Caner Samancı
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
bilgi@canersamanci.com

Ne Kadar Doğru: Freelance Çalışanlara Gider Pusulası Düzenlenmesi

Teknolojik gelişmelerin yeni iş modelleri geliştirmesi ve pandemi döneminin de desteğiyle birlikte sık rastlanır hale gelen istihdam türlerinin vergi ve iş kanunları karşısındaki durumu henüz rayına oturmuş değil.  Vergi kanunlarının coberlik, dayıbaşılık, nalbantlık gibi on yıllar öncesinde kalan mesleklere yer vermesi karşısında yeni iş modellerinin vergilendirme usullerine ilişkin net bir tarifin yapılmaması kafa karışıklıklarına ve nihayeten yanlış uygulamalara sebebiyet veriyor. Çalışmamızda ayrıntılı olarak işleyeceğimiz üzere; freelance çalışma olarak adlandırılan hibrit model, vergilendirme alanında da tek bir gelir unsuru kapsamına girmemesi yönüyle hibrit olma özgünlüğünü korumaktadır. Öncelikle hizmetin niteliğinin tespit edilmesi, ardından bu niteliğin hangi gelir unsuru kapsamına girdiğinin araştırılması gereğinin yarattığı güçlük profesyonelleri gider pusulası düzenlenerek stopaj yoluyla vergilendirmenin neticelendirilmesine yönlendirmektedir. Ancak freelancerların sunduğu hizmetin ticari kazanç ya da serbest meslek kazancı olarak nitelendirilmesi karşısında, arızi olarak serbest meslek faaliyetinin yürütülmesi durumu hariç olmak üzere kanunun çizdiği sınırlar içerisinde hizmet sunanlara gider pusulası düzenlenmesinin mümkün olmadığı hususu çalışmamızda ortaya konulmuştur.

1. Freelance Çalışma ve Freelancerlar

1.2. Freelance Çalışma Nedir?

Freelance çalışma, bireylerin belirli bir işverene veya kuruluşa bağlı olmadan, genellikle kendi yetenekleri, uzmanlıkları veya deneyimleri üzerinden çeşitli projelerde çalışması anlamına gelir. Bu çalışma şeklinde, kişiler genellikle serbest çalışanlar olarak adlandırılır ve kendi işlerini bulma, projeleri yönetme ve hizmetlerini pazarlama konularında özgürdürler.

İş sahipleri ile uzun dönemli hizmet sözleşmeleri düzenlenmesinden kaçınılan bu piyasada, belirli bir periyotta verilen tam zamanlı emek hizmetinin bedeli ödenmek yerine sınırları ve şartları belli olan hizmetin tamamlanması ya da daha önce üretilen hizmetin birden çok işverene satılması karşılığında ödeme yapılır. (Erdoğan ve Çiğdem, 2018: 230- 239)

1.2. Freelancer Kime Denir?

Freelancerlar “becerilerini, bilgilerini ve/veya uzmanlıklarını, dış kaynak kullanmak isteyen kişi veya kurumlara belirli bir bedel karşılığında sunan sözleşmeye dayalı veya geçici olarak çalışan kişi” şeklinde tanımlamışlardır. (Mould vd., 2014: 2438) Oldukça çeşitli iş kolları arasında hizmet sunma imkanı bulan freelancerlar genellikle yazılım ve web geliştirme, grafik tasarımı, yazarlık ve editörlük, sosyal medya yönetimi, video ve ses prodüksiyonu vb. işlerde kendilerine alan buluyorlar. Freeleancerların iş seçimlerinde özgür olmaları ile kendi nam ve hesabına çalışıyor olmaları hususu, literatürde (McRobbie, 2002: 516-531) & (Storey vd., 2005: 1033-1054) girişimci olarak sınıflandırılmalarının temel gerekçeleri olarak gösterilmektedir.

2. Freelance Çalışanların Vergilendirilmesi

2.1. Freelance Çalışanlar Nasıl Vergilendirilir?

Freelancerler için Gelir Vergisi Kanununda tanımlanan 7 gelir unsurundan 3 tanesi öne çıkıyor: Ticari Kazanç, Serbest Meslek Kazancı ve Diğer Kazanç ve İratlar (Arızi Ticari/Serbest Meslek Kazancı)

GVK 65. Maddeye göre Serbest Meslek Kazancı, “Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmıyan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.” Olarak tarif ediliyor.

GVK 37. Maddede Ticari Kazanç “Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar” olarak tanımlanmakla birlikte Türk Ticaret Kanununa göre sermaye, devamlılık, organizasyon ve gelir elde etme unsurlarını taşıması gerekir.

Bu iki tanıma göre; devamlı olarak gelir elde etmek hedefiyle belirli bir sermaye konarak bir ticari organizasyon oluşturulması durumunda ticari kazanç elde edilmiş sayılmakla birlikte bu unsurlar olmaksızın devamlı olarak kendi nam ve hesaplarına farklı kişi veya işletmelere hizmet sunulması halinde ise serbest meslek kazancı elde edilmiş sayılır.

Her iki tanıma da uymakla birlikte devamlılık unsuru yok ise bu sefer Diğer Kazanç ve İratlar başlığına bakmak gerekir. Arızi Kazançlar başlıklı GVK 82. Maddeye göre:

Arızî olarak ticarî muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar arızi ticari kazanç, Arızî olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hâsılat ise arızi serbest meslek kazancı olarak tarif ediliyor. Arızi kazançtan, süreklilik arz etmeyecek şekilde bir kereye mahsus verilen hizmetleri anlamak gerekir.

Dolayısıyla, makalenin 1. bölümünde yapılan tariften hareketle freelancer olarak çalışanlar GVK 65 ve müteakip maddelerde yer alan serbest meslek erbabı tanımına tam olarak uymakla birlikte faaliyetlerinde TTK’da belirtilen sermaye, organizasyon gibi unsurların bulunması halinde elde edilen gelirlerin ticari kazanç olarak kabul edilmesi; eğer bu faaliyetler arızi olarak icra ediliyor ise diğer kazanç ve irat kabul edilerek vergilendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

2.2. Freelance Çalışanların Vergisel Yükümlülükleri Nelerdir?

Yukarıda yapılan açıklamalardan hareketle sürekli olarak bu faaliyetlerin yürütülmesinden kazanç elde eden freelancerlar bağlı bulundukları vergi daireleri nezdinde mükellefiyet açtırarak hizmet sağladıkları işletmelere verdikleri hizmetlerin karşılığını teşkil eden bedeli ihtiva edecek şekilde ticari kazanç için fatura düzenlemek, serbest meslek kazancı için ise serbest meslek makbuzu düzenlemek durumundalar.

Vergi Usul Kanunu kapsamındaki usuller çerçevesinde defter tutup fatura düzenlemek ve saklamak yükümlülüklerinin yanında kanuni gider ve indirimleri düştükten sonra KDV ve Gelir Vergisi beyanları kapsamında varsa vergilerini ödeyerek yükümlülükleri tamamlanmış olur.

2.3. Freelance Çalışanlar Vergiden Muaf Esnaf Mı?

Esnaf muafiyetinden faydalanması gerekenler GVK Md.9 ‘Vergiden Muaf Esnaf’ başlığı altında sayılmış olup ilgili bentlerde yazımızın ilk bölümünde belirtilen işleri yapan freelancerlar için yakın bir tanımlama bulunmamaktadır. Her halde, “Ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısı ile gerçek usûlde Gelir Vergisine tâbi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.” İfadelerine de yer verilmiştir. Bu kapsamda esnaf muafiyetinden faydalanmak maksadıyla ‘Esnaf Muafiyet Belgesi” için vergi dairelerine başvurmak durumunda olan freelancerlar için başvuruların olumsuz sonuçlanması kaçınılmaz olacaktır.

2.4. 280.000 TL Altında Gelir Elde Edilirse Gider Pusulası Düzenlenir Mi?

Konuya ilişkin olarak 280.000 TL altında gelir elde edilmesinin esnaf muafiyetinden faydalanılması/kazancın gider pusulası usulüyle vergilendirilmesi için yeterli olduğu yönünde son derece hatalı yorumlamalar yapıldığı gözlemlenmektedir.

Gelir Vergisi Kanununun Arızi Kazanç başlıklı 82. Maddesinde bahsedilen 2025 yılı için 280.000 TL olan ve her sene güncellenen sınır, kazancın tarifi ile ilgili değil, beyanname verilip verilmemesi ile ilgilidir. Kişilerin kazancı yapılan açıklamalar çerçevesinde serbest meslek kazancı tarifine giriyor ise 20.000 TL de olsa beyanname verilmesi gerekir. Buradaki 280.000 TL; arızi kazanç elde eden mükelleflerin kazançlarının bu kadarının vergiden istisna olması ve GVK 86. Madde gereği beyanname verilmesine gerek olmadığı anlamına gelir.

2.5. Hangi Durumlarda Gider Pusulası Düzenlenmeli?

Vergi Usul Kanunun 234. Maddesinde gider pusulası “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin, vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia içinde tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir.”  Olarak tanımlanıyor.

Bununla birlikte 221 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemelerin de gider pusulası ile belgelendirilmesine cevaz verilmektedir.

Serbest meslek faaliyetinin arızi mi sürekli olarak mı yapıldığı sorusunun cevabı, aynı zamanda freelancerlar tarafından serbest meslek makbuzu mu düzenlenmeli, işletmeler tarafından gider pusulası mı sorusunun da cevabını verecektir. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen çeşitli tarihlerdeki özelgelerde arızi kazancın sınırları çizilmiştir:

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 24.02.2006 Tarih ve B.07.1.GİB.4.35.17.01/KDV:02-241/771 Sayılı Özelgesi

“..Söz konusu kişiler tarafından devamlılık arzedecek şekilde mutad meslek haline getirilmemesi, başka bir ifadeyle aynı yılda veya birbirini izleyen yıllarda birden fazla soru teslim yapılmamış olması şartıyla, bu faaliyetin arızi serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilmesi ve söz konusu soru kitapçıklarının karşılığında telif ücreti olarak gider pusulası düzenleyerek .. kendilerine ödeme yapmanız gerekeceği tabiidir.”

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 14.09.2006 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01/GVK-94/2-12969 sayılı özelgesi

“Bu hükümlere göre, şirketiniz tarafından hazırlanan ve tüm hakları (telif hakkı dahil) firmanız adına tescil edilen programların hazırlanmasında (proje danışmanlığı, içerik hazırlama, seslendirme vb. işlerde) görev alan öğretim üyeleri ve öğretmenlerin bu faaliyetleri devamlılık arzetmeyecek şekilde arızi olarak (bir takvim yılında bir defadan fazla yapılmaması halinde) kendi nam ve hesaplarına yapmaları halinde ise, elde edecekleri gelirin arızi kazanç olarak değerlendirilmesi ve tarafınızca gider pusulası düzenlenerek yapılan ödemeler üzerinden de Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.maddesinin 2/b alt bendi gereğince gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.”

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 17.08.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-2656 sayılı özelgesi

“Başka bir ifadeyle, eğitmen ya da danışmanların şirketinizin emir ve talimatı altında çalışması halinde yapılan ödemelerin ücret olarak vergilendirilmesi, ancak, eğitmen ya da danışmanlar ile şirketiniz arasında herhangi bir hizmet sözleşmesi bulunmaması ve bir organizasyon kurmayıp kendi sorumluluğu altında söz konusu faaliyetlerin ilmi, mesleki bilgi ve ihtisasına dayanarak birden fazla gerçekleştirilmesi halinde, serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilerek vergilendirileceği tabiidir.”

Yukarıda yer verilen özelgelerle serbest meslek faaliyetinin arızi mi sürekli mi verildiği yönündeki tanımlama; hizmetin freelancerlar tarafından aynı veya birbirini izleyen yıllarda birden fazla yapılıp yapılmaması şeklinde ayrıma tabi tutularak uygulamaya yön verilmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla arızi olarak yapılması kaydıyla freelancerlara yaptırılacak hizmet için gider pusulası düzenlenmesi mümkün bulunmaktadır.

2.6. Gider Pusulasında Yer Alan Tutarlar Üzerinden Tevkifat Yapılmalı Mı?

Gider pusulası düzenlenecek işlere dair yapılması gereken vergi tevkifatları GVK Madde 94’de düzenlenmiştir. Buna göre GVK Md.94/2 gereğince arızi serbest meslek faaliyeti kapsamında hizmette bulunan freelancerlar için %20 oranında Gelir Vergisi tevkifatı yapmak gerekir. Yukarıda açıklandığı üzere, freelancerların vergiden muaf esnaf belgesi almaları mümkün olmadığından GVK Md.94/13’te belirtilen %2, %5 ve %10 oranlarıyla tevkifat uygulanması doğru olmayacaktır.

SONUÇ

Yazımızda detaylı olarak açıklandığı üzere freelancer çalışanlar için kanuni tanımlamalar çerçevesinde Gelir Vergisi yönünden 3 gelir unsuru öne çıkmaktadır: Ticari Kazanç, Serbest Meslek Kazancı ve Diğer Kazanç ve İratlar.(Arızi Kazanç) Bu doğrultuda, freelancerlar faaliyetleriyle sürekli olarak iştigal ediyorsa ticari kazanç ya da serbest meslek kazancı elde ediyor olacağından mutlaka mükellefiyet tesis ettirerek fatura ya da serbest meslek makbuzu düzenlemeli, ancak arızi olarak bu faaliyeti icra ediyorlarsa bu sefer hizmeti alanlar tarafından gider pusulası düzenlenmelidir. Eğer gider pusulası düzenlenecek ise bu sefer, hizmeti alanlar tarafından hangi oranda tevkifat yapılacağı gündeme gelmekte olup her ne kadar uygulamada GVK Md. 94/13’te yer alan oranlar üzerinden tevkifat yapıldığı gözlemlense de çalışmamızda detaylı olarak işlendiği üzere GVK Md.94/2 hükümleri açık olduğundan arızi serbest meslek faaliyetleri için %20 oranında Gelir Vergisi kesintisi yapılması gerektiği tabiidir.

KAYNAKÇA

Erdoğan, E. ve Çiğdem, S. (2018). GİG ekonomisi ve freelance iş gücünün yükselişi. İçinde E. Erdoğan (Editör), Sakarya üniversitesi çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri seçme yazılar II (ss. 229-261). Sakarya Yayıncılık

McRobbie, A. (2002). Clubs to companies: Notes on the decline of political culture in speeded up creative worlds. Cultural studies, 16(4), 516-531. https://doi.org/10.1080/09502380210139098

Mould, O., Vorley, T., & Liu, K. (2014). Invisible creativity? Highlighting the hidden impact of freelancing in London’s creative industries. European Planning Studies, 22(12), 2436-2455. https://doi.org/10.1080/09654313.2013.790587

Samancı, C. (2025). Freelance Çalışanların Gider Pusulası İle Vergilendirilmesi: Tehlikeli Sular. Yaklaşım Dergisi - 385

Storey, J., Salaman, G., & Platman, K. (2005). Living with enterprise in an enterprise economy: Freelance and contract workers in the media. Human Relations, 58(8), 1033- 1054. https://doi.org/10.1177%2F0018726705058502

Yıldız, S. (2022) Dijital Reklamcılık Uygulamacıları Olarak Freelance Çalışanlar Üzerine Bir Araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi - Sayı 58

10.02.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.