Altar Çalışaneller
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Denetçi
acalisaneller@mazarsdenge.com.tr

İşsizlik Sigortası Kanunumuzda Yer Alan “Kısa Çalışma” Müessesesinin Sağladığı Avantajlar Ve Yararlanma Şartları

1. GİRİŞ

 İlk kez 4857 sayılı İş Kanunu ile hukukumuza giren “kısa çalışma” müessesesi ile özellikle ekonomik kriz dönemlerinde oluşan sorunlar nedeniyle işçilerin kısmen de olsa işsiz kalmaları engellenmeye çalışılmış, “kısa çalışma ödeneği”ne hak kazanan işçilere az da olsa maddi destek sağlanması amaçlanmıştır. 

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin, genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici ola­rak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen ge­çici olarak durdurması hallerinde, talebinin uygunluğunun Bakanlıkça tespiti ile işçilere kısa çalışma ödeneği ödenebilmektedir.

Yazımızın konusunu “kısa çalıma” ile ilgili 5951 sayılı Kanunla yapılan son değişikliklerle birlikte kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilmek için gerekli şartlar ile işçi ve işverenin yapması gereken işlemler oluşturmaktadır. 

2. TANIMLAR

Mevzuatta kısa çalışmaya başvurulabilecek durumlar “ekonomik kriz” ve “zorlayıcı sebep” olarak belirlenmiştir;

Genel ekonomik kriz, ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları ifade etmektedir.

Genel ekonomik krizin varlığını, işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının iddia etmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı krizin varlığı ve niteliği hakkında ilgili kuruluşların görüşlerini alarak duruma açıklık getirir.

Zorlayıcı sebepler, işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine olanak bulunmayan, dışsal etkilerden ileri gelen, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması ve faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan deprem, yangın, su baskını, salgın hastalık, seferberlik ve benzeri nedenleri içermektedir.  

3. GENEL ŞARTLAR

Kısa çalışmada genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebepler nedeniyle en az dört hafta süreyle işyerindeki faaliyetin kısmen veya tamamen durdurulması ya da işyerinde uygulanan çalışma süresi­nin geçici olarak en az üçte bir oranın­da azaltılması ve bu durumların en faz­la 3 ay süreyle devam etmesi gerekmektedir. Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak şartıyla kısa çalışma süresi kadardır. Yararlanma konusunda işçi sayısı ya da işkolu sınırlaması bulunmamaktadır.

Ancak, 5951 sayılı Kanun’un 6. maddesi ile 2008, 2009 ve 2010 yıllarında yapılan kısa çalışma başvurularına münhasır olmak üzere 3 aylık süre 6 aya çıkartılmıştır.

Örnek: İşçi başına haftalık 45 saat ça­lışma yapılan bir işyerinin, genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle çalışma süresini geçici olarak en az dört hafta sü­reyle ve en az 30 saate indirmesi kısa çalışma olarak adlandırılabilecektir.

Kısa çalışma ödeneği;

- Kısa çalışma koşullarının ortadan kalkması ve işyerindeki normal çalışma biçimine dönülmesi,

-  Azami kısa çalışma süresinin tamamlanması, hallerinde sona ermektedir.

Bunun dışında kısa çalışma ödeneği almaya hak kazanan işçinin bu esnada yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silah altına alınması veya herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması, geçici iş göremezlik ödeneği alması da kısa çalışma ödeneğinin kesilmesine yol açar.

4. İŞVERENE İLİŞKİN HUSUSLAR

Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma ya­pılmasını talep eden işveren; genel ekonomik krizin veya zorlayıcı sebeplerin işyerine etkileri ile zorlayıcı sebebin ne olduğunu, işyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikayı, Bakanlık böl­ge müdürlüğü ile sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını, varsa iddiasını kanıtlayıcı somut belgelerle birlikte durumunu Türkiye İş Kurumu (İş-Kur) il/şube müdürlüğüne ve varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya yazılı ile bildirmesi gerekmektedir.

Ayrıca inceleme esnasında; kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgilerin (işçilerin T.C. kimlik numaraları, ad-soyad, iletişim bilgileri, işçilerin son 3 yılda prim ödeme gün sayıları, son 120 gün prim bilgileri, aylık prime esas brüt kazançları), işveren tarafından Kurum’ca belirlenen formatta hazırlanarak, manyetik ortamda Kurum’a, yazılı olarak da Bakanlık iş müfettişine teslim edilmesi gerekmektedir.

İşverenin kısa çalışma talebi, İş-Kur tarafından sebep ve şekil yö­nünden değerlendirildikten sonra başvuruların incelenmesi Bakanlık iş müfettişleri tara­fından yapılmaktadır. Talebin uygun bulunması halinde kısa çalışmadan yararlanacak işçilere ilişkin bilgilerle il­gili liste Bakanlık iş müfettişi tarafından rapor ekinde yazılı olarak İş-Kur'a gönderilir. İş-Kur dosyayı tekrar inceledikten sonra sonucu işverene bildirir. İşveren tarafından da varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına ve işyerinde yazılı olarak ilan edilmek suretiyle işçilere duyurulur.

Ayrıca kısa çalışma talebi kabul edilen işyerinin, kısa ça­lışma ödeneği ödenmesi kabul edilen işçileri için üç nüsha Kısa Çalışma Ödeneği Bildirgesi düzenleyip, bir örneğini Türkiye İş Kuru­mu il/şube müdürlüğüne göndermesi, bir örneğini kısa çalışma yapacak işçi­ye vermesi, bir örneğini de işyerinde saklaması gerekmektedir.

İşveren bildirdiği süreden önce normal faaliyete başlamaya karar verirse, durumu İş-Kur'a varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirilmesi gerekmektedir. Bildirimde belirtilen tarihte kı­sa çalışma sona erdirilir.

5. İŞÇİLERE İLİŞKİN HUSUSLAR 

İşçinin kısa çalışma ödeneğinden ya­rarlanabilmesi için;

-  İşverenin kısa çalışma talebinin Ça­lışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlı­ğı'nca uygun bulunması,

-  Kısa çalışma ilanından 30 gün sonra doğrudan kuruma başvurarak kısa çalışma ödeneği talebinde bu­lunması,

-  İşçinin kısa çalışmanın başladığı ta­rihte, son 120 günü kesintisiz olmak koşuluyla son üç yıl içinde en az 600 gün prim ödemesinin olması,  gerekmektedir.

5.1 Kısa Çalışma Ödeneği Alınan Dönemde Sağlık Yardımı

Kısa çalışma ödeneği alan işçiler 5510 sayılı Yasa’nın 60-e maddesine göre genel sağlık sigortası kapsamındadır. Bu sebeple sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan genel sağlık sigortalısı ile bakmakla yükümlü olduğu kişiler yararlandırılır.

5.2 İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğini Kabul Etmemesi

İşçi kısa çalışma ödeneğini kabul etmezse; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre işyerinde bir haftadan fazla süre işveren işçiye ücret verememiş ise işçinin haklı sebeple iş akdini feshetme hakkı doğmaktadır. Dolayısıyla işçi, kısa çalışma ödeneği ilanından itibaren 6 işgünü içinde işverene iş akdini haklı sebeple feshettiğini ve tazminatı ile diğer alacaklarını derhal nakden ve defaten ödemesi için ihtar verebilir.

6. ÖDENEK MİKTARININ HESAPLANMASI

Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygu­lanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için verilmektedir.
 

Kısa çalışma ödeneği miktarı, sigorta­lının son dört aylık prime esas kazanç­ları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40’ı, en fazla 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tu­tarının %80’i kadardır.

5951 sayılı Kanun’un 6. maddesi ile 2008,2009 ve 2010 yıllarında yapılan kısa çalışma başvurularına münhasır olmak üzere kısa çalışma ödeneği miktarı % 50 artırılmıştır. Diğer bir deyiş­le 01.01.2010'dan itibaren geçerli bu­lunan 729,00 TL'lik aylık brüt asgari üc­rete göre, 01 Ocak - 30 Haziran 2010 tarihleri arasında, kısa çalışma ödeneği olarak 30 gün/bir ay­lık kısa çalışma karşılığında en az 437,40 TL[1], en fazla da 874,80 TL[2] öde­nebilecektir.

Kısa çalışma ödeneği İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmak üzere Türkiye İş Kurumu tarafından işçiye aylık olarak her ayın sonunda ödenir. Eğer kısa çalışma, zorlayıcı nedenlerle faaliyetin kısmen ya da tamamen durdurulması halinde işsizlik ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanun’un 24/3 ve 40. maddelerinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık sürede işveren tarafından işçiye her gün için yarım ücret ödenir. Kısa çalışma ödeneği ise, ikinci haftadan itibaren verilir.  

7. SONUÇ

Kısa çalışma, genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle haftalık çalışma süresinin en az dört hafta en fazla üç ay (2008, 2009 ve 2010 için 6 ay) süreyle geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen ge­çici olarak durdurulması şeklinde tanımlanabilir. Kısa çalışma müessesesi ile bu sorunlar nedeniyle işçilerin kısmen de olsa işsiz kalmaları engellenmeye çalışılmış, “kısa çalışma ödeneği”ne hak kazanan işçilere az da olsa maddi destek sağlanması amaçlanmıştır. Özellikle 5951 sayılı kanunla yapılan düzenlemeler ile 2008, 2009 ve 2010 yıllarında yapılan kısa çalışma başvurularına münhasır olmak üzere kısa çalışma ödeneği miktarı % 50 artırılmıştır, 3 aylık süre ise 6 aya çıkarılmıştır. Ancak işçi ve işverenlerin bu haktan yararlanabilmeleri yukarıda bahsettiğimiz bazı şartları yerine getirmeleri gerekmektedir.

---

[1] 729,00 / 30 = 24,30 TL, 24,30 * 0,40 = 9,72 TL, 9,72 * 1,5 = 14,58 TL, 14,58 * 30 = 437,40 TL

[2] 729,00 * 0,80 = 583,20 TL, 583,20 /30  = 19,44 TL, 19,44 * 1,50 = 29,16 TL, 29,16 * 30 = 874,80 TL  

07.06.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.