Altay Öncel
Yeminli Mali Müşavir
ymm@altayoncel.com

7440 Sayılı Kanuna Göre İşletmede Mevcut Olduğu Halde, Kayıtlarda Yer Almayan Emtianın, Makinenin, Techizatın ve Demirbaşın Kayıtlara Alınması

A. GİRİŞ

7440 sayılı kanunun, 12.03.2023 tarihli   Resmi Gazetede yayımlanmasıyla beraber, işletme kayıtlarının düzeltilmesi konusu yeniden gündeme geldi. İşletmede mevcut olduğu halde, kayıtlarda yer almayan emtianın kayıtlara alınması, işletmede mevcut olduğu halde, kayıtlarda yer almayan makinenin, teçhizatın ve demirbaşın kayıtlara alınmasından önemli farklılıklar göstermektedir. Somut muhasebe kayıt örnekleri içeren bu makale ile önce ortak unsurlara, sonra farklılıklara değinerek, konuyu, akılda kalacak şekilde kodlamaya çalışacağız.

B. EMTİANIN, MAKİNENİN, TECHİZATIN VE DEMİRBAŞIN EMTİANIN KAYDA ALINMASINDA ORTAK UNSURLAR

• Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşlarınca tespit edilecek rayiç bedel ile 31.05.2023 tarihine kadar bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilirler.
• Bildirime dahil edilen makine, teçhizat ve demirbaşlar için amortisman ayrılmaz. (Emtia için amortisman ayrılmayacağı, malumdur).
• Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler aktiflerine kaydettikleri emtia için ayrı (525 Kayda Alınan Emtia Özel Karşılı Hesabı) , makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı (526 Kayda Alınan Makine, Techizat ve Demirbaş Özel Karşılı Hesabı) olmak üzere özel karşılık hesabı açarlar.
• Mükellefler, emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşlarınca tespit edilecek rayiç bedel üzerinden, tabi olduğu oranların yarısı (1/2’si) esas alarak KDV hesaplar ve ayrı bir beyanname ile 31.05.2023 tarihinde beyan edip öderler.
• Emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar satılması halinde satış bedeli bunların deftere kaydedilen değerinden düşük olamaz.

C. EMTİANIN KAYDA ALINMASI İLE MAKİNENİN, TECHİZATIN VE DEMİRBAŞIN KAYDA ALINMASI ARASINDA FARKLI UNSURLAR

1- Mükelleflerin, kayıtlara alınması amacıyla envanter listesi ile beraber vergi dairelerine bildirim yapıp defterlerine kaydettikleri emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için ödedikleri KDV:

Söz konusu olan iktisadi kıymet:

Emtia ise, genel esaslara göre (1 Nolu KDV Beyannamesinde) indirilir.( İadeye konu edilemez).

Makine, teçhizat ve demirbaş ise, indirilemez.

Örnek: Rayiç Bedeli 100.000TL olan emtia 31.05.2023’te beyan edilip 9.000TL KDV ödenmiştir.

-----------------------------------31.05.2023 ----------------------------------

153  Ticari Mallar        100.000

191 İndirilecek KDV        9.000

            525 Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık Hesabı     100.000

            360 Ödenecek Vergi                                                   9.000

------------------------------------------/------------------------------------------                                                            

Örnek: Rayiç Bedeli 100.000TL olan makine ve cihazlar 31.05.2023’te beyan edilip 9.000TL KDV ödenmiştir.

-----------------------------------31.05.2023-----------------------------------

253 Tesis Makine ve Cihazlar                     100.000

689 Diğer Olağandışı Gider Ve Zararlar       9.000

            526 Kayda Alınan Makine, Teçhizat ve Demirbaş

            Özel Karşılık Hesabı                                                      100.000

            360 Ödenecek Vergi                                                         9.000

------------------------------------------/------------------------------------------

2- 526 Kayda Alınan Makine, Teçhizat ve Demirbaş Özel Karşılık Hesabı, Birikmiş Amortisman olarak addolunur. Yani 253 Tesis Makine ve Cihazlar net aktif değeri: ‘0’dır.

Örnek: Rayiç Bedeli 100.000TL olarak 7440 kanununa göre kayıtlara alınan makine ve cihazlar 31.10.2023’te KDV hariç 200.000TL’ye satılmıştır.

-----------------------------------31.10.2023-----------------------------------

526 Kayda Alınan Makine, Teçhizat ve

Demirbaş Özel Karşılık Hesabı                 100.000                                                   

102 Bankalar                                              236.000 

            253 Tesis Makine ve Cihazlar                                100.000                                     

            391 Hesaplanan KDV                                              36.000

            679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar                     200.000                          

------------------------------------------/------------------------------------------

3- Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin aktiflerine kaydettikleri emtia için ayırdığı karşılık  (525 Kayda Alınan Emtia Özel Karşılı Hesabı), sermayenin bir unsuru sayılır ve vergilendirilmez.

Yani, işletme bu karşılık hesabını, ister ortaklara dağıtsın, ister işletme tasfiyeye tabi olsun;  kar payı stopajı yapmayacaktır/yapılmayacaktır.

Yine bu dağıtım söz konusu olduğunda, gerçek kişi ortakların Menkul Sermaye İradı elde ederek vergilendirilmesi de söz konusu olmayacağı gibi, kurum ortaklar da bu tutarı kurum kazancına dahil etmeyeceklerdir. Çünkü bu dağıtım sermaye payının iadesi anlamındadır.

O halde 100 Kasa Hesabı şişkin olan bir işletmenin, bu şişkinliği vergilendirme olmaksızın giderilebilecektir.

-----------------------------------30.06.2023 -----------------------------------

525 Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık     100.000                   

            100 Kasa                                                                       100.000

------------------------------------------/------------------------------------------

Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin aktiflerine kaydettikleri makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayırdığı karşılık  (526 Kayda Alınan Makine, Techizat ve Demirbaş Özel Karşılık Hesabı), ortaklara dağıtılırsa veya tasfiyeye tabi olursa vergilendirilir.

D. SONUÇ

Mükelleflerin, 7440 sayılı Kanun uyarınca defterlerine kaydettikleri emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için genel kurallar olduğu gibi, emtianın diğer iktisadi kıymetlerden farklı olduğu iki ana unsur vardır.

Bunlardan ilki: emtia için ödenen KDV, 1 Nolu KDV Beyannamesinde indirilecek KDV olarak dikkate alınmaktadır. İkincisi ise: emtialar, sermayenin bir unsuru sayılmaktadır. Dolayısıyla emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılabilmekte ve işletme tasfiyeye tabi olsa bile vergilendirme yapılmamaktadır.

Bu iki unsur, makine, teçhizat ve demirbaşlar için geçerli değildir.

Bununla birlikte, 7440 sayılı kanunun 6-b maddesine göre: Makine, Teçhizat ve Demirbaş için ayrılan karşılık, birikmiş amortisman olarak addolunur. Diğer bir ifadeyle: makine, teçhizat ve demirbaş satış tutarının tamamı kar olarak değerlendirilir. Oysa ticari karın tanımı açıktır: ‘brüt satış karı veya zararından, gider ve maliyetlerin düşülmesi sonucu bulunan kara ticari kar denir’. 7440 sayılı kanunun 6-b maddesine göre makine, teçhizat ve demirbaş maliyeti, ticari karın hesaplanmasında devre dışı bırakılmış olmaktadır.

Kanaatimizce: birikmiş amortisman olarak addolunan karşılık tutarının (beyannamenin Diğer İndirim Ve İstisnalar bölümünde belirtilmek suretiyle), indirime konu edilmesi gerekmektedir.

14.03.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.