Cihan Öztürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
smmmcihanozturk@gmail.com

Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı Ayrılmasında Özellikli Durumlar

Şüpheli alacaklar Vuk 323. maddesi ile düzenlenmiştir. İlgili kanun hükmü uyarınca Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar ile Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar Şüpheli alacak sayılacağı belirtilmiştir. Şüpheli alacak karşılığı ayırmak için gerekli şartlar gerçekleşmesi durumunda şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder. Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kar­/zarar hesabına intikal ettirilir.

1-Şüpheli Alacak Karşılığı Ayıranın Şartları;

Bir alacağın şüpheli hale gelmesi için aşağıdaki şartın gerçekleşmesi gerekmektedir.

-Alacağın ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirmesiyle ilgili olması,

-Dava ve icra safhasında bulunması,

-Bilanço usullüne göre defter tutulması,

-Alacağın değerleme günü itibariyle teminatsız olması,

halinde alacaklar için şüpheli alacak ayrılması mümkündür.

2-İflas Halinde Şüpheli Ticaret Alacak Karşılığı ayrılması;

213 Sayılı Vergi Usul Kanununun "Şüpheli Alacaklar" başlıklı 323'üncü maddesinde Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar ile Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar Şüpheli alacak sayılacağı belirtilmiştir. İflas halinde ise alacaklının borçluyu dava etmesi veya icra yoluyla takip edebilmesi yasal olarak mümkün bulunmamaktadır. İcra ve İflas Kanunu bu takip yollarını kapatarak sadece iflas masasına kayıt olma hakkını vermektedir. Gelir idaresinin iflas halinde şüpheli ticari alacak karşılığı ayırma şartının şirketin sadece iflas etmiş olmasını yeterli görmemiş, alacaklılarının iflas masasına kayıt yaptırması gerektiği yönünde görüş vermiştir. Şüpheli ticari alacak karşılığı ayıracak dönemin de iflas masasına kayıt yaptırıldığı dönemde olduğunu belirtmiştir.

 Konuya ilişkin olarak idare tarafından verilmiş özelge aşağıdaki gibidir;

 “İflas ile birlikte münferit icra takipleri durur. İflasın açılmasından önce, müflis aleyhine başlamış olan takipler, iflasın açılmasıyla durur ve iflas kararının kesinleşmesiyle bu takipler düşer. Ayrıca iflasın tasfiyesi süresince müflise karşı yeni takip yapılamaz. Bu aşamadan sonra bütün alacaklılar alacaklarını iflas masasına yazdıracaklar ve iflas masasının tasfiyesi sonucunda alacaklarını tahsil edebileceklerdir. Bu açıklamalara göre iflas halinde, şirketinizin borçluyu dava etmesi; icra yoluyla takip etmesi yasal olarak mümkün bulunmamaktadır.
Ancak söz konusu alacağın iflas masasına kayıt ettirilmiş olması koşuluyla alacağın, icra safhasına intikal ettiğinin ve bunun sonucunda da şüpheli hale geldiğinin kabulü mümkün olup, şüpheli alacak karşılığının, alacağın iflas masasına kaydının yapıldığı yılda ayrılması gerektiği tabiidir.

İstanbul Vergi Dairesi’nin 09.04.2007 Tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02/VUK-1/323-12799 Sayılı Özelgesi

3-Avanslara Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılması;

Avanslar bir mal ve hizmet alımı için mal ve hizmet alımı öncesinde ödenen bedellerdir.

Avanslar için karşılık ayırılıp ayrılmayacağı konusunda iki farklı görüş mevcuttur. Bu görüşlerden;

Birinci görüşe göre; Bir alacak için şüpheli ticari alacak karşılığı ayrılması için mutlak suretle hasılat hesaplarına kaydedilmesi gerektiği yönündedir.

İkinci görüşe göre ise, tahsilinde sıkıntı oluşan avanslar için şüpheli alacak karşılığı ayrılmak suretiyle gider yazılmasında mümkündür. Bu görüşü destekleyenler, verilen avansın ticari veya zirai kazancın elde edilmesi amacıyla verilmiş bir tutar olduğu ve kanun maddesindeki “.....ticari veya zirai kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi ile ilgili olmak kaydıyla.....” ifadesi ile savunmaktadırlar.

Gelir İdaresinin son dönemde vermiş olduğu özelgelerde ticari veya zirai kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi ile ilgili olmak kaydıyla verilen ve tahsili şüpheli hale gelen alacaklar için karşılık ayrılacağı yönünde görüş bildirmiştir. (Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 23.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.16.17.02-VUK-11-25-183 sayılı Özelgesi)

4-Tahsil edilmeyen Katma Değer Vergisi için Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı;

KDV üzerinden şüpheli alacak karşılığı ayrılıp ayrılmayacağı konusunda yaşanan bu yoğun tartışmalar Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 334 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği  ile son bulmuş olup, bu konuda bundan sonra Bakanlık düzenlemesi çerçevesinde işlem yapılması gerekmektedir. Anılan tebliğde, kredili mal veya hizmet satışları üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin tahsilinin şüpheli hale geldiği durumda karışlık ayrılıp ayrılamayacağı hususunda tereddüde düşüldüğü belirtilerek, VUK’nun 323 üncü maddesinde bir alacağın şüpheli alacak olarak değerlendirilmesinde aranılan şartların gösterildiği, KDV”nin ekonomik faaliyetlerin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan ve işletmenin alışları sırasında ödediği, işletme alacaklarının bir unsurunu teşkil eden ve doğrudan doğruya mal (veya hizmet) tesliminden (veya ifasından) kaynaklanan bir alacak olduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda, katma değer vergisinden kaynaklanan alacak için şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi; VUK"nun 323"üncü madde hükmünde belirtilen şartların mevcut olması durumunda, alacağın ilgili dönemin kayıtlarına girmesi ve katma değer vergisi beyannamelerinde beyan edilmesi halinde mümkün olacaktır.

5-Dövizli Şüpheli Alacaklar ve Değerlemesi;

Yurtdışından olan alacaklara ilişkin olarak şüpheli alacak karşılığı ayrılmak mümkün bulunmaktadır. Gelir İadesi Başkanlığı’nın döviz cinsinden olan alacaklara şüpheli ticari alacak karşılığı ayrılması hususunda vermiş olduğu özelgeyle bu yöndeki görüşünü belirtmiştir.”….yurt dışından olan alacakların şüpheli hale geldiğinin ispatlanabilmesi için ticari iş yapılan firmanın mukim olduğu ülkenin mahkemelerinde dava açılması veya icra takibinde bulunulması gerekmektedir. Yurtdışından olan alacakların dönem sonunda değerlemesi nedeniyle oluşacak kur farkları da asıl alacağın akıbetine tabi olduğundan asıl alacak şüpheli hale geldikten sonra bu alacağa bağlı olarak oluşan kur farkları için de şüpheli alacak karşılığı ayrılması mümkün bulunmaktadır. Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, yurt dışından olan alacaklarınız için iş yaptığınız firmanın mukim olduğu ülkenin mahkemelerinde dava açılması veya ilgili ülkenin icra mevzuatı uyarınca icra takibine başlanılması halinde alacağın Vergi Usul Kanunu’nun 323. maddesine göre şüpheli hale geldiği kabul edilebilecek olup söz konusu takiplere başlanıldığı hesap döneminde karşılık ayrılması mümkün bulunmaktadır…”  idarenin görüşü doğrultusunda Yurtdışından olan alacaklar için şüpheli karşılık ayrılması için ilgili ülkenin mahkemelerinde dava açılması gerekmektedir.

V.U.K 280’ıncı maddesi uyarınca Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsada rayici yoksa değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tespit olunur. Vuk’nunu açısından şüpheli hale gelen alacaklar için ayrı bir değerleme hükmü belirtilmemiş olup, V.U.K 280’ıncı madde uyarınca işlem yapılması gerekmektedir. Değerleme neticesinde oluşan kur farkları Kambiyo Karı yâda Kambiyo Zararı hesabından muhasebeleştirilir.

Örnek: X AŞ. 06.03.2016 (Kur 2.80 )tarihinde Şüpheli hale gelen 10.000,00 $ için 31.03.2016 tarihi itibariyle değerlemeye tabi tutmuştur. (Kur 2,8334 ) Bu işleme ait muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.

10.000,00 $ dövizli şüpheli alacağın değerlenmesi neticesinde;

(06.03.2016, 10.000,00*2,80=28.000,00 TL)

(31.03.2016, 10.000,00*2,8334=28.334,00 TL)

31.03.2016 tarihi itibariyle 334,00 TL lehte kur farkı doğacaktır.

-----------------------------------31.03.2016----------------------------------
128   Şüp.Tic.Alac.   334,00
646 Kambiyo Karları     334,00
Şüpheli dövizli alacağın kur değerlemesi
-------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------31.03.2016---------------------------------
654 Karşılık Giderleri   334,00
129 Şüp.Tic.Alac.Karş. 334,00
Şüpheli dövizli alacağın değerlemesi sonucu  karşılık hesabı düzeltilmesi
--------------------------------------------------------------------------------

Sonuç;

213 Sayılı Vergi Usul Kanununun "Şüpheli Alacaklar" başlıklı 323'üncü maddesindeki şartların sağlanması halinde alacak karşılık ayırmak mümkündür. Burada dikkate edilmesi gereken husus dava açmanın tek başına yeterli olmadığı ayrıca açılan davanın takip edilmesi gerektiğini hatırlatmak isterim. İdare ticari veya zirai kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi ile ilgili olmak kaydıyla verilen ve tahsili şüpheli hale gelen alacaklar için karşılık ayrılacağı yönünde görüş bildirmiştir. Son olarak da şüpheli hale gelen alacak için dava açılan yıl karşılık ayrılması gerektiği unutulmamalıdır.

Kaynakça:

·         213 - Vergi Usul Kanunu
·         334 Seri Numaralı Vuk Genel Tebliğ
·         Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 23.08.2011 tarih ve B.07,1.GİB.4.16.17.02-VUK-11-25-183 sayılı Özelgesi
·         İstanbul Vergi Dairesi’nin 09.04.2007 Tarih ve B.07,1.GİB.4.34.19.02/VUK-1/323-12799 Sayılı Özelgesi
·         GİB’nin, 04.04.2011 tarih ve B.07,1.GİB.4.34.19.02-019,01-230 sayılı Özelgesi.

22.06.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.