Cazim Gürbüz
Yeminli Mali Müşavir
cazimgurbuz@yahoo.com

Tahsil Olunan KDV'nin Aylık Toplamından Denklem Yoluyla Üç Oranı Ayırma Yöntemi

Diyelim ki; %1, %8 ve ve %18’e katma değer vergisine tâbi ürünleri satmakta olan bir mükellef var. Katma değer vergisi tahsil ettiği satışlarını çoğu kez aynı fatura üzerinde gösteriyor, farklı oranlı KDV’lerin toplamını da tek kalem olarak KDV hanesine yazıyor.

Faturalar muhasebeye geliyor, işletme defteri tutuluyorsa, farklı oranlar bilgisayara tek tek girilmeye başlanıyor. Yani üç oranı ayrı ayrı üç kez girmek durumundasınız. Bilanço usulüne göre defter tutuyorsanız, bu kez de talî hesaplara boğularak posteki saymak zorundasınız. Bunları yapmazsanız, ay sonunda, bilgisayarınız -hangi programı kullanmış olursanız olun- farklı oranları, matrahlarına göre ayırarak size vermeyecektir.

Peki ne olacak? Farklı oran sayısı iki olsa, kolay: bir denklem kurar, işi bitirirsiniz:

Oranlar: %18 ve %8 olsun

Matrahlar Toplamı: 10.500, KDV toplamı: 1.540 olsun.

 x+y= 10.500

 0,18x+,008y= 1.540
 

İki bilinmeyenli bu iki denklemi çözersek:

0,18x + 0,08 (10.500-x)= 1.540

0,18x+ 840-0,08x=1.540

0,1x= 1.540-840

 x= 7.000

Birinci denklemde yerine koyarsak X’in değerini, Y’yi de 3.500 buluruz.
 

Bütün bu hesaplamaların daha pratik ve kestirme yolu da vardır. İki oranın yani 18 ile 8’in farkını alırız: Yani 10. 18 rakamı ile matrah toplamını çarparız: 18x10.500= 189.000, sonra KDV toplamı rakamı olan 1.540’a iki sıfır atınız ve bu iki rakamın farkını (189.000-154.000= 35.000), oran farkı olan 10’a böleriz 35.000/10= 3.500, bu rakam yüzde sekizin matrahıdır, diğerini de kolayca buluruz.

Oran üç ya da (eskiden olduğu gibi dörde) çıkınca, denklem sayısının da oran sayısına çıkması gerekmekte, bu da elde yeterli veri (KDV ve matrah toplamları dışında) olmadığı için mümkün olamamaktadır.

Bu çıkmazdan bazı “tutarlı varsayımlar” ve “âtıl değişkenler” yoluyla çözüm bulabiliriz. Bir sayısal örnekle anlatalım bu çözümü:
 

Oranlar: %1,%8, %18         

Matrahlar Toplamı:  19.000

KDV Toplamı       :    2.030
 

Bu mükellefin en çok hangi orana tabi malları sattığı üç aşağı beş yukarı bellidir (belli olmasa da biz, örnekleme yoluyla bir inceleme yaparak bulabiliriz.), biz buna “tutarlı varsayım” diyoruz. Sözgelimi %18 oranına tabi malların ise %50 dolaylarında ise (bu rakamların yaklaşık olması yeterlidir, tamı tamına tutması şart değildir), biz bu oranlardan yararlanarak rastgele bir matrah belirleyip bunların KDV’lerini alabiliriz:
 

19.000x0,50= 9.500            9.500x0,18= 1.710

Şimdi de bu rakamı, defter toplamlarından indirelim:

19.000-9.500= 9.500             ve  2.030-1.710= 320
 

Evet şimdi bu yeni rakamlarla, yukarıda yaptığımız gibi, iki bilinmeyenli bir denklem kurarak %8 ve %1 oranlı KDV matrahlarını ve KDV toplamlarını bulabiliriz:

X+Y= 9.500

0,8X+0,01Y= 320 

0,8X+ 0,01 (9.500-x)=320

X= 284,81

 Ve 284,81+Y=9500

Y=92.15,19
          

Şimdi de üç matrah ve orana göre sağlama yapalım:

       9.500x0.18= 1.710

      284,81x0,8 =   227,85

   92.15,19x0.01=    92,15

Toplam 19.000     2.030

 
Hesaplamamız budur ve burada tahsil olunan KDV’nin genel toplamı değişmediği (yani vergi ziyaı olmadığı) için, vergi incelemelerinde inceleme elemanlarının yapacağı hiçbir şey yoktur.

Yukarıdaki rakamlarla oynayabiliriz de sözgelimi, %18’li KDV’li satış oranını, diğerlerinin payına tecavüz etmeyecek biçimde yüzde 40’a çekebilir, 60’a da çıkarabiliriz. Ama ben sizlere bu mükellefin gerçek şatış ve KDV rakamlarını –bilgi olması bakımından- vereyim:

 Matrahlar                Oran                       Vergi

 10.000                      18                         1.800

 7.000                        170                       70

  2.000                        8                          160

 

14.08.2007

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.