Bünyamin Okudu
Vergi Müfettişi
okudubunyamin@gmail.com

Miras Kalan Kripto Varlık (Para) Vergiye Tabii Mi?

I-Giriş

Dijital miras kavramı gerek ulusal gerekse uluslararası literatürde yeni sayılabilecek bir kavramdır.Hayatımızın dijitalleşme yönünde ivme kazandığı günümüz Türkiye’sinde kripto varlıkların miras yoluyla intikali halinde vergiye tabi olup olmayacağı da zaman geçtikçe önem kazanan bir konu olmaktadır. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi’nin Blokzinciri Sözlüğü’ne göre ise Kripto Para;“Blokzincir ağında ödeme aracı olarak kullanılması için oluşturulmuş sanal paralardır. Merkeziyetsiz şekilde kullanımı kriptografik matematiksel işlemlerle güvence altına alındığından kripto para olarak anılmaktadır. Blokzincir ağında herhangi bir mal ya da hizmetin sahipliği ya da el değiştirmesi, öncelikle onun dijital değer yani jeton(token) olarak tanımlanmasıyla sağlanır”şeklinde tanımlanmıştır.

Dolayısıyla maddi bir değere sahip olan kripto varlıkların ölüm nedeniyle intikalleri veraset ve intikal vergisinin konusuna girmektedir. Murisin ölümü halinde Veraset ve İntikal vergisinin mükellefi, veraset tarikiyle veya ivazsız bir tarzda mal iktisabeden şahıstır.

II-Vergilendirme Süreci

Mirasçılar, kripto varlığın miras kalması halinde 4 ay içinde Veraset ve İntikal Vergisi beyannamesi vermelidir. Yurt dışında olanlar için süre 6 ay, ölüm yurt dışında gerçekleşmişse 8 ay olarak dikkate alınmalıdır. Vergiye tabi matrah ise, ölümün gerçekleştiği tarihte kripto varlığın Türk Lirası karşılığı değeri tespit edilerek oluşturulur.

Veraset ve İntikal Vergi Kanununun “Vergi Mukabili Alınacak Teminat” başlıklı 17’inci maddesinde; Amme idare ve müesseseleri, bankalar, bankerler, kasa kiralayanlar, sigorta şirketleri sair şirket ve müesseseler, mahkemeler ve icra daireleri istihkak sahiplerine bu verginin mevzuuna giren her hangi bir muamele dolayısıyla para ve senet verebilmek için evvelemirde verginin ödenmiş olduğuna dair vergi dairesinden verilmiş bir tasdikname talep ederler.

Tasdikname,mirasçının veraset ilamını (mirasçılık belgesini) ibraz ettiğini ve miras kalan varlıkları üzerinde tasarruf hakkı bulunduğunu gösteren belgedir.Dolayısıyla miras üzerinde tasarruf edebilmek için bağlı bulunulan vergi dairesinden tasdikname alınmalıdır.

Tasdikname ibraz etmeyen hak sahiplerinin istihkaklarından, veraset yoluyla intikallerde %5, ivazsız intikallerde yüzde %15 oranında vergi karşılığı olarak tevkifat yaptıktan sonra, bakiyesini verebilirler. Tevkifatı yapanlar, tevkif ettikleri parayı en geç bir hafta içinde bulundukları yerin mal sandığına yatırmaya ve keyfiyeti bağlı bulundukları vergi dairesine yazı ile bildirmeye mecburdurlar.

Tevkifat yapmadan para ve senet verenlerle tevkif ettikleri parayı yukarıda belirtilen süre içinde malsandığına yatırmayanlardan (Hakimler hariç), tevkif etmeye ve yatırmaya mecbur oldukları paralar Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun hükümlerine göre gecikme zammı tatbik edilerek tahsil edilir. Tevkifatı yapan ilgili kuruluşların, bu görevleri süresinde yerine getirmeyen sorumlularından, tevkif etmeye ve yatırmaya mecbur oldukları paraların %10’u oranında ayrıca ceza tahsil olunur.

III-Konu ile İlgili Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) Özelgesi

23.09.2020 tarihinde Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen  “Mirasçılara Bitcoin Varlığı Karşılığında Ödenecek Tutarın Veraset ve İntikal Vergisi Yönünden Değerlendirilmesi” konulu özelgede özetle;

-vefat eden eşin internet üzerinden Bitcoin alım-satımı ve transferi işi yapan bir sermaye şirketinin kullanıcısı olduğu ve şirketin sisteminde ölüm tarihi itibariyle Türk Lirası karşılığı belli olan meblağın mirasçılara ödenmesi halinde, Veraset ve İntikal Vergisi yönünden değerlendirilmesi talep edilmiştir.

İdarece verilen özelgede;

“7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye'de bulunan malların veraset yoluyla veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikalinin veraset ve intikal vergisine tabi olduğu; 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde "Mal" tabirinin, mülkiyete konu olabilen menkul ve gayrimenkul şeylerle mameleke girebilen diğer bütün hakları ve alacakları ifade ettiği; 5 inci maddesinde, veraset ve intikal vergisinin mükellefinin, veraset yoluyla veya ivazsız bir şekilde mal iktisap eden şahıs olduğu,

Aynı Kanunun 17 nci maddesinde, "Amme idare ve müesseseleri, bankalar, bankerler, kasa kiralayanlar, sigorta şirketleri, sair şirket ve müesseseler, mahkemeler ve icra daireleri istihkak sahiplerine bu verginin mevzuuna giren herhangi bir muamele dolayısıyla para ve senet verebilmek için evvelemirde verginin ödenmiş olduğuna dair vergi dairesinden verilmiş bir tasdikname talebederler.

Tasdikname ibraz etmeyen hak sahiplerinin istihkaklarından, veraset yoluyla intikallerde yüzde beş, ivazsız intikallerde yüzde onbeş oranında vergi karşılığı olarak tevkifat yaptıktan sonra, bakiyesini verebilirler. Tevkifatı yapanlar, tevkif ettikleri parayı en geç bir hafta içinde bulundukları yerin mal sandığına yatırmaya ve keyfiyeti bağlı bulundukları vergi dairesine yazı ile bildirmeye mecburdurlar.

Tevkifat yapmadan para ve senet verenlerle tevkif ettikleri parayı yukarıda belirtilen süre içinde mal sandığına yatırmayanlardan (Hakimler hariç), tevkif etmeye ve yatırmaya mecbur oldukları paralar Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme zammı tatbik edilerek tahsil edilir. Tevkifatı yapan ilgili kuruluşların, bu görevleri süresinde yerine getirmeyen sorumlularından, tevkif etmeye ve yatırmaya mecbur oldukları paraların %10'u oranında ayrıca ceza tahsil olunur." hükmü yer almaktadır.

Buna göre, söz konusu 17 nci maddede sayılan müessese ve kuruluşlar nezdinde bulunan para ve senetlerin varislere intikalinde öncelikle verginin ödendiğine dair bir tasdikname istenilmesi, tasdikname ibraz etmeyen varislerin istihkaklarından ise yüzde beş oranında tevkifat yapıldıktan sonra ödemede bulunulması, tevkif edilen paraların da en geç bir hafta içinde mal sandığına yatırılarak durumun bağlı bulunulan vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, murise ait olan, ilgili şirketin hesabında bulunan Bitcoin varlığının toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi ve tahakkuk edecek verginin ödenmesi halinde ilişik kesme belgesinin verilmesi gerekmekte olup, mirasçılarca beyanname verilmemesi durumunda ise daha sonra ödenecek vergiye mahsuben ilgili şirket tarafından (yüzde beş) %5 oranında tevkifat yapıldıktan sonra kalan miktarın mirasçılara ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, tevkif edilen paranın en geç bir hafta içinde en yakın vergi dairesine yatırılması ve durumun tarha yetkili vergi dairesine bildirilmesi gerektiği tabiidir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.”

İdarenin vermiş olduğu görüşten de görüleceği üzere miras kalan kripto varlığın mirasçılarca beyan edilip tahakkuk eden vergisinin ödenmesi halinde vergi dairesinden alınacak tasdiknamenin varlığın bulunduğu kuruluşa ibraz edilmesi halinde, murise ait kripto varlığın Türk Lirası karşılığı herhangi bir kesintiye uğramadan ilgili kuruluş tarafından mirasçıya ödenmesi gerekmektedir. Mirasçılarca tasdiknamenin ibraz edilmemesi halinde ise ,ödenmesi gereken veraset ve intikal vergisine teminat olarak ilgili kuruluşun %5 oranında tevkifat yaptıktan sonra kalan bakiyeyi vermesi gerekmektedir.

IV- Konu İle İlgili Yargı Kararı

Dijital miras konusunda ülkemizde verilen ilk karar Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi tarafından 13.11.2020 tarihinde K.2020/1149, E.2020/905 numaralı kararında verilmiştir. İlgili kararda” Günümüzde dijital mal varlığının yadsınamaz ve göz ardı edilemez bir gerçeklik olduğu, kripto para adı verilen ve uluslar arası ödemelerde dahi kullanılmaya başlanmış dijital sistemlerin var olduğu, yine astronomik reklam gelirleri sağlayan sosyal medya hesaplarının gün geçtikçe arttığı, aynı şekilde youtube ve benzeri dijital platformlarda salt reklam geliri ve hatta ücretli üyelik sistemi ile hizmet veren kanallar oluşturulduğu bir ortamda dijital mal varlığı ve dijital miras ile ilgili olarak yasal bir düzenleme bulunmadığı, bu konuda yasal bir boşluk bulunduğu değerlendirilmiştir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 1.maddesi; “Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hakim, örf ve adet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir.” düzenlemesini içermektedir.

Murisin e-posta hesabı ve buna bağlı olarak kullanılan sosyal medya hesapları, dijital cüzdan hesapları vb ekonomik değer ifade eden ve TMK’nun 599.maddesi kapsamında terekesine dâhil olup mirasçılarına intikali gereken dijital mal varlığının da tespitinin gerekeceği kanaatine varılmıştır.”denilmiştir.

Bu noktada ekonomik bir değer ihtiva etmek kritik bir kavram olarak ele alınmıştır.

V-Sermaye Piyasası Mevzuatında Yapılan Düzenlemeler

26 Haziran 2024 tarihinde kabul edilen ve 2 Temmuz 2024 günü Resmi Gazete’de yayımlanan 7518 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile, kripto varlık” dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar olarak” tanımlanmıştır.

Dolayısıyla kripto varlıklar Sermaye Piyasası Kanunu’nda tanımlı birer gayri maddi varlık olarak kabul edilecek, kripto varlıklar bir sermaye piyasası aracı mahiyetinde olacak.

VI-Sonuç

Kripto varlıklar (paralar) miras bırakanın ölümü ile külli halefiyet prensibi ile mirasçılara geçebilir veya vasiyetname ya da miras sözleşmesi gibi ölüme bağlı tasarrufla mirasçılara geçmesi sağlanabilir. Özellikle kripto paraların miras bırakılmasında bir miras sözleşmesi veya vasiyetname düzenlenmesi mirasçılar açısından faydalı olacaktır. Çünkü bazı kripto paraların özel anahtarı (soğuk cüzdan şifresi olmadan) bir işleme konu edilmeleri mümkün olmamakta ve bu sebeple bahse konu değerin mirasçılara intikali de söz konusu olmamaktadır. 

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüşü ve Yargı kararı birlikte değerlendirildiğinde; kripto varlıkların miras kalması halinde Veraset ve İntikal Vergisi kanunu kapsamında vergiye tabi olduğu, mirasçıların vergi dairesine verecekleri veraset ve intikal beyannamelerinde murisin mal varlığı, kazancı, borcu ve hakları ile kripto varlıklarını da beyan etmeleri gerekmektedir.

28.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.