Arif Temir
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
ariftemir1@gmail.com

Yeni İş Arama İzni Kimlere Nasıl Verilir?

Çalışma hayatında işçilerin iş sözleşmeleri kendileri veya işverenleri tarafından feshedilebilmektedir. Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin ihbar süresi verilerek feshedilmesi durumunda ihbar süresi içerisinde işçiye iş araması için izin verilmektedir.  Verilen bu izne de yeni iş arama izni denilmektedir. Yeni iş arama izni işçilerin ihbar süresi sonunda eski işinden ayrılmasıyla birlikte yeni bir işe kısa sürede başlamasının sağlanması ve işçilerin geçici bir süre de olsa çalışma hayatının dışında kalarak mağdur olmalarını önlemek amacıyla getirilmiştir. İşçi,  iş arama iznini ücretinden bir kesinti olmadan kullanır.

Yeni iş arama izninin  usul ve esasları ile uygulanmasını açıklanmaya çalışalım.

A-İş Sözleşmesinin Şekli

Yeni iş arama izni kural olarak belirsiz süreli iş sözleşmelerinin ihbar (bildirim) süresi verilerek sona erdirilmesinde ihbar süresi içerisinde kullanılması için getirilmiştir. İhbar süresi işçi tarafından işverene veya işveren tarafından işçiye verilebilir. Uygulamada işçinin işverene ihbar süresi vererek iş sözleşmesini sona erdirdiği durumlarda yeni iş arama izni kullanamayacağı şeklinde yanlış bir yorum vardır.
Belirli süreli iş sözleşmelerinde süre bitiminden önce bir ihbar öneli öngörülmüşse iş sözleşmesi belirli süreli de olsa ihbar süresi içerisinde yeni iş arama izni kullanmak mümkündür. Örneğin X işveren ile Y işçisi süresi iki yıl olan belirli süreli iş sözleşmesi yapmıştır. İş sözleşmesinin içeriğinde taraflar bir ay önceden haber vermek koşuluyla bu sözleşmeyi her zaman feshedebilirler hükmü bulunmaktadır. Bu durumda iş sözleşmesinin feshinde işçi Y öngörülen bir aylık süre içerisinde yeni iş arama iznini kullanabilir.
Süreksiz işlerde, yani süresi bir aydan az olan işlerde İş Yasası'nın 17 ve 27'nci maddesi uygulanmadığından bu tür işlerde yeni  iş arama izni konusunda İş Kanunu değil Borçlar Yasası hükümleri uygulanır.
İş sözleşmesinin ihbar süresi verilmeden sona erdirilmesi durumunda yeni iş arama izni verilmez. Burada iş sözleşmesinin işçi veya işveren tarafından feshedilmesinin bir önemi yoktur(1).

B-İzin Süresi ve Kullanımı

4857 sayılı İş Kanununun 17'nci maddesinde öngörülen bildirim süreleri içinde işveren, aynı yasanın 27'nci maddesi gereğince işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermek zorundadır. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır. Örneğin iki hafta ihbar süresi kullanacak olan bir işçi toplu olarak iş arama iznini nasıl kullanacaktır? İşçinin haftada bir gün hafta tatili kullandığını varsayarsak, işçinin iki haftalık süre içerisinde çalışması gereken gün sayısı 12 işgünüdür. İşçinin günde iki saat iş arama izni kullanacağını göz önünde bulundurduğumuzda 12 X 2=24 saatlik bir süreyi işçi yeni iş arama iznini olarak kullanacaktır. İşçinin günlük çalışma süresinin 7.5 saat olduğunu kabul edersek 24:7.5=3.2 olacaktır. Buna göre işçi üç gün toplu olarak iş arama iznini kullanacaktır. Günden artakalan iki saatlik kısmı da saat olarak işten ayrılmadan önce iş saatleri içerisinde kullanacaktır(2).
İş Kanununun 59'uncu maddesine göre işveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde 17'nci maddede belirtilen bildirim süresiyle, 27'nci madde gereğince işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleriyle iç içe giremez.
İşçinin ihbar ücreti peşin ödenerek iş sözleşmesi feshedilmişse işçi bu durumda yeni iş arama izni ücreti isteyemez. Bu konuda Yargıtay'ın vermiş olduğu bir karar" "İş sözleşmesi ihbarsız olarak feshedilen işçi ihbar süresine ait ücretini tazminat olarak isteyebilir. Ancak bundan ayrı olarak iş arama izin parası talep edemez" şeklindedir(3).

Yeni iş arama izni Basın ve Deniz İş Kanunu'nda yer almamaktadır. Anılan kanunlara tabi olarak çalışanlar hakkında yeni iş arama izni konusunda Borçlar Yasası hükümleri uygulanır.

C-İzin Verilmemesinin Sonuçları

1475 sayılı eski İş Kanununda  işçiye yeni iş arama izni vermeyen işverene idari para cezası öngörülmüştü. 4857 sayılı yeni İş Yasası'nda ise herhangi bir para cezası öngörülmemiştir.
4857 sayılı İş Yasası'nın 27'nci maddesine göre, işveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücreti işçiye öder. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde 100 zamlı öder. Burada

üzerinde durulması gereken husus işçinin iş arama izni süresinde çalıştırılması durumunda ödenecek olan zamlı ücretin nasıl hesap edileceğidir. Yasada çalıştığı sürenin ücretinin zamlı olarak ödeneceği belirtildiğinden yeni iş arama süresinde de çalışıldığında çalışılan bu sürenin ücreti giydirilmiş ücret üzerinden değil işçinin normal (aylık veya günlük)ücreti üzerinden hesap edilecektir.

İşveren ihbar süresi içerisinde işçiye yeni iş arama iznini mevzuata uygun olarak kullandırmadığında işçiye ihbar tazminatı ödemek zorunda kalmayacak, sadece yeni iş arama iznini kullandırmadığı sürenin ücretini zamlı olarak ödeyecektir.
Yeni iş arama izninin işçilere işi aksatmayacak şekilde verilmesinin yanında işçinin iş bulma olanağının yüksek olduğu saatlerde kullandırılması iznin amacına daha uygun düşecektir. Yeni iş arama izninin verilmesi istihdamın sağlanması ve çalışma hayatının bir ahenk içerisinde sürdürülmesine katkı sağlayacaktır.

İş sözleşmesinin ihbar süresi verilmeden sona erdirilmesi durumunda yeni iş arama izni verilmez.

------------------------------------

1-Arif  Temir, Yeni İş Arama İzni,   Radikal Gazetesi, 02.11.2007.

2-Arif Temir, Sorulu  Cevaplı ve  İçtihatlı  Hukukunda İzinler ve Uygulaması, Yaklaşım Yayınları 3.Baskı, Ankara 2018. S.47.

3-Yargıtay 9.H.D'nin 09.10.1969 tarih E.5527, K.9642 sayılı kararı.
 

19.06.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.