Cevdet Akçakoca
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
akcakoca@superonline.com

Vadeli Çeklerde Reeskont Uygulanacak

Ülkemizde yıllardır uygulanan ve devletin ısrarla görmek istemediği bir sistem bulunmakta idi. Bu sistem vadeli çek uygulamasıdır. Öyle bir uygulama ki, sonuçta çekler senet halini almakta idi. Ticaret, bürokrasiden daima ileride oluyor ve fakat bürokrasi ticaretin uygulamalarına uymak istemediği gibi zaten yetişemiyordu da.

Nihayet, devlet, 5941 sayılı Çek kanununa geçici bir madde eklemiş daha sonra bu maddeyi 2017 yılına kadar uygulanacak şekilde uzatarak nerede ise geçici bir uygulamayı devamlı bir uygulama haline getirerek çeklerin vadeli olmasını kabul etmiştir. Bu geçici maddeyi şöyle açıklayabiliriz.

20.12.2009 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 5941 sayılı Çek Kanunu ile 3167 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış, Kanunun geçici 1 inci maddesinin beşinci fıkrası ile de "31.12.2011 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir." hükmü ihdas edilmiş, bilahare 6273 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle 5941 sayılı Kanuna eklenen geçici 3 üncü maddenin beşinci fıkrasında 31.12.2017 tarihine kadar üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersiz sayılmıştır.

Böylece devlet, fiili bir tatbikatı kabul etmiş olmaktadır. Ancaaaak, bu defa yıllardır uygulanan bir yanlış karşımıza çıkmakta idi. Bilindiği gibi senetlerin reeskont işlemi ile bugünkü değeri bulunarak, bilançoların firmanın hakiki durumunu göstermesi sağlanmaktadır. Oysa, vadeli çeklere reeskont , devlet tarafından ısrarla kabul edilmemekte idi.

Sadece SPK, çeklerin vade konmak suretiyle alacak senedi yerine kullanılmakta ol­duğu gerçeğinden hareketle, bunların da reeskonta konu edilebileceğini ta­mim etmiş (Seri XI No: l SPK Tebliği'nin I/A3 Bölümü), daha sonra aynı Tebliğ'in 14. maddesiyle bunun bir mecburiyet olduğu yolunda uygulama yapmaya başlamıştır. Bu durumda va­deli çek reeskontu SPK'ya tabi işletmelerce yapılacak, fakat bu reeskont Vergi Usul Kanunu hükümlerine uy­madığı için, vergi hesaplamasında re­eskont tutan vergi matrahı ile ilgilendirilmeyecektir. Alınan vadeli çekle­rin SPK'ya tabi şirketlerce reeskonta tabi tutulmasından kaynaklanan gider, kanunen kabul edilmeyen giderdir (2) Bu uygulama ile bilançolar gerçeği gösterir, fakat işletmenin vergisel açıdan bilançosu ve kar zararı gerçeğe uymamakta devam edecek demektir.

Yıllardır çeklerle ilgili reeskont uygulaması vergisel açıdan kabul edilmemekte ve gerek gelir tabloları ve gerekse bilançolar gerçeği yansıtmamakta idi. Bu arada yeni Türk Ticaret Kanunu yürürlüğe girmiş, özellikle şeffaflık, gerçeğe uygunluk ve bağımsız denetim gibi konular göndeme gelmiştir.

Bütün bu gelişmeleri göz önüne alan Maliye Bakanlığı nihayet 30.04.2013 tarih ve 64 sayılı Vergi Usul Kanunu sirküleri ile vadeli çeklerde reeskont uygulaması yapılacağını kabul etmiştir. Söz konusu sirkülerin sonuç bölümünü aşağıda tekrar ederek, daha sonra uygulamanın nasıl yapılacağını açıklayacağız.

Sonuç

Uygulamada birliğin sağlanması amacıyla yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için uygulanması öngörülen reeskont uygulamasından yararlanması mümkün bulunmaktadır.

ÇEKLERİN REESKONTU HANGİ ESASA GÖRE VE NASIL YAPILACAKTIR?

213 Sayılı Vergi Usul Kanununun (VUK) 281 ve 285’inci maddelerinde, alacak ve borçların değerlemesi hüküm altına alınmış olup, bahsi geçen maddelerde, alacak ve borçların mukayyet değerle değerlenecekleri ve vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacak ve borçların değerleme gününün kıymetine irca olunabilecekleri yani (senede bağlı olan alacak ve borçların değerleme günündeki net değerinin tespit edilmesi) reeskonta tabi tutulabilecekleri açıklamaları yapılmıştır.

Son yayınlanan 64 sayılı Vergi Usul Kanunu Sirküleri sonuç kısmından önce aşağıdaki düzenlemeleri yapmıştır.

213 sayılı Kanunun 281 inci maddesinde "Alacaklar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.

Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi uygulanır. 

Bankalar ve bankerler ile sigorta şirketleri alacaklarını ya Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddi ile değerleme günü kıymetine irca ederler." hükmü yer almaktadır.

Anılan Kanunun 285 inci maddesinde de "Borçlar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.

Vadesi gelmemiş olan senede bağlı borçlar değerleme günü kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde senette faiz nispeti açıklanmışsa bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddinde bir faiz uygulanır.

Banka ve bankerler ile sigorta şirketleri borçlarını, Cumhuriyet Merkez Bankasına resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddiyle, değerleme günü kıymetine irca ederler.

Alacak senetlerini değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde işleme tâbi tutmak zorundadırlar." hükmü bulunmaktadır.

Buna göre, 213 sayılı Kanun uyarınca vadesi gelmemiş olan alacak ve borç senetlerinin reeskonta tâbi tutulması gerekecektir. Ancak, bir ödeme aracı olarak kullanılmakla beraber yukarıda yer verilen yasal düzenlemeler çerçevesinde vergi uygulamaları bakımından çekin vadeli olabileceği ve değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için uygulanması öngörülen 213 sayılı Kanunda yer alan reeskont uygulamasından yararlanılmasının mümkün olduğu ortaya çıkmaktadır.

Bu düzenlemeler sonucu artık, vadeli çeklere de reeskont uygulanacağı kesinleşmiştir.

Mevzuatımızda, kanun, tebliğ veya sirküler çıkması her şeyin halledilmiş olması demek değildir. Reeskont uygulaması için aşağıdaki şartlara da uyulması gerekir.

Yapılan düzenlemelerle, Mükelleflerin, alacak ve borç senetlerini reeskonta tabi tutmak zorunda olmadıkları belirtilmekte olup bu konuda mükelleflerin seçimlik hakları vardır. Elbette ki alacak senetlerini reeskonta tabi tutan mükelleflerin borç senetlerini de reeskonta tabi tutması zorunludur.

REESKONT UYGULAMASININ ŞARTLARI:

Kanuni düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere, bir alacağın veya borcun reeskont işlemine tabi tutulabilmesi için aşağıda yer alan şartların tamamını gerçekleştirmesi gerekmekte olup, bu şartları taşımayan senetlerin, alacağın veya borçların veya çeklerin  reeskont işlemine tabi tutulması mümkün değildir.

a-Alacak/Borç Senede veya çeke  bağlı olmalı ve bir vadesi olmalıdır.
b-Alacak/borç senedi veya çeki, değerleme gününde vadesi gelmemiş ve işletmede kayıtlı olmalıdır.
c-Alacak Senedi  veya çeki gelir veya hasılat, borç senedi veya çeki  gider veya maliyet özelliği taşımalıdır.

REESKONT UYGULAMASINDA ÖZELLİK ARZEDEN HUSUSLAR:

a-Reeskont Uygulaması istenirse uygulanır.

Mükellef tercihini artık yıllık veya geçici vergi dönemleri ile yapabilecek, bir dönem reeskont uygularken diğer dönemlerde veya yıllarda uygulamayabilir.

b-Reeskont Uygulamasının Geçici Vergi Dönemlerinde Uygulanması:

217 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği  gereğince; bir geçici vergi döneminde reeskont yapan mükellef, isterse diğer geçici vergi dönemlerinde reeskont yapmayabilecektir. Fakat, senetli alacaklarını değerleme günündeki kıymetine irca eden mükelleflerin, borç senetleri için de aynı uygulamayı yapmaları zorunludur. Yani, alınan çekleri reeskont eden mükellef verilen çekleri de reeskont yapmalıdır.

Bir dönem reeskont uygulayan mükellef diğer dönemlerde uygulamayabilecektir.

c-Senetlerin veya çeklerin tamamı reeskonta tabi tutulur.

d-Teminata veya tahsile verilen senet veya çeklerde reeskont uygulaması yapılır.

e-Döviz cinsinden senetli alacak ve borçlar ile çekler reeskonta tabi tutulur.

VUK.’nun 280’nci maddesi yabancı para cinsinden vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçların aynı Kanunun 281 ve 285’inci maddeleri uyarınca değerleme günü kıymetinin hesap edilebileceğini yani reeskontu kabul etmektedir. Bu esastan hareketle dövizli çekler de reeskonta tabi tutulabilecektir. Dövizli çeklerde LİBOR (Londra Bankalar arası Faiz Oranı) esas alınır.

REESKONT FORMÜLÜ VE ÖRNEKLER:

Uygulamayla ilgili olarak 238 Seri Numaralı VUK Genel Tebliğinde; reeskont tutarının iç iskonto metodu ile hesaplanması gerektiği belirtilmiş olduğundan, mükelleflerin reeskont hesaplamasında iç iskonto yöntemini kullanmaları gerekecektir.

İç İskonto Formülü: F=Axnxt/360+(nxt)

 

F = Reeskont Tutarı

A = Senedin Nominal Değeri

n = Faiz Oranı

t = Vade (Değerleme günü itibariyle kalan gün sayısı)

 
                           Nominal DeğerXFaiz OranıXGün Sayısı
Reeskont Tutarı = ----------------------------------------------------------

                                      360+(Faiz OranıXGün Sayısı)

 

 

Döviz üzerinden düzenlenen senetlerde veya çeklerde  reeskont tutarı, döviz bedeli üzerinden hesaplanacaktır.

Yazımızda örnekleri vermiyoruz, okuyucular ve uygulayıcılar 238 sayılı Vergi Usul Kanunu genel tebliğinde çok bol miktarda uygulamayı bulabileceklerdir. Muhasebeleştirme işlemini de yazımıza konu etmiyoruz. Meslek mensupları zaten yıllardır muhasebeleştirme konusunu biliyor ve tatbik ediyorlardır.

Halen Yürürlükte olan en son reeskont ve avans faiz oranları da aşağıdaki tablodadır.

Yürürlük Tarihi	Reeskont işlemlerinde uygulanan iskonto oranı %	Avans işlemlerinde uygulanan faiz oranı %
19.06.2012	%16	%16,50
20.12.2012	%13,50	%13,75
	Vadesine en çok 3 ay kalan senet veya çeklerde yasal faiz oranlarıdır.

Vadeli çeklere avans uygulamasının kabulü ile devlet bir problemi daha halletmiştir, mesleğimizle ilgili diğer problemlerin de halledilmesi umuduyla.

08.05.2013

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.