Bülent Döğer
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
bulentdoger@hotmail.com

Doğrudan Temin Usulünde İhale Karar Damga Vergisi Var Mıdır?

GİRİŞ:       

4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22.nci maddesinde belirtilen ihtiyaçların Kanunun 18.inci maddesinde sayılan ihale usulleri için tespit edilen kurallara uyulmaksızın; ilan yapılmadan, teminat alınmadan, ihale komisyonu kurma ve anılan Kanunun 10.uncu maddesinde sayılan yeterlilik kriterlerini arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilmesi mümkün bulunmaktadır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanununda 4964 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonucu, daha önce ihale usulleri arasında sayılan doğrudan temin usulü ihale usulü olmaktan çıkartılmıştır. Doğrudan teminin ihale usulü olmaktan çıkartılmış olması beraberinde, diğer ihale usullerinde ihale komisyonu kararları ile sözleşme düzenlenmesi hususlarında uygulama alanı olan  damga vergisi uygulamalarının doğrudan temin için de geçerli olup olmadığını gündeme getirmiştir.

Bu çalışmamızda, genellikle kamu kurum ve kuruluşları tarafından doğrudan temin usulü ile mal ve hizmet alımı durumlarında İhale Karar Damga Vergisi ile ilgili olarak uygulamada sorun olan hususlar ile bu sorunlara getirilmiş olan çözümler  konularına değinilecektir.

DOĞRUDAN TEMİN USÜLÜNDE YASAL MEVZUAT

Kamu kurum ve kuruluşları mal ve hizmet ihtiyaçlarına ilişkin alımlarda ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurabilirler. “Söz konusu hükümler uyarınca anılan maddede belirtilen nitelikteki ihtiyaçların karşılanmasında kolaylık sağlanması amaçlanmış olmakla birlikte, ihtiyacın niteliğine göre, ilan yapılması, teminat alınması, ihale komisyonu kurulması, isteklilerde belirli yeterlilik kriterlerinin aranması ile şartname ve sözleşme düzenlenmesi gibi hususlar idarelerin takdirindedir.” (Kamu İhale Genel Tebliği doğrudan temine ilişkin açıklamalar Madde 22.1.1.2.) 

Yine konuya ilişkin olarak Kamu İhale Genel Tebliğinin 22.1.1.3. maddesinde “Bu madde kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda, alımın bir sözleşmeye bağlanması zorunlu olup bir defada yapılacak alımlarda sözleşme yapılması idarelerin takdirindedir. Buna karşılık, 22.nci maddenin (c) bendi kapsamında yapılan alımlarda ise madde metninde belirtildiği üzere sözleşme yapılması zorunludur.” hükmü yer almaktadır.

Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun “Kararlar ve mazbatalar” başlıklı II. Bölümünün 2.nci fıkrasına göre ihale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararları binde 5,69 oranında damga vergisine tabidir.

Bununla birlikte ihale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların bir ihale komisyonu kurularak ihale kararı alınması ve sözleşme imzalanması halinde, ihale karar ve sözleşme damga vergisi tahsil edilmesi gerekmektedir.

Bu kuruluşlar tarafından doğrudan temin usulüne göre gerçekleştirilen mal ve hizmet alımlarına ilişkin yapılan ödemelerden ise Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun “Makbuzlar ve diğer kâğıtlar” başlıklı IV. bölümünün 1/a bendi uyarınca binde 9,48 oranında damga vergisi kesilir.

UYGULAMADA KONU İLGİLİ KARŞILAŞILAN TEREDDÜTLÜ KONULAR HAKKINDA KISA BİR DEĞERLENDİRME.

Yasal mevzuatla ilgili yapılan bu açıklamalar çerçevesinde karşılaşılan tereddütlü konulardan birisi olan, idarelerin ihtiyaçlarını doğrudan teminine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmenin veya bu mahiyetteki kağıdın ve bu kapsamda yapılan alımların bedellerinin ödenebilmesi için ihale yetkilisinin onay ve olurunun alındığı takdirde bu şerhlerin ihale kararı olarak damga vergisine tabi tutulup tutulmayacağı konusu hakkındadır.

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 2.nci maddesinde, vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhlerin damga vergisine tabi olacağı açıklanmış, Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "II. Kararlar ve mazbatalar" başlıklı bölümünün 2.nci fıkrasında da, artırma ve eksiltme kanunlarına tabi olan veya olmayan daire ve kurumların yetkili organlarınca verilen her türlü ihale kararlarının binde 5,69 nispetinde damga vergisine tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, artırma ve eksiltme kanununa tabi olsun veya olmasın bütün daire ve kurumların yetkili mercilerince bir malın artırma ve eksiltme, pazarlık ve sair şekilde alınması, satılması veya bir hizmetin görülmesi, gördürülmesi maksadıyla verilen her türlü kararlar ihale kararlarıdır. Bu meyanda ihale kararı mahiyetinde bulunan veya onun yerine geçmek üzere kağıt üzerine konulan şerhlerin de ihale kararı olarak kabulü gerekir.

Sayıştay 5. Dairesi’nin 30.10.2008 tarih ve 2008/11544 sayılı kararında kanunun 22/d maddesince “yapılan doğrudan alımlarda karar pulu kesilmesine gerek olmadığı belirtilmektedir.” Ancak Sayıştay kararı yargı kararı mahiyetinde olup, konunun Gelir İdaresi tarafından düzenlenmemiş olması uygulamada farklılık ve çelişkiler ortaya çıkarmaktadır.

SONUÇ:

4734 sayılı Kanunun 22/d bendi hükmüne göre yapılacak alımlarda ihale komisyonu kurulması zorunlu bulunmamakla birlikte madde kapsamında yapılan alımların bedellerinin ödenebilmesi için ihale yetkilisinin onayı veya oluru alınıyorsa söz konusu onay veya olurun veya yapılan alımların bedellerinin ödenebilmesi için harcama belgelerinin (fatura, gider pusulası) herhangi bir yerine yetkililerce "sarfı uygundur" veya "rayice uygundur" şeklinde ya da benzeri bir şerh konulduğu takdirde, bu şerhlerin ihale kararı olarak 488 sayılı Damga Vergisi Kanuna ekli (1) sayılı tablonun II/2 nci fıkrası gereğince binde 5,69 nispetinde damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Konu ile ilgili ihale makamı ve yüklenici firma arasında mutabakat sağlanamaması durumunda, Gelir İdaresi Başkanlığından konu ile ilgili bir Özelge talep edilmesinin, hem ihale makamı hem de mal veya hizmeti sunan firmanın vergisel manada cezai müeyyidelerle karşılaşmaması yönünden uygun olacağı kanaati hasıl olmaktadır.

NOT: Bu makale SMMM SONER BOSTANCI ile birlikte hazırlanmıştır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

1. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu
2. Kamu İhale Genel Tebliği
3. 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu
4. Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği
5. Gelir İdaresi Başkanlığının Özelgeleri

09.09.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.