Cihan Tekin
Vergi Müfettişi
Bilirkişi
cihantekinblog@gmail.com

Bilirkişilerin Gelir Vergisi Karşısındaki Durumu ve Özellikli Durumlar

Bilirkişi, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisini ifade etmektedir. Bilirkişilere sarf etmiş oldukları emek ve zaman karşılığında ücret ödenmektedir. Öte yandan, bilirkişilere görevlendirmenin mahiyetine uygun inceleme, ulaşım, konaklama, yemek ve diğer mutad giderleri belgesi karşılığında ayrıca ödenmektedir.

Bilindiği üzere geçtiğimiz günlerde bilirkişilik başvuru ilanı yapılmıştır. Uzun zamandır ilanı bekleyen sertifika sahibi bilirkişi adayları ile listede kayıtlı olan bilirkişilerin sayısı göz önüne alınınca bilirkişilik müessesesinin mahiyeti ve vergisel boyutu önem arz etmektedir.

Bilirkişiliğin Ücret Karşısındaki Durumu

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesine göre ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmıştır. Yine ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmeyecektir.

Mezkûr maddeye göre, bilirkişilere yapılan ödemeler de ücret sayılmaktadır.

Bilirkişilerin Vergilendirilmesi Nasıl Olacaktır?

Bilirkişilik hizmetinden elde edilen gelir "ücret" niteliğinde olup, mahkemelerce yapılan söz konusu ödemelerin Adalet Bakanlığı tarafından yapılan ödeme olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 86. maddesine göre;  "Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.

1. Tam mükellefiyette;

...

b) (7194 sayılı kanunun 15 inci maddesiyle değişen bent; Yürürlük: 1/1/2020 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere 07.12.2019)Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ve birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dâhil),

c) Vergiye tâbi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları,

Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebilecektir.

Bilirkişi Faaliyeti Nedeniyle Farklı Hukuk Mahkemelerinden Ücretlerin Elde Edilen Durumunda Ne Olacaktır?

Yukarıda belirtiğimiz üzere, bilirkişilere ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler ücret sayılmaktadır.

GVK 94. maddede tevkifat yapmak zorunda olan mükellefler sayılmış olup, aynı maddenin birinci fıkrasının 1 numaralı bendinde de " Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre " vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.

Öte yandan ücret ödemelerinin ne şekilde vergilendirileceği 128 ve 160 Seri No.lu Gelir  Vergisi Genel Tebliğlerinde açıklanmış olup, 160 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, " Bir hizmet erbabının birden fazla işverenden ücret alması halinde her bir işverenin ödediği ücretler ayrı ayrı vergilendirilmektedir. Dolayısıyla, vergi tarifesi her bir işverenin ödediği ücrete, diğer işveren veya işverenlerin ödediği ücretle ilgilendirmeksizin ayrı ayrı uygulanmaktadır." hükmü yer almaktadır.

Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanununun 86 ncı maddesine göre, birden fazla işverenden ücret alıp, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşan mükelleflerin, yine birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretlerini yıllık beyanname ile beyan etmeleri gerekmektedir.

Buna göre, farklı Hukuk Mahkemeleri tarafından görevlendirilen bilirkişilere ödenen ücretlerin, tek vezneden tahakkuk ettirilip ödenmesi halinde tek işverenden elde edilen ücret olarak değerlendirilmesi, ayrı veznelerce tahakkuk ettirilip ödenmesi durumunda ise ayrı tahakkuk yapan her bir veznenin ayrı bir işveren olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, bilirkişi ücretlerinin doğrudan davacılardan tahsil edilmesi durumunda ise her bir ödeme, ödemeyi yapan birimler itibariyle ayrı işverenlerden yapılan ücret ödemesi olarak değerlendirilmelidir.

Diğer taraftan, bilirkişilik faaliyeti nedeniyle ödenen ücretlerin Hukuk Mahkemelerinin farklı veznelerinden tahakkuk ettirilip ödenmesi durumunda, ücretlerin farklı işverenden verildiğinin kabulü ve birden sonraki işverenlerden alınan ücretlerin toplamının Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yazılı tutarın ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşması halinde ücret gelirlerinin tamamının yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.

Bilirkişilerin Kiraladıkları İş Yeri İçin Yapılan Ödemelerde Tevkifat Karşısındaki Durumu Nedir?

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 94 üncü maddesinde; "Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.

1. Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre,

 ...

5. a) 70 inci maddede yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden,  (2009/14592 sayılı BKK ile % 20)

 ...

vergi tevkifatı yapılır."  hükmüne yer verilmiştir.

Bilirkişiler, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtildiği üzere tevkifat yapma zorunluluğu bulunan kişi ve kurumlar arasında sayılmadığından, sadece bilirkişi olarak faaliyete devam edilmesi halinde, söz konusu faaliyeti gerçekleştirmek amacıyla kiralanan gayrimenkul için yapılan ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Bilirkişi Ücretine Engellilik İndirimi Uygulanır mı?

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 31 nci maddesinde; çalışma gücünün asgarî % 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabının birinci derece engelli, asgarî % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ikinci derece engelli, asgarî % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ise üçüncü derece engelli sayılacağı ve engellilik dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarların hizmet erbabının ücretinden indirileceği, engellilik derecelerinin tespit şekli ile uygulamaya ilişkin esas ve usullerin Maliye, Sağlık ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlıklarınca bu konuda müştereken hazırlanacak bir yönetmelik ile belirleneceği hüküm altına alınmıştır.

 Anılan Kanun'un 36 ncı maddesinde, "Muhtelif yerlerden ücret alan hizmet erbabı için 31 inci maddede yazılı indirimler bunlardan yalnız en yüksek olan ücretin vergisine uygulanır. Hizmet erbabının vergi karnesi varsa, indirimin uygulanacağı ücret bu karneyi muhafaza eden işverenden aldığı ücrettir. Vergi Usul Kanunu ile karne almaktan muaf tutulmuş olanlarda indirimin uygulanacağı ücret, aile durumu sual varakasını muhafaza eden işverenden aldığı ücrettir." hükmü yer almaktadır.

89 uncu maddenin 3 üncü bendinde ise; " Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilen engellilerin beyan edilen gelirlerine, 31'inci maddede yer alan esaslara göre hesaplanan yıllık indirim (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı ile hizmet erbabı (tevkifat matrahı dahil) da yararlanır.) " hükmü yer almıştır.

Bu hüküm ve açıklamalara göre, bilirkişilere ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler ücret sayıldığından bu ödemelere engellilik indiriminin uygulanması mümkün bulunmaktadır. Muhtelif yerlerden ücret alan hizmet erbabı için 31 inci maddede yazılı indirimler bunlardan yalnız en yüksek olan ücretin vergisine uygulanmaktadır. 

Özetlersek; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesinde, Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olup, bilirkişilere ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatlerin de ücret sayıldığı görülmektedir.

Farklı Hukuk Mahkemeleri tarafından görevlendirilen bilirkişilere ödenen ücretlerin, tek vezneden tahakkuk ettirilip ödenmesi halinde tek işverenden elde edilen ücret olarak değerlendirilmesi, ayrı veznelerce tahakkuk ettirilip ödenmesi durumunda ise ayrı tahakkuk yapan her bir veznenin ayrı bir işveren olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, bilirkişi ücretlerinin doğrudan davacılardan tahsil edilmesi durumunda ise her bir ödeme, ödemeyi yapan birimler itibariyle ayrı işverenlerden yapılan ücret ödemesi olarak değerlendirilmelidir.

Bilirkişilere ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler ücret sayıldığından bu ödemelere engellilik indiriminin uygulanması mümkün bulunmaktadır. Muhtelif yerlerden ücret alan hizmet erbabı için 31 inci maddede yazılı indirimler bunlardan yalnız en yüksek olan ücretin vergisine uygulanmaktadır. 

Öte yandan bilirkişiler, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtildiği üzere tevkifat yapma zorunluluğu bulunan kişi ve kurumlar arasında sayılmadığından, sadece bilirkişi olarak faaliyete devam edilmesi halinde, söz konusu faaliyeti gerçekleştirmek amacıyla kiralanan gayrimenkul için yapılan ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

KAYNAKÇA

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu.

6754 Sayılı Bilirkişilik Kanunu.

Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı’ nın 23.01.2020 tarih ve 50426076-120[61-2019/20-740]-E.6314 sayılı özelgesi.

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’ nın 28.09.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-61-4-607 sayılı özelgesi.

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’ nın 19.07.2013 tarih ve 62030549-120[94-2013/162]-1063 sayılı özelgesi.

Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı’ nın 17.03.2015 tarih ve 49327596-125[KVK.2013.ÖZ.34]-65 sayılı özelgesi.

01.02.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.