Berkay Şenol
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
smmm41@hotmail.com

İhraç Kayıtlı Satışlarda Tecil/Terkin ve İade İşlemleri

GİRİŞ

Aracılı ihracat olarak ifade edilen ihraç kayıtlı satışların uygulamasında tecil-terkin-iade işlemleri 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 11-1c maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre ihracatçılar, imalatçılardan satın almış oldukları ticari malları ihraç etmek şartıyla aldıklarında katma değer vergisi ödemesinden muaf tutulmuşlardır. İmalatçı mükelleflerin bu uygulamada tahsil etmedikleri katma değer vergisi ilgili dönemdeki beyannamenin durumuna göre tecil-terkin veya iade işlemi yapılmaktadır. Bu çalışmada ayrıntılı olarak ihraç kayıtlı satışların öncesinde ve sonrasında izlenmesi gereken adımlar ve örnek muhasebe kayıtlarına yer verilmiştir.

Kimler İhraç Kayıtlı Satış Yapabilir?

İhraç kayıtlı satışlar yalnızca imalatçılar tarafından yapılmalıdır. Hazır alınmış ticari malları satan toptancıların ya da perakendecilerin ihraç kayıtlı satış yapmaları mümkün değildir. İlgili kanunundaki tanımlamalara göre ihraç kayıtlı satışlarda sektör ayrımı yapılmamış olup imalatçı sayılabilmek için bazı şartlara yer verilmiştir. Sektör bazlı farklılık göstermekle birlikte bunlar;

• Meslek odalarına kayıt olmak
• Kapasite raporu almak
• Sanayi sicil belgesine sahip olmak
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı onaylı gıda işletmesi belgesine sahip olmak
• Çiftçi kayıt belgesine sahip olmak
• İşletme onay belgesi almış olmak
• Yeterli üretim altyapısına sahip olmak
• Gerekli işçi sayısını karşılayabilmek

Yukarıda sayılan şartların ihraç kayıtlı satış faturasının tarihinden önce mutlaka yerine getirilmesi gerekmektedir. Aksi halde imalatçı vasfı sağlanamadığından dolayı ihraç kayıtlı satış işlemi geçersiz olacaktır.

Katma Değer Vergisinde Tecil-Terkin-İade İşleminin Uygulaması

İmalatçılar tarafından ihraç edilmek üzere satılan malların faturası düzenlenirken ilgili satıra ‘3065 sayılı KDV Kanununun (11/1-c) maddesi hükümlerine göre, ihraç edilmek şartıyla teslim edildiğinden, KDV tahsil edilmemiştir.’ ibaresi yazılır. Fakat bu uygulama ihtiyaridir. İmalatçı ile ihracatçının anlaşması durumunda imalatçı KDV tahsil edebilmektedir.

 3065 sayılı KDV kanununda ‘İhraç edilmek şartıyla imalatçılar tarafından kendilerine teslim edilen mallara ait katma değer vergisi, ihracatçılar tarafından ödenmez. Mükelleflerce tahsil edilmeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu vergi, vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur’ ibaresi yer almaktadır. Tecil kelimesi ertelemek anlamına gelmektedir. İhraç kaydıyla satılan malların teslim tarihinden itibaren 3 ay içerisinde ihraç edilmesi halinde tecil edilen KDV vergi dairesi tarafından terkin edilir. Ancak tecil edilecek verginin tutarı, ihraç kaydıyla yapılan satışlar nedeniyle hesaplanan vergi tutarından fazla olamaz. İhraç kayıtlı satış haricindeki toplam satışlardan hesaplanan ödenmesi gereken vergi tutarı, ihraç kaydıyla teslimleri nedeniyle hesaplanan vergi tutarından az ise bu tutar esas alınır. İhraç kaydıyla teslim bedeli üzerinden hesaplanan KDV tutarından tecil edilemeyen bir kısım varsa, bu kısım imalatçı mükellefe iade edilir.

İhraç kaydıyla yapılan satışlara ilişkin beyan, 1 nolu KDV beyannamesinin ‘tevkifat uygulanmayan işlemlerin matrah ve KDV kısmı’ ile ‘ihraç kaydıyla teslimlere ait bildirim’ tablolarının her ikisine de eklenmek suretiyle yapılmaktadır. Şimdi birkaç örnek ile açıklayalım;

ÖRNEK1

Elektrik malzemeleri imalatçısı BRK A.Ş. 2024 Ekim ayında KDV hariç 500.000 TL yurtiçine, ihraç edilmek üzere MRY A.Ş. firmasına ihraç kaydıyla KDV hariç 250.000 TL mal teslimi yapmıştır. Mükellefin ilgili dönemdeki indirilecek KDV tutarı 60.000 TL’dir.

1 NOLU KDV BEYANNAMESİ (EKİM/2024)
Hesaplanan KDV (500.000+250.000) x %20	150.000
İndirilecek KDV	60.000
Ödenmesi Gereken KDV	90.000
Tecil Edilebilir KDV 250.000 x %20	50.000
Tecil Edilecek KDV	50.000
Ödenmesi Gereken KDV	40.000

Bu senaryoda mükellef vergi dairesine 40.000 TL KDV ödeyecektir. Tecil edilen 50.000 TL tutarındaki KDV ise ihracat gerçekleştikten sonra internet vergi dairesine terkin başvurusu yapılıp ihraç kayıtlı satış faturası, ihracatçının satış faturası ve gümrük çıkış beyannamesi bağlı bulunan vergi dairesine gönderildikten sonra vergi dairesi tarafından terkin edilecektir.

ÖRNEK 2

Konfeksiyon imalatçısı BTL A.Ş. 2024 Ekim ayında KDV hariç 150.000 TL yurtiçine, ihraç edilmek üzere BNU A.Ş. firmasına ihraç kaydıyla KDV hariç 1.750.000 TL mal teslimi yapmıştır. Mükellefin ilgili dönemdeki indirilecek KDV tutarı 150.000 TL’dir.

1 NOLU KDV BEYANNAMESİ (EKİM/2024)
Hesaplanan KDV (150.000+1.250.000) x %20	280.000
İndirilecek KDV	150.000
Ödenmesi Gereken KDV	130.000
Tecil Edilebilir KDV 1.250.000 x %20	250.000
Tecil Edilecek KDV	130.000
İade Edilecek KDV	120.000

Bu senaryoda mükellef vergi dairesine KDV ödemeyecektir. 250.000 TL tecil edilebilir KDV’nin 130.000 TL’si ihracat gerçekleştikten sonra yukarıda açıkladığımız şekilde başvurular yapılıp terkin edilecek ve 120.000 TL fark tutarı iade edilecektir.

ÖRNEK 3

Cam imalatçısı GRY A.Ş. 2024 Ekim ayında sadece ihraç edilmek üzere NRT A.Ş. firmasına ihraç kaydıyla KDV hariç 2.000.000 TL mal teslimi yapmıştır. Mükellefin önceki dönemden devreden ve ilgili dönemdeki indirilecek KDV’lerin toplam tutarı 750.000 TL’dir.

1 NOLU KDV BEYANNAMESİ (EKİM/2024)
Hesaplanan KDV (2.000.000) x %20	400.000
Önceki Dön. Devr. + Bu Döneme   Ait İndirilecek KDV	750.000
Ödenmesi Gereken KDV	0,00
Tecil Edilebilir KDV 2.000.000 x %20	400.000
Tecil Edilecek KDV	0,00
İade Edilecek KDV	400.000
Sonraki Döneme Devreden KDV	350.000

Bu senaryoda mükellef vergi dairesine KDV ödemeyecektir. 400.000 TL tecil edilebilir KDV’nin tamamı ihracat gerçekleştikten sonra yukarıda açıkladığımız şekilde başvurular yapılıp iade edilecektir.

İhracatın Gerçekleşmemesi Durumu

İhracatçıların ihraç kaydıyla aldıkları malları hiç ihraç edememeleri, belirtilen süreden sonra ihraç etmeleri ya da ihraç kayıtlı satış yapan mükellefin imalatçı vasfını taşımaması tespit edilmesi durumunda, ihraç kaydıyla yapılan teslim mahiyet itibarıyla yurtiçi mal teslimine dönüşür. Örneğin kapasite raporu veya sanayi sicil belgesi için ihraç kayıtlı satış faturasının tarihinden sonra başvurulması halinde imalatçı vasfına haiz olunamayacağından dolayı ihraç kayıtlı satış işlemi geçersiz sayılacaktır. Bu durumda imalatçı taraf ihracatçıdan KDV tahsil etmediğinden zor duruma düşecek ve işler karışacaktır. Bu tarz durumlarda nasıl bir yol izleneceği Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinin (II/A.8.7.) "İhracatın Gerçekleşmemesi Hali" başlıklı bölümünde örnekler ile açıkça belirtilmiştir.

Örneğin sanayi sicil belgesi olmayan A firması ihraç kaydıyla B firmasına fatura düzenleyip KDV tahsil etmemiş olsun. İlgili dönemde KDV beyannamesi verildikten sonra terkin işleminde bulunduğunda vergi dairesi sanayi sicil belgesi olmadığından dolayı ret verirse ne olacak? Bu arada ihraç kaydıyla yapılan satış tutarındaki KDV de tahakkuk ettirilecek. Böyle bir durumda ihracatçıdan KDV’nin tahsil edilmesi ve ihracatçının ödediği KDV’yi (teslimin yapıldığı takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak kaydıyla) indirilecek KDV olarak göstermesi gerekmektedir. İhracatçı indirdiği KDV’yi ihracattan kaynaklanan KDV iade talebinde iade hesabına dahil edecek.

Sonuç

İhracat öncelikle üretimin ve istihdamın artmasını sağlayarak ülkemizin ekonomik kalkınmasında büyük rol oynamaktadır. İhracatçıları çok fazla prosedürlere boğmadan ihracat yapılmasına teşvik edilmesi gerekmektedir. Örneğin 26.04.2014 tarihinde Resmi Gazete’ de yayımlanan KDV Genel Uygulama Tebliğinden sonra sanayi sicil belgesi olmayan imalatçının ihraç kayıtlı satışı direkt olarak ret verilmektedir. Halbuki ihraç kayıtlı satıştan doğan tecil-terkin başvurusu yapıldığında vergi dairesinin yoklama memurları (bir vergi dairesi müdür yardımcısı, bir şef ve iki memurdan oluşan yoklama grubu) ilgili firmaya gidip imalatçı vasfına haiz olup olmadığı konusunda yoklama yapmaktadır. İmalatçı olduğu yoklama ile tespit edildiği halde vergi dairesi terkin işlemini yapmayıp (KDV Genel Uygulama Tebliğine istinaden) mükellefleri zor durumda bırakmaktadır. Bize göre KDV Genel Uygulama Tebliği’nin ihraç kaydı ile ilgili kısımları tekrar düzenlenip daha sade hale getirilmesi gerekmektedir.

Kaynaklar

• Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği, 26.04.2014 Tarih ve 28983 sayılı T.C Resmi Gazete.
• https://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/Tebligler/KDV/kdv_genteb.htm
• https://www.gib.gov.tr/gibmevzuat
• GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü E-97726449-130 – 65044 sayılı özelgesi.

10.10.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.