Cazim Gürbüz
Yeminli Mali Müşavir
cazimgurbuz@yahoo.com

Yapağı ve Tiftik'te Manipülasyon İşlemleri ve Artık Ürünlerde Değerleme Esasları

Tütünde olduğu gibi, yapağı ve tiftikte de farklı bir değerleme yöntemi izlenip uygulanmaktadır. Buna manipülasyon denmektedir. Manipülasyonun sebebi, bu tür emtianın farklı kalite ve fiyatlara sahip olmasıdır.

Manipülasyon hesaplamaları şu şekilde yapılır: Satınalma bedeli ve satın almaya bağlı olarak yapılan diğer giderler, manipülasyon sırasında çalışan işçilere ödenen ücretler, makine kullanılıyorsa bu makinenin çalışma ve amortisman giderleri toplanarak, manipülasyonun toplam maliyeti bulunur. Toplam maliyetin kalite temelinde ayrıştırılması ve dağıtımı, piyasa fiyatlarına göre yapılır. 

Örnek: X Firması, satmak üzere satın aldığı yapağıları 3 kalite olarak ayırmıştır. Her kalitenin piyasa fiyatı ve manipülasyon giderleri şöyledir:

Kalite        Miktar        Fiyat        Satış Hasılatı

A Kalite       1000 Kg     10 YTL          10.000 YTL

B kalite        2000 Kg       5 YTL         10.000 YTL

C kalite        5000 Kg       4 YTL         20.000 YTL

Atık               100 Kg      0.50 YTL            50 YTL

Toplam      8.100                           40.050

 

Maliyet Giderleri                         Tutar 

Alış Bedeli                                    25.000 YTL

Manipülasyon İşçiliği                       4.000  YTL

Amortisman                                      500  YTL

Genel Üretim Giderleri                       500  YTL

Toplam                                      30.000 

 

Öncelikle her kalite yapağının toplam hasılat içindeki payları bulunmalıdır. Sözgelimi, C kalite yapağının payı  20000/40050= 0,4997 dir. Birim maliyetten de bu oranlara göre pay verilecektir.

 

              Miktar         Satış Hasılatı     Hasılat İçindeki Yüzde     Toplam Maliyet     Birim maliyet

 

A Kalite    1000              10.000                   0.2496                      30.000x0.2496=  7.488              7,49

B Kalite    2000              10.000                   0,24 95                     30.000x0,2495=   7.485             3,74

C kalite    5000              20.000                   0,4997                     30.000x0,4997= 14.991              2,99

Atık           100                    50                    0,0012                     30.000x0,0012=       36              0,36

 

Muhasebe Kayıtları: 

----------------------------------------/-----------------------------------------------------------

150 İlk Madde Ve Malzeme                                  25.000
                                                         100 Kasa                                      25.000 

Satın Alınan Yapağı Bedelleri

--------------------------------------/-------------------------------------------------------------

710 İlk Madde ve Malzeme                                  25.000
720 Direkt İşçilik Giderleri                                    4.000
730 Genel Üretim Giderleri                                    1.000
                                                          100 Kasa                                         5.000
                                                          150 İlk Madde Ve Malzeme       25.000
Manipülasyon Maliyeti Giderleri

---------------------------------------/------------------------------------------------------------

152 Mamuller                                                         29.964
            A Kalite      7.488
            B Kalite      7.485
            C kalite     14.991                                                   
157 Diğer Stoklar                                                          36
            Atık     
                       711 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Yansıtma Hesabı   25.000
                       721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı                4.000
                       730 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı                1.000
Mamul maliyetinin yansıtılması

-----------------------------------------/----------------------------------------------------------     

 

Artık Ürünlerde Değerleme Esasları                       

İmalat sırasında artık ürünlerin oluştuğu ve bu ürünlerin önemli bir bölümünün satışa sunulabilecek değerde olduğu, bilinen bir olgudur.

Satılmayarak ertesi yıla devrolunacak artık ürünlerin maliyetlerinin bilinmemsi, dönem sonu stok değerlemesinde özel yöntemlere başvurulmasını zorunlu kılmaktadır. Vergi Usul Kanunu, bu bağlamda, özel düzenlemeler getirerek konuyu çözme yoluna gitmiştir.

Sayısal bir örnekle bu çözümü gösterelim:

X Kereste İşliği’nde dönem sonu stoklar arasında 5000 kg kepek ve 25.000 kg kereste artığı bulunmaktadır. Sözü edilen ürünlerin 2005 Ekim, Kasım ve Aralık aylarındaki miktar ve satış tutarları şöyledir: 

Aylar                      Artık Kereste                                          Kepek

                    Miktar                Satış Tutarı              Miktar                     Satış Tutarı

Ekim                3.000 Kg             15 YTL                    7.000 Kg                     42 YTL

Kasım              7.000 Kg              42 YTL                   2.000 Kg                     10 YTL

Aralık               5.000 Kg              35 YTL                   3.000 Kg                     30 YTL

Bu artık ürünlerin satış bedelleri bilindiği için, VUK’nun 267. maddesindeki “Ortalama Fiyat Esası” ile değerleme yapılacaktır. Ortalama fiyat esası, VUK’da şöyle tanımlanmaktadır: Aynı cins ve nevideki mallardan sıra ile değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelki ayda veya bir daha evvelki aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli, bu satışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacak olan ortalama fiyat ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için aylık satış miktarının ve tutarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran %25’ten az olmaması gerekir.”

Örneğimize dönersek; Aralık ayında artık kereste 5.000 Kg satılmış olup, bu miktar, stokta bulunan 25.000 kg artık kerestenin %25’i olan 6.250 KG’dan daha az olduğundan, bir önceki aya gidilecektir. Kasım ayı satışı 7.000 Kg’dır ve 6.250’den fazladır. Bu durumda, ortalama fiyat, Kasım ayı satışlarının ortalaması alınarak hesaplanacaktır. Bu ayın ortalama fiyatı 42/7000= =,0006 dönem sonu stok değerlemesi 25.000x0,006=150 YTL olarak envantere yazılacaktır. Dönem sonu kepek stoku 5.000 Kg’ın %25’i olan 1.250 Kg, Aralık ayı ortalama satış fiyatına göre değerlenecek 30/3000=0,01  ve envantere yazılacak tutar 0,01X5000=50 YTL olacaktır.

Yıl içinde bu ürünlerden hiç satılmamış ise, bu durumda, ortalama fiyat esasının uygulama imkânı kalmamaktadır. Vergi Usul Kanunu’nun 267 maddesi, 2. sıradaki Maliyet Bedelleri Esası da uygulanamaz, bu durumda, 3. sıradaki Takdir Esası’na gitmekten başka çıkar yol yoktur. Bu malların dönem sonu değerini takdir komisyonu belirleyecektir.
 

02.01.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.