Beyana konu malların, 3065 sayılı Kanun uygulamasında iade hakkı tanınan işlemlerde kullanılması durumunda, beyan edilerek ödenen ve indirim hesaplarına alınan KDV, yüklenilen KDV hesabında dikkate alınabilecek ve dolayısıyla iade konusu yapılabilecek.

 

Muhasebe kayıtları nasıl olacak?

Örnek : Merkezi Gerze’de bulunan (A) Limited Şirketi, stoklarında bulunan ancak kayıtlarında yer almayan (X) malına ilişkin envanter listesini hazırlamış ve 30/10/2016 tarihi itibarıyla beyan etmiştir. Genel oranda katma değer vergisine(%18) tabi olan bu malın, kendisi tarafından belirlenen rayiç bedeli 200.000 TL'dir. Şirketin bu bildirimine ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

 

 ________________________30/11/2016 ____________________________

 

153 TİCARİ MALLAR                  200.000.-TL

191 İNDİRİLECEK KDV (%10)      20.000.-TL

 

                       

                        360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                                               20.000.-TL

                          (Sorumlu sıfatı ile ödenecek KDV)

           525 KAYDA ALINAN EMTİA ÖZEL KARŞILIK HESABI             200.000.-TL

__________________________    /   ______________________________

Özel Karşılık hesabının durumu ne olacak?, Sermayeye ilave edilebilecek mi? 

Yukarıdaki örnekte görüleceği üzere, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerce, aktiflerine aldıkları mallar için pasifte ayrı bir karşılık hesabı açılacak.

Mallar için ayrılan bu karşılık (525 kodlu hesap), ortaklara dağıtılması ya da işletmenin tasfiye edilmesi durumunda, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecek. Daha da önemlisi söz konusu karşılık, tıpkı “331-Ortaklara Borçlar” hesabının sermayeye ilave edilebildiği gibi sermayeye de ilave edilebilecek. bk.(Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı, 30/04/2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.07.16.01-KVK.2011.ÖZ.83-265 sayılı Mukteza)

 “Bazı Ticaret Sicil Müdürlükleri, 525-Özel Karşılık hesabında bulunan tutarın direkt sermayeye ilavesinde sıkıntı çıkarabiliyorlar. Böyle bir durumla karşılaşmamak için, önce Özel karşılık hesabında bulunan tutarı, 331-Ortaklara borçlar hesabına virmanlayız ve sonrasında sermayeye ilave ediniz.”

Özel karşılık hesabının sermayeye ilavesinde süre sınırlaması var mı?

Özel karşılık hesabında yer alacak tutar süre sınırlaması olmaksızın istenilen herhangi bir tarihte sermayeye ilave edilebilecek.

Çok Özel Avantajlar İçeriyor !

Hemen belirtelim, düzenlemenin,  özellikle faturasız malların kayıtlara alınabilmesine olanak tanıyan bölümü işletmeler için “çok özel avantajlar” içeriyor.

1-İşletmelerinde faturasız mal bulunduranlar, bir anlamda KDV’yi ödeyerek devlet elinden faturasını da almış oluyorlar. Bu da ileride fatura alınan kurumun özel esaslara girmesi gibi çok önemli bir riski tümüyle ortadan kaldırıyor.

2-Beyan edilen faturasız mallar için, malın bağlı olduğu KDV oranından daha düşük oranda (%18 orana bağlı mal için %10 gibi)  KDV ödenmesi ve aynı zamanda KDV’nin, indirim konusu yapılabilmesi hatta gerekli koşulların yerine getirilmesi durumunda iade alınabilecek olması ciddi bir KDV avantajı sağlıyor.

3-İşletmede, faturasız mal bulundurulduğu gerekçesiyle, KDV kanunun 9/2 maddesi kapsamında, cezalı KDV ödeme riskini ortadan kaldırıyor.

4- İşletmede, faturasız mal bulundurulduğu gerekçesiyle (ÖTV’ye bağlı mallar için), cezalı ÖTV ödeme riskini ortadan kaldırıyor.

5-Beyan edilen malların maliyet unsuru olarak dikkate alınmasına olanak tanınıyor. Bu da işletmenin gelir ve kurumlar vergisi yönünden, işletmenin hangi tür vergi yükümlüsü olduğuna göre %15 ile % 35 oranları arasında vergi avantajı sağlıyor.

6-Kayıtlarda yer almayan mallar için düzenlenen satış faturası, vergi incelemesi yapanlarca, olmayan bir malın satışı anlamına geliyor dolayısıyla sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge  (smiyb) olarak nitelendirilebiliyor. Stok affından yararlanılması, bu riski ortadan kaldırıyor.

7-Yukarıdaki muhasebe kaydında da görüleceği üzere, kayıtlara alınan mallar bilançoda 15’li grupta yani bilançonun aktifinde artışa neden oluyor. Karşı hesabın, Kısa Vadeli Yabancı Kaynak (KVYK) ya da Uzun Vadeli Yabancı Kaynak (UVYK) hesaplarında yer almayıp, 525- Özel Karşılık Hesabında yani 5’li grupta yer alması da işletmenin özkaynaklarında artış sağlıyor. Ayrıca karşılık hesabına alınan tutarın sermayeye eklenebilecek olması ciddi avantajlar getiriyor. İşletmeler bir bakıma bir taşla iki, hatta üç kuş vurmuş oluyorlar. Birincisi, 15’li gruba eklenen mal bedellerinin bilançonun aktifinde yarattığı artış, ikincisi, Özel Karşılık hesabının 5’li grupta dolayısıyla işletmenin özvarlık yapısında yarattığı artış, üçüncüsü ise Özel karşılık hesabının sermayeye eklenmesiyle, varsa, kısmen de olsa borca batıklık durumunda yaratacağı düzeltme…

Sürecek… 

Kaynakça:

1-      213 sayılı Vergi Usul Kanunu,

2-      3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu,

3-      6111 sayılı Kanun ve Genel Tebliğler,

4-      6736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun, 

18.08.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.