Bünyamin Okudu
Vergi Müfettişi
okudubunyamin@gmail.com

Transfer Fiyatlandırmasında Temel Yaklaşımlar :Emsallere Uygunluk İlkesi (Arm’s Length Principle) ile Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi (Comparable Uncontrolled Price)

Giriş

Uluslararası araştırmalar genel olarak dünya ticaretinin %60 ından fazlasının ilişkili kişiler arasında gerçekleştiğini ifade etmektedirler.Globalleşen iş dünyasında,çok uluslu şirketler arasında gerçekleştirilen işlemler,vergi adaleti ve piyasa rekabetinin sağlanması açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu işlemlerde,bağlı (ilişkili) kişiler arasında ürün,hizmet veya finansman alışverişinde bulunulurken,işlemlerin bağımsız (ilişkisiz) üçüncü taraflar arasında gerçekleşiyormuş gibi fiyatlandırılması gerekmektedir.Tam bu noktada, Emsallere Uygunluk İlkesi devreye girmekte ve bu ilkenin somut uygulanabilmesi için çeşitli yöntemlerden biri olarak Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi  kullanılmaktadır.

I-Emsallere Uygunluk İlkesi ( Arm’s Length Principle)

Emsallere Uygunluk İlkesi,transfer fiyatlandırması uygulamalarının temelini oluşturan genel bir prensiptir.Bu ilkenin esas amacı,bağlı taraflar arasında yapılan işlemlerin,tamamen bağımsız ve serbest piyasa koşullarında belirlenen fiyatlarla uyumlu hale getirilmesidir.Ana hatlarıyla bu ilkenin barındırdığı özellikler;

*Piyasa Koşullarına Uygunluk:

Benzer işlemlerde belirlenen fiyatların,bağımsız yani ilişkisiz kişiler arasında yapıldığında elde edilecek fiyatlarla uyumlu olması esastır.Fiyatlardaki uyum,şirketler arasındaki fiyat transferlerinin,gerçekte sahip oldukları ekonomik değerlerin yansıtılmalarını sağlar.

*Vergi Matrahının Doğru Belirlenmesi:

Bu ilke,şirketlerin elde ettiği gelir veya karın,bağlı işlemlerden kaynaklı suni düzenlemelerle çarpıtılmasını engeller.Böylece vergi matrahının doğru hesaplanması ve vergi kaçakçılığının önlenmesine imkan sağlar.

*Uluslararası Standartlar:

OECD Transfer Fiyatlandırması Rehberi gibi uluslararası belgeler,bu ilkenin uygulanmasında referans alınan temel kaynaklardandır.Bu şekilde farklı ülkeler arasında uyum ve şeffaflık sağlanır.

II-Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi (Comparable Uncontrolled Price)

Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi, Emsallere Uygunluk İlkesinin pratikte uygulama alanı bulabilmesi için geliştirilmiş olan yöntemlerden biridir.Bu yöntem,ilişkili taraflar arasındaki işlemin fiyatının,benzer ürün veya hizmetlerin ilişkisiz taraflar arasında gerçekleşen işlemlerindeki fiyatlarla karşılaştırılması esasına dayanır.Bu yöntemin başlıca unsurları;

*Karşılaştırılabilirlik:

İşlemin gerçekleştiği ürün,hizmet veya finansman kaleminin özellikleri,işlem hacmi,içinde bulunduğu pazar ya da piyasa koşulları,risk dağılımı,işlevsel unsurlar gibi kriterler göz önünde bulundurularak,benzer nitelikteki bağımsız işlemlerle karşılaştırılması yapılır.

*Piyasa Verilerine Dayanma:

Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi,piyasadan elde edilen gerçek ve güvenilir verilerin kullanılması suretiyle uygulama alanı bulur.Bu veriler,ilgili ürün veya hizmetin serbest piyasa koşullarındaki emsal fiyat aralıklarını ortaya koyar.

*Uygulama Alanı:

Özellikle verinin kolayca erişilebildiği ve benzer işlemlerin yoğun olduğu sektörlerde,karşılaştımalı fiyat yöntemi tercik edilen yöntemlerden biridir.

III-Emsallere Uygunluk İlkesi ile Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi Arasındaki Farklar

Her iki kavram da transfer fiyatlandırması sürecinde birbirini tamamlayıcı rollar üstlenirken ,bazı temel farklılıklar mevcuttur;

- Emsallere Uygunluk İlkesi genel bir kural olup,tüm transfer fiyatlandırması işlemlerinin temelinde yatan prensiptir.Karşılaştırmalı fiyat yöntemi ise bu ilkeyi somutlaştırmak adına ve fiyatı tespit etmek için kullanılan özel bir yöntemdir.

- Emsallere Uygunluk İlkesi,tüm işlemlere uygulanmaya çalışılır ve ilgili ülkelerin vergi otoriteleri tarafından değerlendirilir. Karşılaştırmalı fiyat yöntemi ise güvenilir ve yeterli piyasa verilerine dayanır,eğer benzer ve bağımsız işlemlerden elde edilmesi mümkün veriler mevcut değilse,bu yöntemin uygulama alanı zorlaşır.

- Emsallere Uygunluk İlkesi,her durumda geçerli olan ve diğer yöntemlerin de (maliyet artı yöntemi,yeniden satış fiyatı yöntemi gibi) temelini oluşturan geniş bir kavramdır. Karşılaştırmalı fiyat yöntemi ise belirli koşullar altında (örneğin,benzer işlemlerin varlığı halinde) uygulama alanı bulur.

IV-Uygulamadaki Zorluklar ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Her ne kadar Emsallere Uygunluk İlkesi ve Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi,adil fiyatlandırmanın sağlanmasında etkin araçlar olsa da ,uygulamada bazı zorluklar ortaya çıkabilmektedir.Bu zorluklar:

*Veri Erişimi ve Güvenilirlik:

Karşılaştırmalı fiyat yöntemi,benzer bağımsız işlemlere ilişkin güncel ve doğru verilere ihtiyaç duyar.Bu verilerin elde edilmesinde yaşanan güçlükler yöntemin etkinlliğini azaltabilir.

*Karşılaştırılabilirlik Sorunları:

İşlem yapılan ürün veya hizmetin özellikleri ,coğrafi konum ,pazar dinamikleri gibi etkenler nedeniyle tam anlamıyla karşılaştırılabilir verilerin bulunması her zaman mümkün olmayabilir.Bu durum,analizin detaylandırılmasını ve uzman değerlendirmelerini zorunlu kılar.

*Dökümantasyon ve Raporlama:

Transfer fiyatlandırması uygulamaları,detaylı dökümantasyon ve raporlama süreçlerine tabidir.Hem vergi otoriteleri hem de şirket içi denetimler açısından,işlemlerin emsallere uygun olup olmadığını gösterecek belgelerin hazırlanması büyük önem taşır.

*Uluslararası ve Yerel Mevzuat Uyumu:

Farklı ülkelerdeki transfer fiyatlandırması uygulamaları ,yerel vergi mevzuatları ile OECD gibi uluslararası standartlar arasında uyum sağlanmasını gerektirir.Bu da işletmeler açısından ek bir uyum süreci anlamına gelir.

V-Sonuç

Transfer Fiyatlandırması ,küresel iş dünyasında rekabetin adil ve şeffaf bir şekilde sağlanabilmesi için kritik bir öneme sahiptir. Emsallere Uygunluk İlkesi,bu süreçte temel kural olarak öne çıkarken ,Karşılaştırmalı Fiyat Yöntemi de pratikte emsal fiyatın belirlenmesinde kullanılan somut araçlardan birisidir.

Firmaların,hem yerel hem de uluslararası düzeyde karşılaşacakları vergi denetimleri ve rekabet koşulları göz önüne alındığında ,bu yaklaşımların doğru ve titiz bir şekilde uygulanması büyük önem taşımaktadır.Uygulamadaki veri güvenilirliği,karşılaştırılabilirlik kriterlerinin doğru belirlenmesi ve kapsamlı dökümantasyon,transfer fiyatlandırması süreçlerinin başarıyla yönetilmesinde kritik rol oynamaktadır.

07.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.