Arif Temir
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
ariftemir1@gmail.com

İşçilerin Yıllık İzin Hakları ve Uygulaması

Okulların tatil olması ile birlikte çalışanlar tatil hazırlıklarına başlıyor. Tatil hazırlığı yaparken çalışanın ne kadar yıllık izin hakkı olduğunu bilmesi de çalışan ve işveren yönünden önem arz ediyor. Yıllık izin çalışanlar yönünden büyük bir öneme sahiptir. Bu önemi yıllık izni düzenleyen mevzuatta öngörüyor. Örneğin yıllık ücretli izin anayasal bir hak olması ve İzin hakkından vazgeçilemiyor olması bu önemden kaynaklanıyor. Yıl boyunca çalışanların bir süre dinlenmeleri, beden ve ruh sağlığı bakımından gerekli olduğu gibi izin sonrası verimliliği ve motivasyonu da olumlu yönde etkiliyor(1).

Bu yazımızda; işçilerin yıllık ücretli izin hakları ve iznin kullanılmasında dikkat edilmesi gereken hususları açıklamaya çalışacağız.

I- İŞÇİLERİN YILLIK İZİN HAKLARI

A- İŞÇİLERİN YILLIK İZİN SÜRELERİ 

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. 

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi: 

- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden, 

- Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara 20 günden, 

- Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, az olamaz.

B-YILLIK İZİN SÜRELERİNDE AVANTAJLI OLANLAR

Ancak 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamamaktadır. Yeraltı maden vb işlerde çalışanların izinlerine 4 gün daha ilave edilir. Yıllık izin sürelerine rastlayan hafta tatili ve bayram günleri ayrıca yıllık izin süresine eklenir(2).

C-YILLIK İZİN ÜCRETİNİN ÖDENMESİ VE YOL İZNİ

Yıllık izin süreleri, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilmez. İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin veya avans olarak öder. İşçi talep ederse 4 güne kadar ücretsiz yol izni verilir(3). 

D- YILLIK İZİN BAKIMINDAN ÇALIŞILMIŞ GİBİ SAYILAN HALLER

4857 sayılı İş Kanunu’na göre bir yıllık çalışma süresinin içerisine bazı durumlarda çalışılmamış sürelerde dahil edilebiliyor. Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılır:

• İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler
• Kadın işçilerin 74. madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler.
• İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.).
• Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın onbeş günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla).
• Çalışma süresinden sayılan haller
• Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.
• İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.
• İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinler.
• İşveren tarafından verilen diğer izinler ile kısa çalışma süreleri.
• Bu Kanun’un uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi.

E. İŞYERİ DEVRİNDE İZİN SÜRESİNİN HESAP EDİLMESİ
İşyerinin devri, intikali ya da başka bir surette bir işverenden başka bir işverene geçmesi durumunda işçilerin kıdemleri eski işyerlerinde/işverenlerinde işe girdikleri tarihten itibaren başlar. 
Örnek: Zeynep hanım, X işyerinde 01.01.2007 tarihinden itibaren 3 yıl çalışmıştır. 3 yıldan sonra işyeri devredilmiştir. Zeynep hanımın yıllık izin kıdemi devirden önceki işverenin yanında çalışmaya başladığı 01.01.2007 tarihinden itibaren başlar.
Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan işçilerin değişik kurumlardaki çalışma sürelerinin toplanarak yıllık izinleri hesap edilir(4).

F-SİGORTA PRİMLERİNİN ÖDENMESİ
01.10.2008 tarihine kadar iş kazaları ve meslek hastalıkları primi yıllı izin kullanma döneminde kesilmemekteydi. Ancak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 01.10. 2008 tarihinden itibaren izin süresinde bütün sigorta kollarına ait primler kesiliyor(5)

G-KISMİ SÜRELİ/ PART-TİME ÇALIŞANLARIN YILLIK İZİNLERİ
İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir . Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz. Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır. Yukarıdaki esaslara göre izine hak kazanan kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz(6).

II- YILLIK İZNİN KULLANILMASI

Yıllık izinler daha önceki uygulamada tarafların anlaşması ile bir bölümü en fazla 3’e bölünüyordu. Eski ve yeni uygulamada yıllık iznin bir bölümü 10 günden aşağı kullanılamıyor. Yeni düzenlemeye göre yıllık iznin 10 günlük kısmı hariç diğer kısmı tarafların anlaşması ile istenildiği kadar bölünebilecek(7).

Örnek: Bir yıllık kıdemi olan işçi, 14 günlük yıllık izninin bir bölümünü 10 gün, kalan 4 gününü 4 farklı zamanda 4 parça halinde kullanabilecek. Buna göre işçi bu izninin her parçasını 2 gün şeklinde veya bir bölümünü 3 gün kalanı da 1 gün şeklinde kullanabilecektir.

Burada dikkat edilmesi gereken husus yıllık izin sürelerinin başlangıç veya bitiminin hafta tatiline veya dini ve ulusal bayramlara denk getirilmesi. Bayramlardan önce veya sonraya yıllık izin sürelerinin denk getirilmesi 1 gün yerine işçilerin 3 veya 4 gün yıllık izin kullanmalarını sağlayacak. Örneğin 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs tarihlerinden bir gün önce yıllık izin kullanılması durumunda izin süresi 2 gün olarak uzayacaktır(8).

 Asıl işveren, alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla, alt işveren ise tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlüdür.

----------------------------------------------------------------

(1) Arif Temir, Çalışanların Yıllık İzin Hakları Güneş Gazetesi 28.06.2012

(2) Geniş bilgi için Bkz. Arif TEMİR, Sorulu Cevaplı ve İçtihatlı İş Hukukunda İzinler ve Uygulaması, 3.Baskı, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2018.

(3) Arif TEMİR, “İşçi, Memurun Yıllık İzin Hakları”, Güneş, 13 Haziran 2017 .

(4) Arif Temir, Çalışanların Yıllık İzin Hakları, a.g.k.

(5) Arif Temir, Çalışanların Yıllık İzin Hakları, a.g.k.

(6) Arif Temir, Çalışanların Yıllık İzin Hakları, a.g.k.

(7) -Arif Temir, Yıllık Ücretli İzin Hakları ve İznin Kullanılmasında Yapılan Değişiklikler, Yaklaşım Dergisi, Eylül 2017 , Sayı: 297.

(8) Arif TEMIR, Yıllık İzinlere Yeni Düzenleme, Güneş 8 Nisan 2016

03.07.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.