Cengiz Demir
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
cengiz@ymmcengizdemir.com.tr
www.ymmcengizdemir.com.tr

Sistemik Risk Veri Takip Sistemi Üzerinden Döviz Pozisyon Raporlaması

Sistemik Risk Veri Takip Sistemi; Finansal İstikrar Komitesi'nin koordinasyonunda, firmaların döviz pozisyonunu etkileyen işlemlerini takip etmek amacıyla Merkez Bankası bünyesinde oluşturulan bir veri tabanı sistemidir.

Kredi  veya  finansman  sağlayan  kuruluş:  5411  sayılı  Bankacılık  Kanununda  belirtilen  kredi verme, faktoring ve finansal kiralama faaliyetlerinde bulunan banka ve finansal kuruluşlarını ifade eder.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası özel sektör firmalarını ilgilendiren iki önemli ve zahmetli raporlama yükümlülüğü hakkında değişiklik yapmış olup, bu değişikliklerin birini Basın Duyurusuyla, diğerini ise Yönetmelik değişikliğiyle kamuoyuna duyurmuştur.

1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 43’üncü maddesinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (“Banka” veya “Merkez Bankası” olarak anılabilecektir) Türkiye’de faaliyette bulunan bütün bankalardan, 1211 sayılı Kanun ve mevzuat ile kendisine verilen görevleri yerine getirebilmek amacıyla her türlü bilgi ve belgeyi, belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde istemeye ve ayrıca 44’üncü maddesinde de gerçek ve tüzel kişilerin döviz pozisyonunu etkileyen işlemlerini izlemek amacıyla belirleyeceği gerçek ve tüzel kişilerden her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.

ÖZET DÖVİZ POZİSYON RAPORLAMASI KALDIRILDI

Banka yukarıda belirtilen yetkisine istinaden 2023 yılı Mart ayından itibaren, her ayın son iş gününde tüm bankalardaki Türk Lirası ve yabancı para nakdi ve gayri nakdi toplam stok kredi bakiyesi 5 milyon TL ve üzerinde olan firmalara Özet Döviz Pozisyon Raporu ile ilgili veri bildirim yükümlülüğü getirmişti.

Daha sonra bu yükümlülükle ilgili bazı değişiklikler yapılmıştı. Bu kapsamda;

• Bildirim haddi 5 milyon TL’den 10 milyon TL’ye yükseltilmiş,
• Aylık özet döviz pozisyon raporu için bildirim süresi “takip eden ayın ilk 10 iş günü” yerine “takip eden ayın son günü” olarak değiştirilmiş,
• Yurt içi tüm bankalardaki nakdi ve gayri nakdi toplam kredi bakiyesi 10 milyon TL ile 50 milyon TL arasında olan firmaların raporlama yükümlülüğü 2024 yılı Ocak ayına ilişkin raporla başlamak üzere ertelenmiş,
• Özet döviz pozisyon raporu toplam kredi bakiyesi 50 milyon TL ve üzerinde olan firmalar için önce Mart ve Nisan 2023 dönemi raporlarının bildirim süresi 30 Haziran 2023’e uzatılmış, daha sonra bu firmaların da bildirim yükümlülüğü Ocak 2024 ayından başlamak üzere ertelenmişti.

Merkez Bankası, 8 Kasım 2023 tarihli ve 2023-43 sayılı Basın Duyurusu ile 2023 yılı Mart ayı için başlatılması öngörülen 10 milyon Türk lirası ve üzeri toplam nakdi ve gayri nakdi kredi bakiyesi bulunan firmalardan alınan Özet Döviz Pozisyon Raporlaması uygulamasına son verildiğini ilan etmiş bulunmaktadır.

SİSTEMİK RİSK VERİ TAKİP SİSTEMİNDE DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI

Merkez Bankası, 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun mülga 44 üncü maddesindeki yetkisine istinaden 17.02.2018 tarihli ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile döviz pozisyonunu etkileyen işlemleri izlemek üzere Merkez Bankasının belirleyeceği firmalardan bilgi ve belge toplanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemiştir.

Bu Yönetmelikle, 15 milyon ABD doları ve üzerinde döviz cinsinden borcu bulunan firmaların döviz pozisyonlarını etkileyen işlemlerinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bünyesinde kurulan Sistemik Risk Veri Takip Sistemi ile izlenmesine ilişkin düzenleme yapılmıştır. Sistem kapsamına giren firmaların Merkez Bankası tarafından belirlenen veri formundaki bilgileri, www.tcmbveri.gov.tr adresine bildirmeleri gerekmektedir.

17 Şubat 2018 tarihli ve 30335 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olan Yönetmelikte daha sonra, iki Yönetmelikle (RG. 19/9/2018 – 30540 ve RG. 24/2/2021 – 31405) bazı değişiklikler yapılmıştır.

Merkez Bankasınca son olarak 8 Kasım 2023 tarihli ve 32363 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Değişiklik Yönetmeliği) ile Yönetmelikte ekli tabloda gösterilen değişiklikler yapılmıştır.

Yapılan en önemli değişiklik, 2018 yılından itibaren uygulanmakta olan Sistemik

Risk Veri Takip Sistemi kapsamındaki döviz pozisyon raporlaması kapsamına ilişkindir. Yükümlülük devam ettirilmekte olup, sadece kapsam ve bildirim usullerine yönelik değişiklik yapılmış bulunmaktadır.

Bu değişikliklerin tamamı 1/1/2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.Bu kapsama girenlerin 2024 Ocak dönemine ait Özet döviz pozisyon raporlarını en geç 29 Şubat 2024 tarihinde vermeleri zorunludur.

Merkez Bankası 8 Kasım 2023 tarihli Basın Duyurusunda, bu değişiklikle ilgili aşağıdaki açıklamalara yer vermiştir:

“2018 yılından itibaren uygulanmakta olan Sistemik Risk Veri Takip Sistemi kapsamındaki döviz pozisyon raporlamasının firma kapsamı, firmaların ülke ekonomisi içerisindeki temsil düzeyini artırmak amacıyla yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, raporlama kapsamına girecek firmaların tespitinde öngörülen 15 milyon ABD doları ve üzeri yabancı para kredi yükümlülüğü bulunma şartı, toplam nakdi kredi bakiyesi ilgili aylık hesap döneminin son iş günü itibarıyla 100 milyon Türk lirası ve üzerinde olma veya geçmiş bir yıllık hesap dönemindeki net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon Türk lirası ve üzerinde olma şeklinde değiştirilmiştir.

Kapsam değişikliği ile birlikte, mevcut detaylı raporlama formatının sadeleştirilerek firmalara raporlama işlemlerinde kolaylık sağlanması planlanmaktadır.”

Yapılan değişiklikleri aşağıdaki şekilde özetlersek,

Bildirim yapmakla yükümlü olanlar, mevcut düzenlemeye göre yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredilerinin toplamı 15 milyon ABD doları ve üstünde olan firmalar iken, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren yurt içinden ve yurt dışından sağlanan toplam nakdi kredi bakiyesi 100 milyon TL ve üzerinde olan firmalar ile net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar şeklinde değiştirilmiştir.

Böylece yükümlülük kapsamına girilip girilmediğinin tespitinde esas alınacak kriter yabancı para yerine TL cinsinden tanımlanmış ve aynı zamanda tutar değiştirilmiştir.

Toplam nakdi kredi bakiyesinin belirlenmesinde kredilerin ana parası dikkate alınacak olup, faiz tahakkukları yükümlülüğün belirlenmesinde dikkate alınmayacaktır. Bildirim yükümlülüğü sadece bankalardan temin edilen veya bu kuruluşların teminine aracılık ettiği veya garanti verdiği krediler uyarınca belirlenmektedir.

Ayrıca kullanılan krediden bağımsız olarak, geçmiş bir yıllık hesap dönemindeki net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar da yükümlülük kapsamına alınmıştır. Yani kredi bakiyesi 100 milyon TL’nin altında olsa bile kredi kullanıcısının geçmiş yıl net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde ise bildirim yükümlülüğü olacaktır.

Yabancı para cinsinden kredi tutarlarının TL karşılığı, ilgili dönemin son iş gününe ilişkin Resmî Gazete’de yayımlanan döviz alış kuru kullanılarak belirlenecektir.

Bildirim yükümlülüğünün olup olmadığının belirlenmesinde, firmanın toplam nakdi kredi bakiyesi hesaplanırken, değişiklikten sonra da, varsa son hesap dönemine ilişkin Türkiye Muhasebe Standartlarına (TMS’lere) göre hazırlanan finansal durum tablosu, yoksa vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan bilanço esas alınmaya devam edilecektir.

Yeni getirilen, net satış hasılatı ve aktif büyüklüğü hesaplanırken ise vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan yıllık kurumlar vergisi beyannamesi dikkate alınacaktır.

Bildirimle yükümlü olan firmanın, toplam nakdi kredi bakiyesi, net satış hasılatı veya aktif büyüklüğünün Bankaca  tanımlanan  sınırların  altında kalması  durumunda,  müteakip  yıllık hesap  döneminden  itibaren  bildirim yükümlülüğü sona erer.

Firmanın bildirim yükümlülüğü bulunup bulunmadığına ilişkin takip sorumluluğu firma yönetimine aittir.

Bununla birlikte, firmaya bildirim yükümlülüğüne ilişkin Bankanın belirleyeceği usul ve esaslara göre bilgilendirme,

firmanın en yüksek nakdi kredi bakiyesinin olduğu kredi veya finansman sağlayan kuruluş tarafından ayrıca yapılacaktır.

Bildirim yükümlülüğünün belirlenmesinde esas alınan kriterler (kredi, net satış hasılatı ve aktif büyüklükleri), Banka tarafından uygulama talimatları ile güncellenebilecektir.Banka ibaresinden maksat Merkez Bankası tarafından uygulanacak olan talimatlardır.

Bildirim usulleri ile ilgili olarak da bazı değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler uyarınca, Sistem kullanıcıları, Sistemin genel ağ sitesi üzerinden elektronik imza oluşturma aracı ile kayıt olamayacaklardır. Ayrıca Sistem

kullanıcılarına, kullanıcı tanımlama ve veri girişleri ile ilgili doğrulama kodları, uyarılar, hatırlatmalar, onay bildirimleri ve benzeri bildirimlerin, Sistemden gönderilecek kısa mesaj ile yapılması uygulamasına son verilecektir. Bu bildirimler e posta yoluyla yapılacaktır.

Sistemde yapılacak değişiklikler, duyurular ve bildirimlere ilişkin talimatların, Banka tarafından Sistemin genel ağ adresi üzerinden duyurulması uygulamasına devam edilecektir. Banka, gerek gördüğü hallerde bunlara

ilişkin olarak e posta ile bildirimin yanı sıra veya posta ile bildirime ilaveten resmi yazı ile de bildirim yapabilecektir.

    Faydalı olmasını diler, saygılarımı sunarım.

09.02.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.