Bülent Ak
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
bak@konseydenetim.com.tr

Dövizini Kur Korumalı TL Mevduata Dönüştüren Şirketlere Kurumlar Vergisi İstisnası Geliyor

Bankacılık sistemindeki toplam mevduat ve katılım fonu büyüklüğü içerisinde Türk Lirasının payının artırılarak finansal istikrarın desteklenmesi amacıyla, yabancı paralarını Türk Lirasına çeviren kurumlar vergisi mükelleflerinin dönüşüm esnasında oluşan kur farkı kazançları da dahil olmak üzere, bu kapsamda açılan vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarından elde edecekleri faiz ve kar paylarının vergiden istisna eden kanun teklifi geçtiğimiz hafta meclise sunulmuştu.

Söz konusu kanun teklifi 17 Ocak 2022 tarihinde Plan ve Bütçe Komisyonunda kabul edildi. Yazımızda öngörülen düzenlemenin kanunlaşarak yürürlüğe girmesi durumunda, uygulamanın ne şekilde yapılacağını açıklamaya çalışacağız.

Kanun teklifinde madde gerekçesine ilişkin yapılan açıklamalar şu şekildedir: “… Kurumların döviz tevdiat ve katılma hesaplarında bulunan yabancı paralarını dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk Lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlıkları en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda, dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançlarının son üç aya isabet eden kısmı istisna edilmektedir. Ayrıca, yabancı para cinsinden varlıkların Türk Lirasına çevrildiği tarihte oluşan kur farkı kazançları ile vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları kurumlar vergisinden istisna edilmektedir. Bunun yanı sıra dönüşümün desteklenmesi kapsamında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yapılan destek ödemeleri ve dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan faiz ve kar payları da dahil edilmektedir.”

Vergi Usul Kanununa eklenmesi öngörülen madde metni ise aynen aşağıda yer aldığı gibidir:

“GEÇİCİ MADDE 14- (1) 14//1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) bendinin (g) alt bendi hükmüne istinaden Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilen hesaplar ile ilgili olarak; kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk Lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığı bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda aşağıda belirtilen kazançlar kurumlar vergisinden istisnadır:

1. Söz konusu yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançlarının 1/10/2021 ila 31/12/2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kısmı,
2. 2021 yılı dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk Lirasına çevrilen hesaplarla ilgili oluşan kur farkları kazançları ile söz konusu hesaplardan dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar.

(2) Birinci fıkra kapsamına girmemekle birlikte, kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paraların 2022 yılı sonuna kadar Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk Lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda oluşan kur farkı kazançlarının, geçici vergi dönemi sonu değerlemesiyle Türk Lirasına çevrildiği tarih arasına isabet eden kısmı ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden istisnadır.

(3) Kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan altın hesabı ile bu tarihten sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyelerini 2022 yılı sonuna kadar Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm fiyatı üzerinden Türk Lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda Türk Lirasına çevrildiği tarihte oluşan kazançlar ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden istisnadır.

(4) Türk Lirası mevduat veya katılma hesabından vadeden önce çekim yapılması durumunda bu madde kapsamında istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur.”

Bilançolarda Bulunan Yabancı Paralardan Ne Anlamak İcap Eder?

Öngörülen kurumlar vergisi istisnasından yararlanmak için ilk şart olarak kurumların 31.12.2021 tarihli bilançolarında yabancı paralarının yer alması gerekiyor. Yani diğer bir ifadeyle geçtiğimiz yıl sonu itibarıyla bilançolarında yabancı para bulunmayan kurumların böyle bir istisnadan yararlanma olanağı bulunmuyor.

Akla gelen ilk soru şu oluyor: Bilançolarda bulunan yabancı paralardan ne anlamak icap eder? Bir şirketin aktifinde döviz cinsinden efektif kasası, döviz tevdiat hesapları, eurobond vb. dövizli menkul kıymetleri, döviz cinsinden çek, senet vb. kıymetli evrakları, yurtdışı veya yurt içinden döviz cinsinden alacakları söz konusu olabilir.

Vergi Usul Kanunu’na eklenecek geçici 14. madde ve gerekçesine baktığımızda; sadece döviz tevdiat hesapları ve katılma hesaplarında bulunan yabancı paraların uygulama kapsamında olacağı görülmektedir. Şirketlerin efektif döviz kasalarında bulunan yabancı paralar dahi uygulamadan yararlanmayacak gibi görünmektedir.

Yasa teklifinin görüşülmesi sırasında, bilançolarda bulunan yabancı paralardan ne kastedildiğinin daha belirgin şekilde ortaya konulması, en azından şirketlerin çeşitli nedenlerle 31.12.2021 tarihli bilançolarındaki döviz kasalarında efektif olarak tuttukları yabancı paraların da uygulama kapsamında olup olmadığının açıklığa kavuşturulmasında fayda vardır.

Dövizini 17.02.2022 Tarihine Kadar TL Mevduata Çevirenlerin Durumu

Getirilmesi öngörülen kurumlar vergisi istisnasından yararlanmanın ikinci şartı ise şirketlerin 31.12.2021 tarihi itibarıyla bilançolarında bulanan DTH ve katılım hesaplarındaki yabancı paraları en az üç vadeli TL mevduatı hesaplarına dönüştürmeleri gerekmektedir.

31.12.2021 Tarihli bilançolarında dövizli hesapları olmakla birlikte, bu hesaplarını bozdurup en az üç ay vadeli TL mevduat hesabına çevirmeyenlerin bu istisnadan yararlanma olanakları bulunmamaktadır.

31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan dövizli mevduat ve katılım hesaplarını, 17.02.2022 tarihine kadar bozdurarak en az üç ay vadeli TL mevduat hesabına dönenlere sağlanan vergisel avantajları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

1.10.2021 – 31.12.2021 arası kur farkı istisnası + 1.1.2022 – satış tarihi arası kur farkı istisnası + vade sonu faiz veya kar payı istisnası + (olursa) vade sonu kur korumasından kaynaklı Merkez Bankası destekleri istisnası

Şirketlerin 2021 yılı üçüncü geçici vergi döneminin sonu 30.09.2021 tarihi itibarıyla yaptıkları değerlemeye esas alınan ABD Doları döviz kuru 8,8433 TL’dır. Merkez Bankası tarafından 31.12.2021 tarihi için ABD Doları Döviz Alış Kuru 12,9775 TL olarak açıklamıştır. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 31.12.2021 tarihinde değerleme işlemlerinde kullanılacak ABD Doları olarak bu kuru yayımlayacaktır.

Bu veriler çerçevesinde, 1.10.2021 tarihinden önce açılmış dövizli hesaplarda, 1.10.2021 – 31.12.2021 tarihleri arasında istisna tutulabilecek kur farkı tutarı ABD Doları başına (12,9775 – 8,8433 = ) 4,1342 TL olacaktır.

Örneğin, Cennet Bursa Meyvecilik AŞ’nin 31.12.2021 bilançosuna göre DTH hesaplarında 100.000.- ABD Doları bulunmaktadır. Söz konusu dövizler 2021 Ağustos ayında 8,30 TL’dan satın alınmıştır. 2021/3. Çeyrek sonu itibarıyla söz konusu dövizler değerlemeye tabi tutulup kur farkı geliri geçici vergi beyanıyla beyan edilmiştir. Söz konusu döviz hesabının 1.10.2021 – 31.12.2021 tarihleri arasına isabet eden değerlemesinde (1.297.750 - 884.330 =) 413.420.- TL kur farkı doğmaktadır.

Söz konusu 100.000.- ABD Doları 17 Şubat 2022 tarihine kadar bozdurulup en az üç ay vadeli TL mevduat hesabına dönüştürülürse, söz konusu 413.420.- TL’lık kur farkı kazancı 2021/4 geçici vergi ve 2021 hesap dönemi kurumlar vergisi beyanında kurumlar vergisinden istisna edilecektir.

Söz konusu hesap 27.01.2022 tarihinde 13,52 TL’den bozdurulup, 3 ay vadeli TL mevduat hesabına geçilmiştir. Bu durumda, 1.352.000.- TL’na bozdurulan döviz tutarına ilişkin olarak hesaplanan 54.250.- TL’lık kur farkı da 2022/1. Geçici vergi döneminde ve 2022 hesap dönemi kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.

1.352.000.- TL tutarı %20 faiz oranıyla 3 ay vadeli TL mevduat hesabına bağlanmıştır. Bu durumda vade sonu olan 27.04.2022 tarihinde şirket adına tahakkuk ettirilecek 67.600.- TL faiz tutarı 2022/2. Geçici vergi döneminde ve 2022 hesap dönemi kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.

Ancak, vade bitiminde kurun yükselmesi nedeniyle kur korumasının devreye girmesi nedeniyle, şirkete Merkez Bankası tarafından yapılacak destek ödemeleri olması durumunda bu defa söz konusu ödemeler 2022/2. Geçici vergi döneminde ve 2022 hesap dönemi kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.

Dövizini 17.02.2022 Tarihinden Sonra TL Mevduata Çevirenlerin Durumu

Şirketlerin 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paraları; 17.02.2022 tarihinden sonra 2022 yılı sonuna kadar Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk Lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda oluşan kur farkı kazançlarının, geçici vergi dönemi sonu değerlemesiyle Türk Lirasına çevrildiği tarih arasına isabet eden kısmı ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar, 2022 hesap dönemi kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.

Altın Hesabını TL Mevduata Çevirenlerin Durumu

Kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan altın hesabı ile bu tarihten sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyelerini 2022 yılı sonuna kadar Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm fiyatı üzerinden Türk Lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda Türk Lirasına çevrildiği tarihte oluşan kazançlar ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.                                                                                                                           

Açılan Vadeli TL Mevduat Hesaplarını Bozanlar Cezayla Karşılaşacak

Türk Lirası mevduat veya katılma hesabından vadeden önce çekim yapılması durumunda, uygulama kapsamında istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergilerin, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunması öngörülüyor.

19.01.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.