Ceyhun Gönen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Esas Denetim
http://twitter.com/CeyhunGonen
ceyhungonen@gmail.com

İkinci El Binek Otomobillerin Alım Satımında Kdv Karmaşası Ve Konu İle İlgili Bir Çözüm Önerisi

        I.            GİRİŞ

Ülkemiz ekonomisinde önemli rekorlara imza atan otomotiv sektörü 2010 yılında 784 bin araç satarak rekor tazelemiştir. 2011 yılında ise bu rakam 1 milyon olarak hedeflenmektedir. Ülke sanayinin lokomotifi olan otomotiv sektöründeki bu büyüme birçok yan sanayiyi etkilemekle birlikte en çok doğrudan kullanılmış (ikinci el) araç piyasasını etkilemektedir. Ülkemizde oldukça büyük bir  pazar teşkil eden kullanılmış (ikinci el) araç piyasasında oto komisyoncularının işlem payı büyük bir yekün oluşturmaktadır. Ancak son yıllarda büyük ölçekli firmaların araç satın almak yerine filo araç kiralama yöntemini tercih etmeleri ve kısa sürelerle (1-3 yıl)  bu araçları yenileme talepleri sektörde büyük ölçekli kiralama firmalarının ortaya çıkmasını sağlamış ve bu firmaların bu araçlarla ilgili sirkülasyonları da önemli bir ikinci el araç piyasası oluşmasına neden olmuştur. Böylelikle  kullanılmış araçları toplu olarak alan ve açık arttırma yolu ile satan büyük şirketler pazara girmiş ve sektörde mevcut olan  kayıt dışılık ciddi oranda azalmıştır.

Bu yazımızın konusunu; kullanılmış otomobillerin satışına aracılık edilmesini ya da satmak amaçlı alınan kullanılmış otomobillerin alım satımının KDV karşısındaki durumu oluşturmaktadır. 

      II.            İKİNCİ EL BİNEK OTOMOBİL TİCARETİ

İkinci el binek otomobiller genel olarak komisyon karşılığı ya da kendi nam ve hesabına alınıp satılması olmak üzere iki şekilde ticarete konu olmaktadırlar.

Komisyon karşılığı: Bu durumda firma aracı satın almamakta, aracı satan adına müşteri bulmakta ve satış fiyatı üzerinden belirli bir komisyon geliri elde etmektedir.

Kendi adına alıp satma: Bu durumda araç firma tarafından satın alınarak kendi adına kayıt ve tescil ettirildikten sonra satılmakta, satıştan doğan kar veya veya zarar satıcı firmaya ait bulunmaktadır.

3065 sayılı KDV Kanunu’ndaki düzenlemelerden dolayı otomobil ticaretinde en büyük sorun KDV uygulamasında yaşanmaktadır.

Uygulamada ikinci el otomobil alım satım ticareti yapan firmalarca söz konusu otomobillerin kendi adına alınıp satılması halinde, alım sırasında ödenen KDV’nin indirilip indirilemeyeceği, satışta uygulanacak KDV oranı hakkında pek çok sorunla karşılaşılmaktadır.  

    III.            İKİNCİ EL BİNEK OTOMOBİL TİCARETİ YAPANLARIN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU

3065 sayılı KDV Kanunu’nun 1/1. maddesinde; Türkiye’de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki mal teslimleri ve hizmet ifalarının KDV’ye tabi olduğu hükme bağlanmıştır. Buna göre;

·         İkinci el binek otomobil ticareti ile uğraşan firmaların başkaları adına ve hesabına yaptıkları satışlar nedeniyle elde ettikleri komisyonlar, ticari nitelikteki aracılık hizmetinin karşılığı olduğundan, genel oranda (% 18) KDV’ye tabi bulunmaktadır.

·         İkinci el binek otomobil ticareti ile uğraşan firmaların araçları kendi adlarına tescil ettirdikten sonra satmaları halinde, bu satışları KDV Kanunu’nun 1/1. maddesine göre KDV’ye tabi olup, satış bedeli verginin matrahını oluşturmaktadır. KDV’nin bu matrah üzerinden hesaplanması ve beyan edilmesi gerekmektedir.  

3065 sayılı KDV Kanunu’ndaki düzenlemelerden dolayı ikinci durumda uygulanacak KDV oranı konusunda tereddütler mevcuttur.

(1) sayılı Listenin 8. sırasında “kullanılmış” binek otomobillerinin tesliminde KDV oranının % 1 olarak uygulanacağı belirtilmiştir.

İndirilemeyecek KDV’nin düzenlendiği KDV Kanunu 30. Maddesinin (b) bendinde “faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemeyeceği” hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca, geneli itibariyle kullanılmış binek otomobillerinin teslimlerinde KDV oranı % 1 olmakla birlikte 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’ nın parantez içi hükmü uyarınca, “KDV Kanunu’nun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin bu araçları teslimde KDV oranını % 18 olarak uygulamaları” gerekmektedir.

Görüldüğü üzere bu konu ilk bakışta çok basitmiş gibi görünse bile aslında büyük çaplı iş yapan işletmeler için büyük vergisel sorunlar doğurabilecek bir potansiyele sahiptir. 

    IV.            İKİNCİ EL BİNEK OTOMOBİL TESLİMLERİNDE UYGULANACAK KDV ORANI

İkinci el binek otomobillerin teslimlerinde uygulanacak KDV oranı, satışı yapanın mükellef olup olmamasına, mükellefin Kanun’un 30/b maddesine göre indirim hakkına sahip olup olmadığı gibi hususlara bağlı olarak değişmektedir.  

IV.I Gelir İdaresinin Görüşü :

Gelir İdaresi Başkanlığı’nca verilen ve bu konuda ayrıntılı açıklamalar içeren bir Özelge’nin tam metni aşağıdaki gibidir[1]:

“KDV Kanunu’nun 28. maddesinin Bakanlar Kurulu’na verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 2007/13033 sayılı Kararname ile mal teslimi ve hizmet ifalarına uygulanacak KDV oranları belirlenmiştir. Kararname eki I sayılı listenin 9. sırasına göre, TGTC 87.03 pozisyonundaki kullanılmış binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıt teslimlerinde % 1, KDV Kanunu’nun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen KDV’yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin tesliminde ise % 18 oranında KDV uygulanmaktadır.

Söz konusu Kararnamenin 1. maddesinin 5. fıkrasında (I) sayılı listenin 9. sırasında yer alan “kullanılmış” deyiminin ise 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Kanunu’na göre ÖTV’ye tabi olmayan taşıtları ifade edeceği belirtilmiştir.

2008/13426 sayılı BKK ekli Kararname’nin 2. maddesinde ise, KDV Kanunu’nun 30. maddesinin (b) bendine göre binek otomobillerin alımında yüklenilen KDV’yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin, kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere iktisap ettikleri ve 31.12.2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerinin iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu olması halinde bu teslimde % 1 KDV uygulanacağı ifade edilmiştir.

Öte yandan, Kanun’un 30/b maddesinde ise faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen KDV’nin vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’den indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Kayıt ve tescil işlemleri yapılmamış, satışında ÖTV uygulanan binek otomobillerinin teslimi %18 oranında KDV’ye tabi olup, bu taşıtların alımında veya ithalinde yüklenilen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkündür.

Satışı ÖTV’ye tabi olmayan ve 2007/13033 sayılı Kararname eki I sayılı listenin 9. sırasında yer alan kullanılmış binek otomobillerine uygulanacak KDV oranı ile ilgili aşağıdaki şekilde hareket edilmesi gerekmektedir.

1- Başkasına ait binek otomobillerinin satışına aracılık edilmesi halinde teslim satıcı ile alıcı arasında gerçekleşmektedir. Bu işlemde satıcının mükellef olmaması halinde KDV uygulanmayacaktır. Satıcının mükellef olması ve binek otomobilin alımında ödenen KDV’yi indirme hakkının bulunması halinde, bu teslimde % 18 KDV uygulanacak ve satıcı tarafından beyan edilecektir. Satıcının mükellef olması ve binek otomobilin alımında ödenen KDV’yi indirme hakkının bulunmaması halinde, satışta % 1 KDV uygulanacak ve satıcı tarafından beyan edilecektir. Bu satışlara aracılık nedeniyle komisyon vb. adı altında sağlanan gelirler % 18 katma KDV’ye tabi olacak ve aracılık bedeli üzerinden hesaplanacak bu tutar aracı firmalarca beyan edilecektir.

2- Kullanılmış binek otomobillerinin satın alınıp işletme adına kayıt ve tescil ettirildikten sonra satışa sunulması halinde, alış sırasında satıcının durumuna bağlı olarak % 1 veya % 18 KDV hesaplanacak, satıcı mükellef değilse alış KDV’ye tabi olmayacaktır. Alışta KDV ödenmişse indirim konusu yapılmayacak gider veya maliyet hesaplarına alınacaktır. Bu araçların satışında ise alış sırasındaki KDV’nin durumuna bakılmaksızın % 1 KDV uygulanacaktır.” 

            IV.II Satmak Üzere Alınan Binek Otomobil İçin Ödenen KDV İndirilebilir Görüşü :

Yukarıda da görüldüğü üzere Gelir İdaresi satmak amaçlı alınan kullanılmış binek otomobiller için ödenen KDV’nin (oranına bakılmaksızın) indirim konusu yapılamayacağını ve bunların satışı halinde %1 oranında KDV hesaplanacağını belirtmektedir.

Gelir İdaresinin bu görüşüne karşı; KDV Kanunu 29. Madde gereği alış sırasında ödenen KDV’nin indirim konusu yapılması gerektiğini savunan ve kısmen de hak verdiğimiz görüş mevcuttur[2]. Bu görüşü savunanlara göre;

 “KDV Kanunu’nun 29. maddesinde yer alan indirim mekanizmasına ilişkin hükümler ile 30/b maddesindeki hükmün gerekçesi birlikte değerlendirildiğinde, ikinci el binek otomobil alım satımı yapan işletmelerin söz konusu otomobillerin alımında ödedikleri katma değer vergisinin, satışta tahsil ettikleri katma değer vergisinden mahsup edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde bu işletmeler için katma değer vergisi ciddi bir maliyet unsuru haline gelir.

Kanun koyucu binek otomobillerine ilişkin KDV indirim yasağını özel otomobillerin muvazaalı olarak işletmeye sokulması suretiyle özel tüketimin teşvik edilmemesi ve vergi kaybına neden olunmaması amacıyla söz konusu yasal düzenlemeyi yapmış, esas faaliyeti binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan işletmelerin bu amaçla edindikleri otomobilleri verginin tarafsızlığı ilkesi gereği yasak kapsamında çıkartmış olup, hiçbir şekilde binek otomobili alım satımını yapan işletmeler yönünden katma değer vergisi indirimine yasak getirmemiştir. Söz konusu indirim yasağı sadece işletmede kullanmak amacıyla iktisap edilen binek otomobillerini kapsamaktadır.

Kanun metninde geçen “işletmeye ait binek otomobili” ibaresinden işletmenin olağan işlerinde kullanmak için iktisap edilen ve muhasebe kayıtlarında duran varlık hesaplarında izlenen binek otomobilleri kastedilmektedir. Muhasebe sisteminde de işletmede kullanmak amacıyla iktisap edilenler ile satılmak amacıyla iktisap edilenler farklı hesaplarda izlenmektedir. Satmak amacıyla iktisap edilenler bilançoda “dönen varlıklar” arasında, işletmede kullanmak amacıyla iktisap edilenler ise “duran varlıklar” arasında gösterilir. KDV Sisteminin ticari işlemler üzerindeki tarafsızlık ilkesi ve indirim mekanizması gereği Kanun’da ticari amaçlı alım satım işlemleri için herhangi bir indirim yasağı öngörülmemiştir. Eğer ikinci el binek otomobillerinin alım satımını yapan işletmelere KDV Kanunu’nun 30/b maddesi gerekçe gösterilerek alışta ödedikleri katma değer vergisinin indirim hakkı tanınmazsa, fabrika çıkışı “sıfır binek otomobili” alım satımı yapan otomobil bayilerinin sattıkları otomobillere ait alış vesikalarında gösterdikleri katma değer vergisinin de indirimine izin verilmemesi gerekir ki, böyle bir uygulamayı ne katma değer vergisinin teorisi ile ne de pratiği ile bağdaştırmak mümkündür.

Öte yandan Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüşü doğrultusundaki uygulama, daha iyi örgütlenmiş kurumların ikinci el otomobil piyasasına girmesini engellemekte,  merdiven altı olarak nitelendirilen ve komisyon usulü iş yapan küçük “otomobil galericiliği” işletmeciliğini teşvik etmekte,  kayıtlı iş yapan işletmeleri ise cezalandırmaktadır. Belirtilen nedenlerle Gelir İdaresi Başkanlığı, yukarıda belirtilen görüşünü, Kanun’un 30/b madde gerekçesi ve katma değer vergisi sisteminin ticari işlemler karşısındaki tarafsızlığı ilkesi çerçevesinde gözden geçirmesinde yarar bulunmaktadır.”  

      V.            SONUÇ ve KİŞİSEL GÖRÜŞÜMÜZ           

Yukarıda ikinci el binek otomobili alım satım ile uğraşanların satın aldıkları binek otomobilleri nedeniyle yüklendikleri KDV’yi indirip indiremeyecekleri konusunda öce Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ve bu konuda farklı düşünenlerin görüşüne yer vermiş bulunmaktayız.

Gelir İdaresi’ne göre bu KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün bulunmazken, karşı görüşü savunanlara göre bu KDV’nin indirim konusu yapılması gerekmektedir.

Bu ihtilafın temel nedeni;  2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’ nda yer alan, “Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde bu Kararın 1 inci maddesinin (a) bendinde öngörülen vergi oranı (%18) uygulanır” hükmüdür.

Bu hükme göre ikinci el binek otomobil alım satımı yapan işletmelerin binek otomobili alımı nedeniyle ödedikleri KDV’yi indirim konusu yapması mümkündür denildiği an bu otomobillerin satışında %18 KDV uygulanması gerekmektedir. Bu da bu firmalar için karsız hatta zararına çalışılması demektir.

Niketim sıfır otomobilde olduğu gibi ikinci otomobil fiyatlarında da fiyatlar belirlidir. Hal böyle olunca %1 KDV ödenerek alınan ya da hiç KDV ödenmeden doğrudan şahıstan alınan otomobilin %18 KDV ile karlı olarak satılması mümkün değildir. Bunu bir örnek ile somutlaştırmamız gerekirse;

A firması 2. El otomobil alım satım faaliyeti ile uğraşmaktadır. Firma B firmasından 30.000,00 TL’ye bir otomobil almıştır. Ve B firması KDV kanunu 30/b maddesine göre indirim hakkı olmadığından A Firmasına satışta %1 KDV hesaplamıştır.

Araç Bedeli                   : 30.000,00 TL

KDV (%1)                       :      300,00 TL

Toplam Alış Bedeli         : 30.300,00 TL

A firması KDV dahil 30.300,00 TL’ye aldığı bu araçı 32.000,00 TL + KDV’ye satmak istemektedir.

Bu otomobilin alımı sırasında ödenen 300,00 TL KDV indirim konusu yapılırsa 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereği satışında %18 KDV hesaplanması gerekmektedir.

Yani;

Araç Satış Bedeli           : 32.000,00 TL

KDV (%18)                    :   5.760,00 TL

Toplam Satış bedeli       : 37.760,00 TL

Görüldüğü üzere mobil bir piyasa olan 2. El otomobil piyasasında aracın bu fiyata satılmasının mümkünatı bulunmamaktadır.A firması binek otomobilin alımında ödediği KDV’yi indirim konusu yapamaz dediğimizde ise % 1 KDV hesaplanması ve 32.320 TL KDV dahil satış fiyatı belirlemesi gerekmektedir ki Gelir İdaresi Başkanlığı’ nın da görüşü bu doğrultudadır.

Konunun çözümü KDV Kanunu’nda ufak bir düzenleme yapılabilir.

Çünkü ikinci el otomobillerin alım satım faaliyeti ile uğraşan firmaların bu KDV’yi indirim konusu yapmaları halinde;

·         %1 KDV’li ya da KDV’siz alınan ikinci el otomobillerin %18 KDV ile satışında mükellefler zarara uğrayacak iken

·         %18 KDV’li alınan ikinci el otomobillerin %1 KDV ile satışında ise idare zarar uğrayacaktır.

Kanaatimizce her iki tarafında mağdur olmaması için KDV Kanunun’da biz düzenlemeye ihtiyaç vardır. Yapılması gereken bu düzenlemeye göre;

·         Eskiden olduğu gibi ikinci el otomobillerin satışında %1 KDV uygulanmaya devam edilmeli

·         Fakat firmaların KDV Kanunu 30/b maddesi uyarınca KDV’yi indirim hakkına sahip firmalardan aldıkları %18’lik KDV’nin tamamını indirim konusu yapmayıp sadece satış oranı olan %1’lik tutarı indirim konusu yapabilmeleri, kalan %17’lik KDV’yi ise maliyet ya da gider olarak kayıtlarına almaları gerekmektedir.

Böylece KDV kanunun indirim mekanizması işleyecek aynı zamanda ne idare ne de mükellef herhangi bir zarar görmeyecektir.

 

KAYNAKLAR

3065 sayılı KDV Kanunu

2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

10.01.2008 tarih ve B.07.1.GİB.0.0155/5528-2528 sayılı Özelge

Ali Yiğitbaşı, “İkinci El Binek Otomobilin Alım Satımında KDV İndirimi” başlıklı makale

 

---

[1] 10.01.2008 tarih ve B.07.1.GİB.0.0155/5528-2528 sayılı Özelge

[2] Yiğitbaşı, Ali, “İkinci El Binek Otomobilin Alım Satımında Kdv İndirimi”

 

01.06.2011

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.