SMMM Evren Özmen 1 TL için 532.000 TL Fazla Vergi Ödeme Riski (22.11.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Cazim Gürbüz
Yeminli Mali Müşavir
cazimgurbuz@yahoo.com

Yapağı ve Tiftik'te Manipülasyon İşlemleri ve Artık Ürünlerde Değerleme Esasları

Tütünde olduğu gibi, yapağı ve tiftikte de farklı bir değerleme yöntemi izlenip uygulanmaktadır. Buna manipülasyon denmektedir. Manipülasyonun sebebi, bu tür emtianın farklı kalite ve fiyatlara sahip olmasıdır.

Manipülasyon hesaplamaları şu şekilde yapılır: Satınalma bedeli ve satın almaya bağlı olarak yapılan diğer giderler, manipülasyon sırasında çalışan işçilere ödenen ücretler, makine kullanılıyorsa bu makinenin çalışma ve amortisman giderleri toplanarak, manipülasyonun toplam maliyeti bulunur. Toplam maliyetin kalite temelinde ayrıştırılması ve dağıtımı, piyasa fiyatlarına göre yapılır.

Örnek: X Firması, satmak üzere satın aldığı yapağıları 3 kalite olarak ayırmıştır. Her kalitenin piyasa fiyatı ve manipülasyon giderleri şöyledir:

Kalite Miktar Fiyat Satış Hasılatı

A Kalite 1000 Kg 10 YTL 10.000 YTL

B kalite 2000 Kg 5 YTL 10.000 YTL

C kalite 5000 Kg 4 YTL 20.000 YTL

Atık 100 Kg 0.50 YTL 50 YTL

Toplam 8.100 40.050

Maliyet Giderleri Tutar

Alış Bedeli 25.000 YTL

Manipülasyon İşçiliği 4.000 YTL

Amortisman 500 YTL

Genel Üretim Giderleri 500 YTL

Toplam 30.000

Öncelikle her kalite yapağının toplam hasılat içindeki payları bulunmalıdır. Sözgelimi, C kalite yapağının payı 20000/40050= 0,4997 dir. Birim maliyetten de bu oranlara göre pay verilecektir.

Miktar Satış Hasılatı Hasılat İçindeki Yüzde Toplam Maliyet Birim maliyet

A Kalite 1000 10.000 0.2496 30.000x0.2496= 7.488 7,49

B Kalite 2000 10.000 0,24 95 30.000x0,2495= 7.485 3,74

C kalite 5000 20.000 0,4997 30.000x0,4997= 14.991 2,99

Atık 100 50 0,0012 30.000x0,0012= 36 0,36

Muhasebe Kayıtları:

----------------------------------------/-----------------------------------------------------------

150 İlk Madde Ve Malzeme 25.000
100 Kasa 25.000

Satın Alınan Yapağı Bedelleri

--------------------------------------/-------------------------------------------------------------

710 İlk Madde ve Malzeme                                  25.000
720 Direkt İşçilik Giderleri                                    4.000
730 Genel Üretim Giderleri                                    1.000
                                                        100 Kasa                                         5.000
                                                          150 İlk Madde Ve Malzeme       25.000
Manipülasyon Maliyeti Giderleri

---------------------------------------/------------------------------------------------------------

152 Mamuller                                                         29.964
            A Kalite      7.488
            B Kalite      7.485
            C kalite     14.991
157 Diğer Stoklar                                                          36
            Atık
                       711 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Yansıtma Hesabı   25.000
                       721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı                4.000
                       730 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı                1.000
Mamul maliyetinin yansıtılması

-----------------------------------------/----------------------------------------------------------

Artık Ürünlerde Değerleme Esasları

İmalat sırasında artık ürünlerin oluştuğu ve bu ürünlerin önemli bir bölümünün satışa sunulabilecek değerde olduğu, bilinen bir olgudur.

Satılmayarak ertesi yıla devrolunacak artık ürünlerin maliyetlerinin bilinmemsi, dönem sonu stok değerlemesinde özel yöntemlere başvurulmasını zorunlu kılmaktadır. Vergi Usul Kanunu, bu bağlamda, özel düzenlemeler getirerek konuyu çözme yoluna gitmiştir.

Sayısal bir örnekle bu çözümü gösterelim:

X Kereste İşliği’nde dönem sonu stoklar arasında 5000 kg kepek ve 25.000 kg kereste artığı bulunmaktadır. Sözü edilen ürünlerin 2005 Ekim, Kasım ve Aralık aylarındaki miktar ve satış tutarları şöyledir:

Aylar Artık Kereste Kepek

Miktar Satış Tutarı Miktar Satış Tutarı

Ekim 3.000 Kg 15 YTL 7.000 Kg 42 YTL

Kasım 7.000 Kg 42 YTL 2.000 Kg 10 YTL

Aralık 5.000 Kg 35 YTL 3.000 Kg 30 YTL

Bu artık ürünlerin satış bedelleri bilindiği için, VUK’nun 267. maddesindeki “Ortalama Fiyat Esası” ile değerleme yapılacaktır. Ortalama fiyat esası, VUK’da şöyle tanımlanmaktadır: Aynı cins ve nevideki mallardan sıra ile değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelki ayda veya bir daha evvelki aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli, bu satışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacak olan ortalama fiyat ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için aylık satış miktarının ve tutarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran %25’ten az olmaması gerekir.”

Örneğimize dönersek; Aralık ayında artık kereste 5.000 Kg satılmış olup, bu miktar, stokta bulunan 25.000 kg artık kerestenin %25’i olan 6.250 KG’dan daha az olduğundan, bir önceki aya gidilecektir. Kasım ayı satışı 7.000 Kg’dır ve 6.250’den fazladır. Bu durumda, ortalama fiyat, Kasım ayı satışlarının ortalaması alınarak hesaplanacaktır. Bu ayın ortalama fiyatı 42/7000= =,0006 dönem sonu stok değerlemesi 25.000x0,006=150 YTL olarak envantere yazılacaktır. Dönem sonu kepek stoku 5.000 Kg’ın %25’i olan 1.250 Kg, Aralık ayı ortalama satış fiyatına göre değerlenecek 30/3000=0,01 ve envantere yazılacak tutar 0,01X5000=50 YTL olacaktır.

Yıl içinde bu ürünlerden hiç satılmamış ise, bu durumda, ortalama fiyat esasının uygulama imkânı kalmamaktadır. Vergi Usul Kanunu’nun 267 maddesi, 2. sıradaki Maliyet Bedelleri Esası da uygulanamaz, bu durumda, 3. sıradaki Takdir Esası’na gitmekten başka çıkar yol yoktur. Bu malların dönem sonu değerini takdir komisyonu belirleyecektir.

02.01.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)