Burak Çaylar
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
caylarburak@gmail.com

İhracat ve İhraç Kayıtlı Teslimlere İlişkin KDV İstisnasının Mevzuat Hükümleri ve İade Süreci

Öz

İhracatın ve üretime bağlı ihracatın ülkemizdeki gelir payı her geçen gün daha da önemli hale gelmiş iken bu kapsamda uygulanan teşvik ve istisnalarda ilgili firmaları bu yöne taşımaktadır. Bu sebepten ötürü önemli bir vergi kaynağı olan Katma Değer Vergisi’nin ihracat yapan firmalar için istisna hükmünde olması da farklı bir cezbedici nedenlerdir. İstisna hükmünde uygulanan KDV’nin vergi mevzuatları kapsamında iade süreci ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: İhracat, İhracat İstisnası, Katma Değer Vergisi, KDV İadesi

LEGISLATIVE PROVISIONS AND REFUND PROCESS OF VALUE ADDED TAX (VAT) EXCEPTION FOR EXPORT AND REGISTERED DELIVERY

Abstract

While the income share of exports and production-related exports in our country has become more important day by day, the incentives and exceptions applied in this context move the relevant companies in this direction. For this reason, the fact that Value Added Tax, which is an important tax source, is an exception for exporting companies is another attractive reason. The refund process of VAT, which is applied as an exception, within the scope of tax legislation has been examined in detail.

1. GİRİŞ

İhracat kavramı ana tanımı ile; “bir ülkedeki kişi ya da kurumların ürettiği mal veya hizmetlerin yurtdışına satılması” anlamına gelmektedir Kısaca “yurt dışına satış” olarak da tanımlanmaktadır.

İhracat gerek firmalar açısından gerekse ülkemize döviz getirici bir etki sağlaması adına önemli bir ekonomik faktördür. Özellikle üretim ve sonucu olarak gerçekleşen ihracatın ülke ekonomimiz için vazgeçilmez bir yeri bulunmaktadır. Küresel ekonomide de pandemi sonrası değişen yapı neticesinde dünya ülkeleri açısından da ülkeler arası yapılan ihracatın önemi günden güne artmaktadır.

Ülkemizde de ihracatçılar, ekonomik politikalar ile vergisel avantajların sağlanarak yatırım ortamının iyileştirmesi ve buna bağlı olarak da finansmana kolay erişim sağlama beklentisindedir.

Bu minvalde de ihracat kapsamında yapılan işlemler ile ilgili kişi ve kurumlara da vergisel avantajlar sağlamaktadır. Bu vergisel avantajlar ilgili mevzuatlar kapsamında istisna olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu istisnaları özetle şu şekildedir;

• İhracat Teslimlerine İlişkin KDV İstisnası ve İhraç Kayıtlı Teslimlerde KDV İstisnası
• İhracat Teslimlerine İlişkin Özel Tüketim Vergisi İstisnası
• İhracat Teslimlerine İlişkin Damga Vergisi ve Harç İstisnası
• İhracat Teslimlerinde Kurumlar Vergisi/Gelir Vergisi İstisnaları

Bunlar haricinde de birçok teşvik vb. de ihracat yapan firmalar açısından sağlanan avantajlar arasında yer almaktadır.

İstisna konularının her biri ayrı başlık altında geniş kapsamlı olarak değerlendirilebileceğinden iş bu makalede yalnızca “İhracat ve İhraç Kayıtlı Teslimlere İlişkin Katma Değer Vergisi (KDV) İstisnasının Mevzuat Hükümleri Ve İade Süreci” aşamalarından bahsedilecektir.

2. İHRACAT TESLİMLERİ

3065 sayılı Kanunun (11/1-a) maddesine göre, ihracat teslimleri ve bu teslimlere ilişkin hizmetler KDV’den istisnadır. Aynı Kanunun 12 nci maddesi uyarınca bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için iki şartın gerçekleşmesi gerekir:

a) Teslimin, yurtdışındaki bir müşteriye veya serbest bölgedeki alıcıya veya yetkili gümrük antreposu işleticisine yapılmalı yada mallar yetkili gümrük antreposu işleticisine tevdi edilmelidir. 3065 sayılı Kanunun (12/2)nci maddesine göre yurtdışındaki müşteri, ikametgâhı, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurtdışında olan alıcılar ile yurtiçinde bulunan firmanın yurtdışında kendi adına müstakil olarak faaliyet gösterenlerdir.

b) Teslim konusu mal Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest bölgeye vasıl olmalı ya da yetkili gümrük antreposuna konulması gerekmektedir. 3065 sayılı Kanundaki istisna uygulamasında ihracat, esas itibarıyla, serbest dolaşımda bulunan bir malın dış ticaret ve gümrük mevzuatları doğrultusunda, ihracat işlemlerinin tamamlanmasından sonra Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesi dışına çıkarılması anlamına gelmektedir. Dış ticaret mevzuatında ihracat olarak değerlendirilen ancak, 3065 sayılı Kanunun 12 nci maddesi ve Tebliğin bu bölümünde belirlenen şartları taşımayan işlemlerin ihracat istisnası kapsamında değerlendirilmesi söz konusu değildir. Teslim konusu malın ihraç edilmeden önce yurtdışındaki alıcı adına hareket eden yurtiçindeki firmalar veya bizzat alıcı tarafından işlenmesi ya da herhangi bir şekilde değerlendirilmesi halinde ihracat istisnasının uygulanabilmesi için malın Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkması gerekmektedir.

3065 sayılı Kanunun 12 nci maddesi kapsamında, bir serbest bölgedeki alıcıya yapılan ve serbest bölgeye vasıl olan teslimler ihracat istisnası kapsamında sayılmaktadır. İhracat teslimleri ayrıca doğrudan ihracat veya tedarikçi ihracatçılar olarak farklı kapsamlarda incelenmektedir.

3065 sayılı Kanunun (11/1-c) maddesi gereğince; ihraç edilmek şartıyla imalatçılar tarafından kendilerine teslim edilen mallara ait KDV, ihracatçılar tarafından ödenmektedir.

Bu kapsamda yapılan teslimlerle ilgili olarak düzenlenen faturaya da; "3065 sayılı KDV Kanununun (11/1-c) maddesi hükümlerine göre, ihraç edilmek şartıyla teslim edildiğinden, KDV tahsil edilmemiştir." ifadesi yazılarak işlem yapılır.

Mükelleflerce tahsil edilmeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu vergi, vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur. Söz konusu malların, ihracatçıya teslim tarihini takip eden ay başından itibaren üç ay içinde ihraç edilmesi gerekmektedir.

İhraç kaydıyla teslimlere ait faturanın esas itibarıyla ihracatçı firmanın düzenlediği fatura tarihinden önceki bir tarihte düzenlenmiş olması ve imalatçı tarafından düzenlenen fatura tarihinin; ihracatçı firmanın düzenlediği fatura tarihi veya fiili ihraç tarihinden sonraki bir tarih olması halinde, 213 sayılı Kanundaki fatura düzenleme sürelerine uyulması kaydıyla tecil-terkin uygulamasından yararlanılabilmektedir. İhraç kayıtlı teslim gerçekleştirebilmek için imalatçının;

- Sanayi siciline kayıtlı ve sanayi sicil belgesine sahip olarak, (“imalatçı belgesi”) kapasite raporundaki üretim altyapısına sahip olması gerekmektedir.

- İlgili meslek odasına kayıtlı bulunması gerekir.

4. İHRACAT TESLİMLERİ VE İHRAÇ KAYITLI TESLİMLERE İLİŞKİN KDV İADESİ

Maliye Bakanlığı’nca 26 Nisan 2014 tarih ve 28983 sayılı Resmî Gazete’ de yayınlanan KDV Genel Uygulama Tebliği’ne istinaden ihracat istisnasına dayalı KDV iadeleri nakden veya mahsuben gerçekleştirilebilir.

Mal ihracına ilişkin istisna, ihracatın gerçekleştiği tarih olan gümrük çıkış beyannamesinin “kapanma tarihi”ni içine alan vergilendirme dönemine ait KDV beyannamesi ile beyan edilmektedir. İhracat teslimlerinde, gümrük beyannamesinin sınır gümrüklerince kapatıldığı tarih, ihracatın gerçekleştiği tarih olarak kabul edilir.

Serbest bölgelere yapılan ihracat teslimlerinde, gümrük beyannamesinin düzenlenmediği hallerde, malın serbest bölgeye giriş işlemlerinin tamamlanarak serbest bölgeye vasıl olduğu tarih ihracatın gerçekleştiği tarih olarak kabul edilmektedir. Bu tarih, malların serbest bölgeye girişinin yapıldığını gösteren, serbest bölge işlem formunun ilgili idare tarafından onaylandığı tarih olarak esas alınır.

İhracat faturası malın yurtdışı edildiği dönemden önce düzenlenmiş olsa dahi, istisna ihracatın yapıldığı dönem KDV beyannamesi ile beyan edilir. İhraç kayıtlı teslimler de ise ihraç kayıtlı faturanın düzenlendiği dönem esas olup esas durum 3(üç) ay içerisinde fiili ihracın gerçekleşmesi hükmüdür.

Mal ihracına ilişkin beyan, ilgili dönem KDV Beyannamesinin “İstisnalar kulakçığında “Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler” tablosunda 301 kod numaralı işlem türü satırı kullanılmak suretiyle yapılır. İhraç kayıtlı teslimler ise “İhraç Kaydıyla Teslimlere Ait Bildirim” bölümünde yer alır.

İhracat teslimlerinde, “Teslim ve Hizmet Tutarı” sütununa ihracat tesliminin bedeli girilir. İhracat bedeli, gümrük beyannamesinin kapanma tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanmış bulunan (kapanma tarihinde Resmi Gazete’de kurlar ilan edilmemiş ise kapanma tarihinden önceki ilk Resmi Gazete’de yayınlanmış bulunan) T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden TL’ye çevrilir.

“Yüklenilen KDV” sütununa ise istisna kapsamındaki teslimin bünyesine giren KDV tutarı yazılır. İstisna kapsamındaki teslimin bünyesine giren verginin mahsuben veya nakden iadesinin talep edilmemesi durumunda ise “Yüklenilen KDV” alanına “0”yazılır.

Mal ihracından kaynaklanan mahsuben iade talepleri, ilgili işlemlerin yapılması ve gerekli belgelerin ibraz edilmiş olması halinde miktarına bakılmaksızın vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat aranmadan yerine getirilir.

Mal ihracından kaynaklanan nakden iade talebinin 10.000 TL’yi aşması halinde, aşan kısmın iadesi vergi inceleme raporu veya YMM tasdik raporuna göre yerine getirilir. Teminat verilmesi halinde, mükellefin iade talebi yerine getirilir ve teminat, vergi inceleme raporu veya YMM raporu sonucuna göre çözülmektedir.

Bir diğer husus ise 3065 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde ise, imalatçılar tarafından yapılan ihracat işlemlerinden kaynaklanan iadelerde, yüklenilen KDV yerine sektörler itibarıyla ihracat bedelinin belli bir oranına kadar iade yaptırma konusunda Bakanlığımıza yetki verilmiştir. Bu çerçevede, sektör ayrımı yapılmaksızın imal ettikleri malları doğrudan ihraç eden imalatçılar, ihracat teslimlerine ilişkin olarak yüklendikleri KDV tutarına bakılmaksızın ihracat bedelinin %10’una kadar devreden KDV tutarı ile sınırlı olarak iade talep edebilirler. Bu uygulama ihtiyari olup, uygulamadan ilgili tebliğde tanımlanan imalatçılar faydalanabilir.

5. YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR TASDİK RAPORUNA İLİŞKİN KDV İADESİ

KDV iadesi süreci ilgili mevzuatlar kapsamında yoğun ve uzun bir süreç gerektirmekte olup özetle bahsedildiği üzere de her ihracat yapan firmanın KDV iadesi alması gerek eksik veya hatalı evrak gerekse devreden KDV yetersizliği gibi sebeplerden mümkün olmamaktadır. Ayrıca YMM raporu oluşturma sürecinde yapılan incelemelerde mal / hizmet alımı yapılan firmalarda tespit edilen olumsuz durumlar (sahte belge düzenleme / kullanma fiilleri vb.) bu süreci farklı yönlere çevirmektedir.

5.1. İhracat Teslimleri Kapsamında Örnek KDV İadesi Uygulaması

BÇ Ltd. Şti. “Çelik Kapı” üreten bir firma olup üretimlerinin çok büyük bir bölümünü yurt dışına ihraç etmektedir. 2024 Eylül döneminde de yurtdışına ihraç edilen ürünler 3065 sayılı kanuna göre KDV’den muaf olarak gönderilmektedir. Bu nedenle KDV İadesi almaktadır. Kurumun muhasebe – mali müşavirlik departmanı tarafından gerekli muhasebe, maliyet kayıtları gerçekleştirilip KDV Beyannamesi onaylanması akabinde Yeminli Mali Müşavirlik birimine KDV iadeleri ile ilgili işlemleri için gönderilmiş ve gerekli çalışmalar (kontroller, incelemeler, teyitler vb.) ve listeler (www.dijital.gib.gov.tr sistemine yüklenmesi gereken) hazırlanarak 3568 sayılı SM, SMMM ve YMM kanunu kapsamında KDV İadesi raporu oluşturulmuştur.

BÇ Ltd. Şti. 2024 Eylül döneminde düzenlenen GÇB (Gümrük Çıkış Beyannameleri) ve İhracat Faturaları ile 10.000.000,00 TL tutarında ihracat teslimi (KDVK. 11/1-a kapsamında KDV’siz istisna) gerçekleştirilmiş olup (döviz kurundan çevrilmiş TL tutarıdır.) yüklenilen ve iade edilmesi gereken KDV Tutarı 1.000.000,00 TL olarak hesaplanmıştır.

VUK’ nun 275. Maddesine göre, imal edilen emtianın maliyetine direk hammadde ve malzeme, direk işçilik, genel üretim giderlerinden verilen pay ve ambalaj giderlerinin mutlaka girmesi gerekmektedir. Genel yönetim giderlerinden pay vermek ise ihtiyaridir. İade edilmesi gereken KDV tutarı; Kurum kapasite raporu, alış faturaları ve muhasebe kayıtlarından yararlanılarak ilk giren ilk çıkar yöntemi ile hesaplanmıştır. Kurumun, yukarıda belirtilen ihracatları nedeniyle yüklendiği ve indirim konusu yapamadığı ve dolayısıyla iadesini talep ettiği KDV aşağıdaki gibi hesaplanmıştır:

İcmal Çalışması:

Malzeme Adı/Kodu	Hammadde/ Yarı mamul Açıklaması	Miktar (1Ad için;)	Birim	Yüklenilene Tabi İhracat Miktarı	İhracat Birimi	Toplam Kullanılan/bilir Hammadde Miktarı
Çelik Kapı	Sac	40,00	Kg	1.000,00	Ad	40.000,00
Çelik Kapı	Kilit (Monoblok)	2,00	Ad	1.000,00	Ad	2.000,00
Çelik Kapı	MDF Yüzey (Laminoks / Ekolam  / Ahşap)	2,00	Ad	1.000,00	Ad	2.000,00
Çelik Kapı	Emniyet Mekanizması / Kilidi	1,00	Ad	1.000,00	Ad	1.000,00
Çelik Kapı	Panel / Sunta	2,00	Ad	1.000,00	Ad	2.000,00
Çelik Kapı	Kol (Çekme Kol ve Rozet Kol)	2,00	Ad	1.000,00	Ad	2.000,00
Çelik Kapı	Boya Statik	1,00	Kg	1.000,00	Ad	1.000,00
Çelik Kapı	Profil	3,00	Mtr	1.000,00	Ad	3.000,00
Çelik Kapı	Strafor / Membran (Taşyünü Levha)	1,00	Ad	1.000,00	Ad	1.000,00
Çelik Kapı	Fitil	5,00	Mtr	1.000,00	Ad	5.000,00
Çelik Kapı	Rozet	2,00	Ad	1.000,00	Ad	2.000,00
Çelik Kapı	Menteşe	2,00	Ad	1.000,00	Ad	2.000,00
Çelik Kapı	Dürbün	1,00	Ad	1.000,00	Ad	1.000,00
Çelik Kapı	Ambalaj Malzemeleri (Karton / Kutu / Naylon)	1,00	Ad	1.000,00	Ad	1.000,00

Tabloda gösterilen icmal çalışması neticesinde ilk madde malzeme /genel giderlere ilişkin olarak 3568 sayılı yasa ve bağlı tebliğler neticesinde 1.000.000,00 TL olması gerektiği tespit edilmiştir. Akabinde ise hazırlanan rapor Kurumun ilgili Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne sunulmakta olup analizler neticesinde iade işlemleri tamamlanmaktadır.

Bir diğer husus ise iş bu firma herhangi bir ürünü yurtiçinden tedarik ile alıp yurtdışına doğrudan da satma hakkına ve yine 11/1-a kapsamında KDV iadesi alma hakkına sahiptir.

​​​​​​​5.2. İhraç Kayıtlı Teslimler Kapsamda Örnek KDV İadesi Uygulaması

 “Çelik Kapı” üreten bir firma olan BÇ Ltd. Şti. için yine bahsedildiği üzere ön inceleme ve analizler ile gerekli incelemeler yapılmıştır. Ancak BÇ Ltd. Şti. farklı dönemde doğrudan ihracat yapmamış olup üretim yaptığı ürünleri (çelik kapı üretimine ilişkin güncel sanayi sicil ve kapasite raporu mevcut olup icmale tabi hammadde ürünleri alınmıştır.) BÇ Dış Ticaret A.Ş.’ ne ihraç kayıtlı olarak teslim etmiştir. İhraç kayıtlı olarak teslim alınan ürünler de 3 (üç) ay içerisinde yurt dışına ihraç edilmiştir.

İhraç kayıtlı olarak teslim edilen ürünlerin KDV hariç tutarı 10.000.000,00 TL olup KDV tutarı (oran %10) 1.000.000,00 TL ve toplam tutar 11.000.000,00 TL’dir. BÇ Ltd. Şti. ihraç kayıtlı olarak toplam 11.000.000,00 TL’ye satmış olduğu ürünler için BÇ Dış Ticaret A.Ş.’ den 10.000.000,00 TL tahsil etmiş olup 1.000.000,00 TL ise KDVK. 11/1-c kapsamında tahsil edilmemiştir. Bu minvalden ötürü üretici firma olan BÇ Ltd. Şti. ilgili mevzuatlar kapsamında 1.000.000,00 TL KDV iadesi talep edebilecektir.

6. SONUÇ

Ülkemizde “3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu” ile düzenlenen uygulama devlet gelirlerinin önemli bir kaynağını oluşturmaktadır. Önemli bir gelir kaynağı olan KDV kamusal hizmetlerini finanse etmeye ve ekonomik kalkınmayı destekleyerek ve enflasyonu kontrol altında tutmaya yardımcı olur.

İhracat ise yine ülkemize döviz getirisi etkisi ile önemli bir gelir kalemidir. Bu sebepten ötürü de ihracat yapan firmalar için yurtdışına düzenlenen faturalarda devlet vergi kaynaklarının mihenk taşı olan Katma Değer Vergisi hesaplanmamaktadır. Buna ilişkin olarak da ihracat yapan firmaların (imalatçı veya tedarikçi) ilgili teslimlerinden kaynaklı yurtiçinde ödedikleri KDV tutarını alma hakkına sahiptirler.

İstisnadan yararlanan ihracatçı firmaların KDV iadesi süreçlerinde son aşamada meslek mensupları (mali müşavir, yeminli mali müşavir) yer almaktadır. Bu minvalden dolayı sonradan tespit edilen olumsuz durumlar içinde geri dönüş zor hatta imkansız hale gelmektedir. Böyle bir durumla karşılaşmamak adına da ihracat işlemleri öncesi gümrük müşavirleri ile yapılan istişareler haricinde meslek mensuplarından da gerekli bilgi ediniminin sağlanması süreci dahada kolay ve hızlı hale getirecektir.

KAYNAKÇA

• 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu,
• 3065 Sayılı KDVK Uygulama Tebliği,
• Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi 2023 İhracat Eki,
• Vergi Dünyası, Haziran 2024, Sayı:514.

14.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.