Arif Temir
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
ariftemir1@gmail.com

Engelli İşçi Çalıştırana Teşvik, Çalıştırmayana Ceza Var

Engellilerimizin  çalışma hayatında daha çok yer alabilmesi için son yıllarda mevzuatımızda  bir çok düzenlemeler yapılmıştır. Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğe göre doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişilerden tüm vücut fonksiyon kaybının en az yüzde kırk olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelendirenler engelli olarak değerlendirilmektedir. Engelli istihdamı konusunu açıklayalım.

Engelli İşçi İstihdamı Kapsamında Olan İşyerleri

Aynı il sınırları içerisinde 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işverenler işyerlerinde engelli işçi istihdam etmek zorundadırlar. İşverenlerin aynı il sınırları içerisinde birden çok işyeri varsa buralarda çalışan toplam işçi sayısı işkollarına bakılmaksızın engelli işçi çalıştırmaya esas işçi sayısına dahil edilir.

Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü Olmayan İşyerleri

Tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde 50 veya daha  az işçi istihdam eden işyerleri ile diğer işyerlerinde 50’den az işçi istihdam eden işyerlerinde engelli işçi istihdam zorunluluğu bulunmaktadır.

Engelli İşçi Hesabında Dikkate Alınmayacak İşçiler

İşyerlerinde engelli işçi çalıştırma oranlarına uygulanacak işçi sayısının tespitinde;

• Yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar,
• 10/6/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna göre kurulan özel güvenlik şirketleri ile kurumların kendi ihtiyacı için kurduğu güvenlik birimlerinde güvenlik elemanı olarak çalışan işçiler ,
• 14 yaşını bitirmemiş olanlar,
• Çıraklar,
• Stajyerler,
• İşbaşı eğitimi kapsamında olanlar,
• Engelli, eski hükümlü ve malul olmayacak derecede  yaralananlar,

Dikkate alınmaz.

Ayrıca 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında gazete ve televizyonlarda çalışanlar, zorunlu istihdam için çalışan sayısının hesaplanmasında dikkate alınmazlar.

İş Sözleşmesi Türlerine Göre İşçi Sayısına Dahil Edilecekler

Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğinin 11.maddesine göre işçi sayısının tespitinde belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve işyerindeki tam süreli çalışan işçi sayısına ilave edilir.

İşyerinde kısmi süreli olarak çalıştırılan  engelli ve eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçi bulunması halinde bunlar da çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve toplam işçi sayısından düşülür.

Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür.

Örnek:  İşyerinde 100 işçi tam süreli, 50 işçi de kısmi süreli/ part-tme  olarak çalışmaktadır. Kısmi süreli çalışan 50 işçi günde 2'ser saatten ayda 26 gün çalışıyor. Buna göre 50x2=100, 100x26=2600, 2600:195=13,3 =13  işçinin daha toplam çalışan sayısına ilave edilmesi gerekir. Buna göre  işyerinde 100+13=113  işçi  üzerinden engelli kontenjanı hesap edilecek. Burada 195 sayısı  26 gün üzerinden aylık çalışma süresidir.

Engelli İşçi Çalıştırma Oranları

50 veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde yüzde 3 , kamu işyerlerinde ise yüzde 4 oranında engelli işçi istihdam etme zorunluluğu bulunuyor. . Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür.

Örnek: İşyerinde 50 işçi istihdam ediliyorsa bu işyerinde kaç engelli işçi istihdam edilmelidir.

50x3=150/100=1.5 yarım tama iblağ edileceğinden işyerinde 2 engelli işçi istihdam edilmesi gerekir.

Ayrımcılık Yasağı

İşe alınmada; iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan aşamaların hiçbirinde  engelliler, aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz. Çalışan engellilerin  aleyhine sonuç doğuracak şekilde, diğer kişilerden farklı muamelede bulunulamaz.

Ayrımcılık veya farklı muamele gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile işverenler için 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 122 nci maddesi hükümleri uygulanır(Yönetmelik 17.md.).

İşverenlerin Kurumdan  Engelli İşçi Talepleri Ve Kontenjan Eksikliklerini Tamamlamaları

Özel sektör işvereni, engelli açığını yükümlülüğün doğduğu andan itibaren otuz gün içinde karşılamak zorundadır. (Kurum, özel sektör işvereninin engelli talep tarihinden itibaren en geç on gün içinde, başvuranlardan nitelikleri uygun engellileri durumlarını ve niteliklerini belirten belgelerle birlikte işverenle görüştürür. İşveren bu görüşmeden itibaren engelli açığını, en geç on beş gün içinde, Kurum tarafından görüştürülenler ya da Kurum portalında kayıtlı diğer engelli iş arayanları bizzat seçerek veya kendi imkanlarıyla temin edeceği engelliler arasından karşılar. İşe alınanları ve alınmayanları, alınmayış nedenlerini de belirterek Kuruma bildirir.

Kamu işyerlerinin engelli ve eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan talepleri, kamuda işçi istihdamına ilişkin mevzuat hükümleri çerçevesinde karşılanır(Yönetmelik 18.md)..

Engellilerin İşyerlerinde Çalışma Koşulları

İşverenler, işyerlerini engellilerin çalışmalarını kolaylaştıracak ve işin  engelli çalışana uygunluğunu sağlayacak şekilde hazırlamak, sağlıkları için gerekli tedbirleri almak, mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde çalıştırmak, işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek, çalışmaları için gerekli araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar.

Uygun koşulların varlığı halinde çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri iş kanunlarında belirtilen sürelerden az olmamak koşuluyla,  engellinin durumuna göre belirlenebilir(Yönetmelik 18.md.).

Engellilerin Çalıştırılamayacakları İşler

Yönetmeliğin 19.maddesine göre;

• Yer altı ve su altı işlerinde,
• Engelliler, sağlık kurulu raporunda çalıştırılamayacakları belirtilen işlerde,

Engelli işçi  çalıştırılamaz.

Engelli İşçi İstihdam Etmemenin Cezası

Engelli  işçi çalıştırılmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen işveren hakkında 4857 sayılı İş Kanununun 101 inci maddesine göre 2020 yılında 3.985 TL çalıştırmadığı her engelli için ve her ay uygulanır.  İdari para cezası, aynı Kanunun 108 inci maddesi gereğince, işyerinin bulunduğu yerdeki çalışma ve iş kurumu  il müdürü tarafından doğrudan uygulanır.

Engelli İşçi İstihdam Eden İşverene Prim Teşviki

Engelli vatandaşlarımızın çalışma hayatında daha çok yer alabilmesi için çeşitli teşvikler getirilmiştir. Bu teşviklerden biride engellileri istihdam eden özel kesim  işverenlerine getirilen prim teşvikidir. Buna göre en az %40 oranında engelli olan işçiyi çalıştıran işverenler, çalıştırılan her engelli  için prime esas kazancın alt sının/asgari ücret  üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin  tamamı Hazinece karşılanıyor. 2020 yılında bir işçi için işveren ayda(sigorta primi işveren hissesi %20,5 üzerinden) 603, 32  lira sigorta primi ödeyecek. Eğer işçi engelli  ise işveren ayda 603,32 lira sigorta primi ödemeyecek. İşveren  engelli  işçi  çalıştırmakla 603,32 lira tasarruf etmiş olacak.

Engelli çalıştırma yükümlülüğü olmayan özel sektör işverenlerinin  engelli çalıştırmaları durumunda da  işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için asgari ücret düzeyindeki sosyal güvenlik primi işveren paylarının tamamı Hazinece karşılanacaktır.

İşverenler,  e-Bildirge ekranlarında mevcut "Engelli Teşvik Yönetimi" programı vasıtasıyla sigortalılarını sisteme kaydetmeleri halinde aylık prim ve hizmet belgelerini 14857 sayılı Kanun numarasını seçmek suretiyle bu teşvikten yararlanabileceklerdir.

15.12.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.