Cihan Tekin
Vergi Müfettişi
Bilirkişi
cihantekinblog@gmail.com

Götürü Gider Uygulamasının Kurumlar Vergisi Yönünden Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi

213 Sayılı Vergi Usul Kanunun 227. maddesine göre bu kanunda aksine hüküm olmadıkça, bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir. Defter tutmak mecburiyetinde olmayan mükellefler ise götürü usulde tespit edilen giderler hariç olmak üzere vergi matrahlarının tespiti ile ilgili giderlerini tevsike mecburdurlar.

Yine 228. maddeye göre örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmayan müteferrik giderler, vesikanın teminine imkân olmayan giderler ve vergi kanunlarına göre götürü olarak tespit edilen giderler için ise ispat edici kâğıt aranmayacaktır. Ancak söz konusu giderlerin gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçirilmesi ve miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması şarttır.

1. Götürü Gider Kavramı

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun 40. maddesinin l numaralı bendine 4108 sayılı Kanunun 19 uncu maddesiyle eklenen hükümle, ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükelleflere, bu işlerle ilgili belgelendiremedikleri giderlerine karşılık olmak üzere götürü gider kaydedebilme imkânı getirilmiştir.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 3. maddesine göre; kanunun 1 inci maddesinde sayılı kurumlardan kanunî veya iş merkezi Türkiye'de bulunanlar tam mükellef kurum olup, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilirler. Kanunî ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye'de bulunmayanlar ise dar mükellef olup, sadece Türkiye'de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilirler.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 6. maddesine göre de, kurumlar vergisi mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden hesaplanır. Safî kurum kazancının tespitinde ise, Gelir Vergisi Kanununun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır hükmü yer almaktadır.

Buna göre 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun 40/1. maddesinde yer alan, ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükelleflere, bu işlerle ilgili belgelendiremedikleri giderlerine karşılık olmak üzere götürü gider kaydedebilme imkânından kurumlar vergisi mükellefleri de yararlanabilecektir.

2. Götürü Gider Uygulamasından Yararlanabilecek Olan Mükellefler

Götürü, gider uygulamasından ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve teknik, hizmetler, ile taşımacılık faaliyetinde bulunan, dar mükellefiyet esasında, vergilendirilenler de dahil olmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilecekler.

Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerinden elde ettikleri kazançlar ise, Türkiye'de elde edilen hasılata Maliye Bakanlığınca, belirlenen ortalama emsal nispetlerinin uygulanması suretiyle hesaplandığından, bunların vergiye tabi kazançlarının tespitinde ayrıca götürü gider uygulamasından yararlanmaları söz konusu değildir.

3. Götürü Gider Kaydedilebilecek Azami Tutar

Götürü olarak gider kaydedilebilecek tutar, ihracat ve yurt dışında yapılan inşaat, onarma, montaj, teknik hizmetler ile taşımacılık faaliyetlerinden döviz olarak elde edilen hasılatın binde beşini aşamayacaktır. Sözü edilen hasılat kavramı içinde değerlendirilecek dövizlerin, kambiyo mevzuatı gereğince Türkiye’ ye getirilme şartı aranılmamaktadır.

4. Götürü Gider Uygulamasında Hasılat

a) İhracat Hasılatı

Her türlü ihracat ve yurt dışı taşımacılıktan döviz cinsinden sağlanan hasılat, götürü gider kaydına esas azami tutarın hesaplanmasında dikkate alınabilecektir. Türk Lirası karşılığı yapılan ihracat hasılatı azami gider tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır. Ancak, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Türk Lirası karşılığı yapılmış ihracat, döviz cinsinden hasılat olarak kabul edilecektir.

Döviz olarak elde edilen ihracat hasılatının Türk Lirası karşılığının tespitinde, hasılatın kanuni defterlere kaydedildiği tarihte geçerli olan ve T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan edilmiş döviz alış kurlarının esas alınması gerekmektedir.

Hasılatın kanuni süreden sonra kayıtlara intikal ettirilmesi halinde, götürü gider uygulamasında dikkate alınacak hasılat, kayıtlara intikal ettirilmesi gerektiği tarihteki kur üzerinden hesaplanacaktır. Dövizlerin yurda getirilmesi gerektiği tarihe kadar doğan kur farklarının ise bu uygulamada dikkate alınamayacağı tabidir.

b) Yurt Dışı Taşımacılık Hasılatı

Her türlü yurt dışı taşımacılık faaliyetinden döviz olarak sağlanan hasılat götürü gider uygulamasına konu olabilecektir "Yurt dışı taşımacılık" ifadesinden başlangıç veya bitiş noktasından herhangi biri veya her ikisi yurt dışında bulunan taşımacılık işlerinin anlaşılması gerekir. Yük taşımacılığının yanısıra yolcu taşımacılığından sağlanan hasılat da götürü gider uygulamasına konu olabilecektir.

Döviz olarak elde edilen yurt dışı taşımacılık hasılatının Türk Lirası karşılığının tespitinde, hasılatın kanuni defterlere kaydedildiği tarihte geçerli olan ve T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan edilmiş döviz alış kurları esas alınacaktır. Hasılatın kanuni süreden sonra kayıtlara intikal ettirilmesi halinde götürü gider uygulamasında dikkate alınacak hasılat, kayıtlara intikal ettirilmesi gerektiği tarihteki kur üzerinden hesaplanacaktır. Dövizlerin yurda getirilmesi gerektiği tarihe kadar doğan kur farklarının ise bu uygulamada dikkate alınmayacağı tabiidir.

c) Yurt Dışında Yapılan İnşaat, Onarma, Montaj ve Teknik Hizmetlerden Sağlanan Hasılat

Yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve teknik hizmet faaliyetlerinde bulunan kurumlar, bu işlerden elde ettikleri hasılatın binde beşini aşmamak şartıyla götürü olarak hesapladıkları giderleri, söz konusu yurt dışı faaliyetlerden sağlanan kazançlardan düşecekler ve kalan kısmı Türkiye'de genel netice hesaplarına intikal ettireceklerdir.

İnşaat, onarma, montaj ve teknik hizmet faaliyetlerinde götürü gider uygulamasına esas alınacak hasılat, mükelleflerin bu faaliyetlerinden elde edilen ve genel esaslar çerçevesinde tevsik edilen döviz cinsinden yurt dışı hasılatı ifade etmektedir. Azami götürü gider tutarının hesaplanmasında, kazancın Türkiye'de genel netice hesaplarına intikal ettirildiği tarihte geçerli olan T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınacaktır. Buna göre, azami götürü gider tutarı, mükellefin döviz cinsinden inşaat, onarma, montaj ve teknik hizmet hasılatına söz konusu tarihteki döviz kurunun uygulanması suretiyle tespit edilecektir.

Kurumlar Vergisi Kanununun 14 üncü maddesinin 7 numaralı bendine 3380 sayılı Kanunla eklenen ikinci fıkra hükmüne göre, tam mükellefiyete tabi kurumların yurt dışı faaliyetlerden elde ettikleri zararlar gider olarak hasılattan indirilebilmektedir. Bu zararların indirimine ilişkin uygulama esasları 1.2.1986 tarih ve 49651 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 34 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde açıklanmıştır.

Buna göre, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve teknik hizmetlere ilişkin faaliyetlerin zararla sonuçlanmış olması götürü gider hesaplanmasına engel teşkil etmemektedir. Bu durumda, götürü olarak hesaplanan giderler, bu zararları artırıcı bir unsur olacak ve genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılacaktır.

Öte yandan, yurtdışında yapılan inşaat, onarma, montaj ve teknik hizmetlerden sağlanan kazançlar hakkında Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 24 üncü maddesine göre istisna uygulayan mükellefler de söz konusu faaliyetlerine karşılık olmak üzere götürü gider hesaplayabileceklerdir.

Bu mükellefler, yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri, söz konusu yurt dışı faaliyetlerden sağlanan kazançlardan düşecekler ve kalan kısmı Türkiye'deki genel netice hesaplarına intikal ettireceklerdir. Böylece Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 24 üncü maddesine göre kurumlar vergisinden müstesna tutulacak kazanç tutarı hesaplanan götürü gider tutarı kadar azalmış olacaktır.

5. Muhasebeleştirilmesi

Örnek 1: (C) Tekstil A.Ş, 2018 yılında döviz karşılığı yapılan ihracattan 1.000.000 TL hasılat elde etmiştir. Şirket 2018 yılında ihracat faaliyeti ile ilgili 500.000 TL gidere katlanmıştır. Bu giderlerin 100.000 TL’ sinin belgesi temin edilememiştir. Bu durumda ticari kazançtan indirilebilecek götürü gider tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

(C) Tekstil A.Ş.’ nin 2018 yılında belgelendiremediği gider toplamı 100.000 TL’ dir. Ancak 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun 40/1. maddesinin parantez içi hükmüne göre ihracat faaliyetinde bulunan mükellefler, bu işlerle ilgili belgelendiremedikleri giderleri belli oranda gider olarak yazabilecektir.  Ancak götürü olarak gider kaydedilebilecek tutar döviz olarak elde edilen hasılatın binde beşini aşamayacaktır. (C) Tekstil A.Ş.’ nin belgesiz giderlere karşılık olmak üzere ticari kazançtan indirilebilecek götürü gider tutarı (1.000.000 x % 0,5 =) 50.000 TL olduğundan, belgesiz giderlerin sadece 50.000 TL’ si gider olarak kabul edilecek olup, 50.000 TL’ si kanunen kabul edilmeyen gider olacaktır.

Muhasebe kaydı ise şöyle olacaktır.

Örnek 2: (C) Tekstil A.Ş, 2018 yılında döviz karşılığı yapılan ihracattan 1.000.000 TL hasılat elde etmiştir. Şirket 2018 yılında ihracat faaliyeti ile ilgili 500.000 TL gidere katlanmıştır. Bu giderlerin 50.000 TL’ sinin belgesi temin edilememiştir. Bu durumda ticari kazançtan indirilebilecek götürü gider tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

(C) Tekstil A.Ş.’ nin 2018 yılında belgelendiremediği gider toplamı 50.000 TL’ dir. Ancak 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun 40/1. maddesinin parantez içi hükmüne göre ihracat faaliyetinde bulunan mükellefler, bu işlerle ilgili belgelendiremedikleri giderleri belli oranda gider olarak yazabilecektir.  Ancak götürü olarak gider kaydedilebilecek tutar döviz olarak elde edilen hasılatın binde beşini aşamayacaktır. (C) Tekstil A.Ş.’ nin belgesiz giderlere karşılık olmak üzere ticari kazançtan indirilebilecek götürü gider tutarı (1.000.000 x % 0,5 =) 50.000 TL olduğundan, belgesiz giderlerin tamamı gider olarak kabul edilecektir.

Muhasebe kaydı ise şöyle olacaktır.

KAYNAKÇA            

S. Suat, ‘’ Vergisel Yönleriyle Genel Muhasebe’’, Vergi Müfettişleri Derneği Yayınları, Ankara, 2017.

A. Altar Ömer, ‘’ Kurum Matrahının Tespitinde Giderler’’, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara, 2015.

Cihan Tekin, ‘’ Kurumlar Vergisinde Götürü Gider Uygulaması ‘’, Maliye Postası 2020/Nisan Sayısı.

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu.

194 No lu Gelir Vergisi Genel Tebliği.

15.02.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.