Arif Temir
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
ariftemir1@gmail.com

Şoförlerin Çalışma Süreleri

Çalışma hayatında bazı işler vardır ki bu işlere 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan iş süreleri yönetmeliği hükümlerini uygulamak  bu işlerin niteliği gereği mümkün olmamaktadır. Bu işlere uzun yol şoförlüğü yapanları örnek verebiliriz. Bu sorunu çözmek için 4857 sayılı İş Kanununun 76. maddesi haftalık iş günlerine bölünemeyen işlere ilişkin  sürelerin düzenlenmesi ile ilgili usul ve esasların bir yönetmelikle düzenlenmesini belirtmiş(1), bu bağlamda Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği (2) çıkarılmıştır. Yönetmeliğin kapsamına karayollarında, demiryollarında ve deniz, göl ve akarsularda hareket halindeki taşıtlarda yapılan ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na tabi olmayan taşıma işleri girmektedir.

Ayrıca Türkiye Uluslararası Çalışma Sözleşmesinin (İLO’nun) 153 sayılı  Kara Taşımacılığı Sözleşmesi’ni 15.07.2003 tarih ve 4933 sayılı Kanun  ile kabul etmiştir.

Şoförlerin Çalışma süreleri Trafik mevzuatına göre de ayrıca düzenlenmiştir. Bu bağlamda Karayolları Trafik Yönetmeliği(3)çıkarılmıştır.

Bu yazımızda;  şoförlerin  çalışma mevzuatında ve trafik mevzuatında yer alan çalışma süreleri açıklanmaya çalışılacaktır.

I- ÇALIŞMA MEVZUATINDA ŞOFÖRLERİN ÇALIŞMALARINA  İLİŞKİN USUL VE ESASLAR

A- ÇALIŞMA DÖNEMİ VE ÇALIŞMA SÜRESİ

1- Çalışma Dönemi

Çalışma dönemi, işin yapılmasının gerektirdiği en az iki, en çok altı aylık bir denkleştirme süresidir. Yönetmelik kapsamına giren işlerin yürütüleceği çalışma dönemi, işin niteliğine göre, en çok altı ayı geçmemek üzere, işveren tarafından belirlenir (Yönetmelik md. 3, 4). 

---------------------------------------- 

1-Arif Temir, Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen İşlere İlişkin Çalışma Sürelerinin Uygulanması, Yaklaşım Dergisi, Sayı: 140, Ağustos 2004.

2-06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

3-18.07.1997 tarihli ve 23053 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

2- Çalışma Süresi

Çalışma süresi, bir çalışma dönemindeki toplam iş süresini, ifade eder. Bir çalışma dönemindeki çalışma süresi, bu dönem içindeki hafta sayısının, haftalık çalışma süresi çarpımı sonunda bulunan miktarı aşamaz.

Çalışma süresinin haftalara tam bölünemediği hallerde, çalışma süresi iş günü üzerinden ve her iş günü 7,5 saatlik iş süresi kabul olunmak suretiyle hesaplanır. Bir çalışma dönemi içindeki haftalık iş süresi 45 saatten az ya da çok olarak belirlenebilir. Ancak kararlaştırılan çalışma dönemindeki çalışma süresinin bir iş haftasına düşen ortalaması 45 saati geçemez. Yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir (Yönetmelik md. 3, 5).

B- GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ VE ARA DİNLENMESİ

1- Günlük Çalışma Süresi

Günlük iş süresi 11 saati, gece çalışma süresi 7,5 saati, profesyonel ve ağır vasıta ehliyeti ile taşıt kullananların günlük çalışma süresi de 9 saati geçemez (md. 6). Araç kullanan şoförler, Karayolları Trafik Yönetmeliği’ne göre aralıksız 5 saatten fazla araç kullanmaları ve günde de toplam 9 saatten fazla araç kullanmaları yasaktır. Şoförlerin günlük çalışma süresi her iki Yönetmelik’te de paralel düzenleme yapılarak 9 saat ile sınırlandırılmıştır. Ancak Haftalık iş Günlerine Bölünemeyen İşlere Ait Yönetmeliğe göre şoförlerin gece dönemi olan 20.00-06.00 saatleri arası 7.5 saatten fazla çalışmaları yasaklanmıştır. 

2- Ara Dinlenmesi

4857 sayılı Yasa’nın 68. maddesi uyarınca günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;

• Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika,
• Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,   
• Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat

ara dinlenmesi verilir ve verilen ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.

İşçiler, 24 saatlik süre içinde kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz (Yönetmelik md. 8).

Hareket halindeki taşıtlarda çalışan işçilerin ara dinlenmeleri, genel olarak duraklama yerlerinde verilir. Kalkış-varış yerleri arasında duraklama yeri bulunmayan veya duraklama yerleri bulunmakla birlikte işin niteliğinin gereği olarak bu yerlerde ara dinlenmesi verilemeyen durumlarda ara dinlenmesi taşıt içerisinde verilir (Yönetmelik md. 7).

C- ŞOFÖRLERİN HAFTA TATİLLERİ

Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği kapsamına giren işlerde çalışan işçilere haftanın bir gününde kesintisiz 24 saatten az olmamak üzere hafta tatili verilmesi zorunludur (md. 9).

II- TRAFİK MEVZUATINDA ŞOFÖRLERİN ÇALIŞMALARINA  İLİŞKİN USUL VE ESASLAR

Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 98.maddesinde araç kullanma ve dinlenme sürelerine uyma mecburiyeti ve denetleme esaslarında uyulacak usuller düzenlenmiştir. Söz konusu hususları açıklayalım.

A-ŞOFÖRLERİN ARAÇ KULLANMA SÜRELERİ

 Ticari amaçla yük taşımacılığı yapan ve azami ağırlığı 3,5 tonu geçen araçların şoförleri ile ticari amaçla yolcu taşımacılığı yapan ve taşıma kapasitesi şoförü dahil 9 kişiyi geçen araçların şoförlerinin 24 saatlik herhangi bir süre içinde; toplam olarak 9 saatten ve devamlı olarak 4,5 saatten fazla araç sürmeleri yasaktır.

B-ŞOFÖRLERİN HAFTA TATİLİ

Şoförler en fazla 6 günlük araç kullanma süresinden sonra 1 günlük hafta tatilini kullanmak zorundadırlar. Hafta tatili en az 24 saattir. Düzenli seferler haricindeki uluslararası yolcu taşımacılığı söz konusu olduğunda şoförler 12 gün süreyle araç kullanabilirler, araç kullanma süresinden sonra 2 günlük hafta tatilini kullanmak zorundadırlar. Birleşik 2 hafta içinde toplam araç kullanma süresi 90 saati aşamaz.

C-ŞOFÖRLERİN ARA DİNLENMESİ/MOLALARI

Şoförler sürekli olarak 4,5 saatlik araç kullanma süresi sonunda, eğer istirahata çekilmiyor ise en az 45 dakika mola almaları zorunludur. Bu molalar sürekli 4,5 saatlik araç kullanma süreleri içerisinde en az 15 dakikalık molalar şeklinde de kullanılabilir.

Bu molalar süresince şoförler başka bir işle meşgul olamazlar. Hareket halindeki bir araçta, feribotta veya trendeki bekleme süresi ile araç kullanılmadan geçen süre, başka iş olarak addedilemez. Alınan molalar günlük dinlenme süresi olarak sayılmaz.

Şoförler her 24 saat içerisinde 11 saat kesintisiz dinlenecektir. Bu süre, biri en az 8 saat kesintisiz olmak üzere iki veya üç ayrı süre halinde kullanılabilir.  Bu durumda günlük dinlenme süresi 1 saat daha eklenerek 12 saate çıkartılır. 11 saatlik kesintisiz günlük dinlenme süresi haftada 3 defadan fazla olmamak üzere en az 9 saate indirilebilir. Aracın en az iki şoförle kullanılması durumunda her 30 saatlik sürede her bir şoför en az 8 saat kesintisiz olarak dinlenecektir. Günlük dinlenme süresi, yataklı ve yapılışlarında özel dinlenme yeri olan araçlar ile şoförün rahat uyuyabileceği şekilde bölümleri bulunan araçlarda, araçlar park yerinde, garajda veya yerleşim yerleri dışındaki karayollarında platform dışında park edip gerekli tedbirler alınarak geçirilebilir.

D-ŞOFÖRLERİN ARAÇLARININ FERİBOTLA VEYA TRENLE TAŞINMASI DURUMUNDA GÜNLÜK DİNLENME SÜRELERİ

Şoförlerin araçlarının feribotla veya trenle taşınması durumunda günlük dinlenme süreleri bir kez olmak üzere kesintiye uğrayabilir. Günlük dinlenme süresinin iki bölümü arasındaki süre mümkün olduğunca kısa olmalıdır ve gümrük işlemleri de dahil gemiye, feribota binmeden önce veya indikten sonra 1 saati aşamaz. Bu şekilde kesintiye uğrayan dinlenme süresi 2 saat uzatılır.

Not: Bütün okuyucularımın yeni yılını kutlar, yeni yılda sağlıklı ve mutlu günler dilerim…

31.12.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.