Barış Eliş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
dm_baris@hotmail.com

Gider Pusulası Nedir, Gider Pusulası Düzenleme, Gider Pusulasında Stopaj, Gider Pusulasında Uygulamaya Dair Örnekler

I-) GİRİŞ

Gider Pusulası Nedir?

Bilindiği üzere gerçek ve tüzel kişilerin birbirleriyle ve kendi aralarında olan münasebet ve muamelelerinde bir takım yazılı belgeler düzenlenmektedir. İlgili belgeler farklı şekillerde olup muhtelif kanunlarda tarif edilmiştir. Bu belgelerden birisi olan Gider Pusulası ise Vergi Usul Kanunu’nun 234.Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddede Gider Pusulasının birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnaftan aldıkları mal ve hizmet alımlarında düzenlenmesi gerektiği hüküm altına alınmış ve ilgili Gider Pusulasının fatura hükmünde olduğu belirtilmiştir. Gider Pusulası da aynı fatura gibi bir takım şekil şartlarına tabidir. Bu şartlar işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın ve ya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde ünvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva etmek zorundadır. Gider Pusulası iki nüsha olarak tanzim edilip bir nüshası işi yapana ve ya malı satana tevdi olunur ve ilgili Gider Pusulasında malı satan ve ya işi yapanın imzası olmak zorundadır. Ayrıca Gider Pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.

Vergi Usul Kanunundaki bu düzenlemeye ilave olarak 3065 sayılı KDV Kanununun 54 nolu tebliğinde nihai tüketicinin mal ve hizmet iadelerinde malı ve ya hizmeti satanın gider pusulası düzenlemesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca ilgili tebliğde satıcının iade edilen mal ve ya hizmete ait fatura ve benzeri belgeyi geri alarak Gider Pusulası eki yapacağı da belirtilmiştir. Ancak bir takım kayıp ve benzeri nedenlerle nihai tüketiciden geri alınmasına imkan bulunmayan durumlarda bu belgelerin bu tip durumlar için istenmesi zorunluluğuna son verilmiş ancak bu kayıp durumunun düzenlenen Gider Pusulasında açıkça belirtilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.

II-) GİDER PUSULASI DÜZENLEMEMENİN VE YA GİDER PUSULASI DÜZENLEMEYE AİT ŞEKİL ŞARTLARINA UYMAMANIN YAPTIRIMI

Burada dikkat edilmesi gereken hususların başında Gider Pusulasında da aynı Fatura da olduğu gibi bir takım şekil şartlarına bağlı olduğudur. Bunların neler olduğu giriş paragrafında detaylı olarak sayılmıştır. Bu şekil şartlarına uymayanlar (Örneğin emtianın ve ya hizmetin nev’ini belirtmemek, emtia ve ya hizmeti kimden aldığını yazmamak, Gider Pusulasını emtia ve ya hizmet alımı yapılan gerçek ve ya tüzel kişiye imzalatmamak vb.) ve ya Gider Pusulası düzenlemek zorunda olduğu halde aldığı mal ve ya hizmet için Gider Pusulasını hiç  düzenlemeyenler ve ya düzenledikleri Gider Pusulasında göstermek zorunda oldukları meblağdan farklı bir meblağ gösteren vergi mükellefleri Vergi Usul Kanunu’nun 353 a) Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması maddesinin 1. ve 2.paragraflarında hüküm altına alınmış olan 2010 yılı için 160,00 TL’den az olmamak koşuluyla ilgili Gider Pusulasına yazılması gereken meblağın %10’u oranında Özel Usulsüzlük Cezasına muhatap olurlar. İlgili ceza her bir Gider Pusulası için ayrı ayrı hesaplanıp tahakkuk ettirilir.

III-) GİDER PUSULASINDA TEVKİFAT UYGULAMASI

Yukarıda açıklandığı üzere Gider Pusulası vergiden muaf esnaftan ve vergi mükellefi olmayan nihai tüketiciden alınan mal ve hizmet alımlarında ve iadelerinde düzenlenir.

Eğer Gider Pusulası vergiden muaf esnaftan alınan bir mal ve ya hizmet alımına istinaden kesiliyorsa Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.Maddesinin 13.Bendinde düzenlendiği üzere aşağıda ki oranlarda Gelir Vergisi Kesintisi yapılır ve Gider Pusulasını düzenleyen tarafında Vergi Sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyanname ile beyan edilerek ödenir;

                        a.) Havlu, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden, (% 2) (12.01.2009 - 2009/14592 BKK. ile % 2)

b.) Değerli kağıt ve damga pulu satışlarında komisyon bedelleri üzerinden, (% 20)

              c.) Diğer mal alımları için (%5) (12.01.2009 – 2009/14592 BKK ile %5)          

d.) Diğer hizmet alımları (a, b, c alt bentleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) için, (% 10) (12.01.2009 - 2009/14592 BKK. ile % 10)

e.) Hurda mal alımlarında %2.

Vergiden Muaf Esnaf Kimdir?

Gelir Vergisi Kanunu’nun 9.Maddesinde Vergiden Muaf Esnaf sayılmıştır;

(22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle değişen ve 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren cümle) Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.

1. Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Parantez içi cümle: 22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle ve 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak değişmiştir.) (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç)
2. Bir iş yeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı;
3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede yazılı şartları haiz bulunanlar (51 inci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar);
4. Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşayan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir.);
5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
6.  (04.04.2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5615 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişen şekli.) Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.
7. (06.06.2008 tarih ve 26898 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5766 sayılı Kanunun 8/a maddesiyle eklenmiştir. Yürürlük: 01.07.2008) Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar;
8. Yukarıdaki 1-7 numaralı (1) bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri, Danıştay'ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler:

(04.04.2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5615 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişen şekli.) Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.

 (22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle eklenen ve 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren şekli.) Esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar. (Fıkranın birinci cümleden sonra gelen hükümleri 14.08.1999 tarih ve 23786 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4444 sayılı Kanunun 14 üncü maddesiyle yayımı tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.)

(22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle değişmiş olup 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe girmiştir.) Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici olarak; milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır.

(3946 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle eklenmiştir.) Bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.

IV-) NİHAİ TÜKETİCİLERDEN (VERGİ MÜKELLEFİ OLMAYAN) MAL VE HİZMET ALINMASI VE YA NİHAİ TÜKETİCİLERİN MAL VE YA HİZMET İADE ETMELERİ, ALDIKLARI MALLARDAN BİR TAKIM İSKONTO VE İNDİRİM TALEP ETMELERİ DURUMUNDA EVRAK DÜZENİ VE İADENİN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU

Bilindiği üzere 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre, nihai tüketiciler satın aldıkları mal ve hizmetleri çeşitli nedenlerle iade edebilir ve ya başka bir mal ve hizmet ile değiştirilmesini talep edebilmektedir. Vergi Mevzuatımızda nihai tüketiciden yapılan mal ve ya hizmet iadelerinde, ödenen bedelin iadesinde ve ya mal ve ya hizmet bedelinde bir indirime gidilmesi durumlarında belge düzeni ve KDV hakkında bir takım düzenlemeler mevcuttur.

3065 sayılı KDV kanunun 54 nolu tebliğinde nihai tüketicinin mal ve hizmet iadelerinde malı ve ya hizmeti satanın gider pusulası düzenlemesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.  Gider Pusulası düzenlenirken ise Gider Pusulasının ihtiva edeceği bilgiler Vergi Usul Kanunun 234.maddesinde hüküm altına alınmıştır.  Ayrıca iade edilen mal ve ya hizmetin fatura ve benzeri evrağı kayıp ise bu durumun gider pusulasında açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

Nihai tüketicilerin mal ve ya hizmet iadelerinde KDV’nin durumu ise aynı KDV tebliğinde düzenlenmiş olup, ilgili düzenlemeye göre ilgili mal ve ya hizmet satılırken hesaplanan ve nihai tüketiciden tahsil edilen KDV Gider Pusulasında satış bedelinden ayrı olarak gösterilmesi koşuluyla satıcı tarafından indirim konusu yapılabilir.

Son bir husus olarak aynen vergiden muaf esnaftan alınan mal ve ya hizmete istinaden kesilen Gider Pusulasında mal ve ya hizmet satın alınan esnafın imzası bir şekil şartıysa, mal ve ya hizmet iadelerinde nihai tüketicinin Gider Pusulasında imzası da bir şekil şartıdır, bu şekil şartına uyulmadığı takdirde Özel Usulsüzlük Cezasına muhatap olunacağı açıktır

V-) UYGULAMAYA DAİR ÖRNEKLER

1-) ABC Tekstil Ltd.Şti. imal ettiği bayan konfeksiyon mamullerine vergiden muaf A şahsına nakış işi yaptırmaktadır. A şahsı yaptığı her nakış işi için 5 TL ücret almaktadır. Kasım 2010 döneminde ABC işletmesi A şahsına 20 adet nakış işi yaptırmıştır. ABC işletmesi düzenleyeceği Gider Pusulasında hizmet bedeli olarak 100,00 TL gösterecek, bu tutarın %2’sini ise Gelir Vergisi Kesintisine tabi tutup vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyanname ile beyan edip ödeyecektir. Geriye kalan 98,00 TL’yi ise A şahsına ödeyecektir.

2-) ABC Tekstil Ltd.Şti. vergiden muaf A şahsından işyerinde kullanmak üzere 1 adet dikiş makinesi satın almıştır. Dikiş makinesinin bedeli 150 TL’sıdır. Bu durumda ABC işletmesi düzenleyeceği Gider Pusulasında mal alımı yaptığı için 150,00 TL’sını %5 Gelir Vergisi Kesintisine tabi tutup bu tutarı vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyanname ile beyan edip ödeyecektir. Geriye kalan 142,50 TL’sını ise A şahsına ödeyecektir.

3-) ABC Tekstil Ltd.Şti. nihai tüketici (vergi mükellefi olmayan) B şahsından 20.000,00 TL değerinde binek otomobil satın almıştır. ABC Tekstil Ltd. Şti. noterde düzenlenen araç satış sözleşmesinin haricinde Gider Pusulası da düzenlemek zorundadır. Ancak düzenleyeceği bu Gider Pusulasında vergi tevkifatı yapmayacaktır. Çünkü mal alımı yaptığı şahıs vergi mükellefi olmayan bir nihai tüketicidir. Eğer B şahsı bir vergiden muaf bir esnaf olsaydı ABC Tekstil %5 oranında Gelir Vergisi Kesintisi hesaplayıp ilgili tutarı vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyannamesinde beyan edip ödeyecekti.

4-) ABC Tekstil Ltd.Şti. perakende satış mağazasında nihai tüketici olan C şahsına muhtelif konfeksiyon ürünleri satmıştır. İlgili satış tutarı 100,00 TL olup hesaplanan KDV ise 8,00 TL’dir. Daha sonra C mağazaya gelip aldığı bir takım konfeksiyon ürününü iade etmiştir, ancak şahıs satıcı tarafından kendisine düzenlenen perakende satış fişini kaybettiğini beyan etmiştir. İadeye konu olan malların satış bedeli 50 lira olup KDV’si ise 4,00 TL’sıdır. Bu durumda ABC Tekstil iadeye ilişkin Gider Pusulası düzenleyecek olup, ilgili evraka perakende satış fişinin kayıp olduğu şerhini düşecek ve 4,00 TL’lık KDV’yi satış bedelinden ayrı göstermek koşuluyla indirim konusu yapabilecektir.

VI-) SONUÇ

1-) Gider Pusulası Vergi Usul Kanunun 234.maddesinde düzenlenmiş olup, ihtiva etmesi gereken şekil şartları aynı maddede sayılmıştır. İlgili maddede Gider Pusulası Fatura hükmünde olduğu belirtilmiştir. Gider Pusulası iki nüsha olarak düzenlenir.

2-) Gider Pusulası vergiden muaf esnaftan ve ya vergi mükellefi olmayan nihai tüketiciden alınan mal ve hizmetler karşılığında alıcı tarafından düzenlenmektedir. Aynı zamanda Gider Pusulası nihai tüketici tarafından yapılan mal ve hizmet iadelerinde ve gene nihai tüketiciler tarafından alınan mal ve hizmetlerin bedellerinde bir iskonto ve ya indirim talebi sonucu da düzenlenmektedir.

3-) Vergiden muaf esnaf tarafından alınan mal ve hizmetlerde kanunun öngördüğü oranlarda Gelir Vergisi Kesintisi yapılmalı ve bu kesintiler vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyannamede beyan edilip ödenmelidir. Muhtasar Beyannamede vergiden muaf esnaftan alınan mal ve hizmetler 145 tür koduyla, hurda alımları ise 146 tür koduyla girilmelidir.

4-) Nihai tüketicilerin iade ettiği mal ve ya hizmetlerle ilgili ve ya nihai tüketiciye satıştan sonra yapılan  indirimler karşılığında Gider Pusulası düzenlenmelidir. İadelerde Gider Pusulasının ekine ilgili satışa ait fatura ve ya perakende satış fişi konulmalı, eğer satış evrağı kayıp ise bu durum Gider Pusulasına düşülecek bir şerhle muhakkak ifade edilmelidir. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise iadeye ve ya indirime ait KDV’nin, indirim konusu yapılabilmesi için Gider Pusulasında iade ve ya indirim bedelinden ayrı olarak gösterilmesi gerektiğidir. Her ne kadar aksi yönde yargı kararları mevcut ise de olası bir denetimde idare ile polemiğe girmemek için bu hususa azami dikkat edilmelidir.

5-) Son olarak dikkat edilmesi gereken diğer bir hususta Gider Pusulasının karşı tarafa muhakkak imzalatılması gerekliliğidir. Bu şekil şartına uyulmadığı takdirde en başta Özel Usulsüzlük Cezası ile karşılaşılacağı açıktır. Daha da ilerisinde ise Gider Pusulasını düzenleyen sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanan konumuna düşebilir.

 

13.12.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.