Altar Çalışaneller
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Denetçi
acalisaneller@mazarsdenge.com.tr

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası ile Getirilen Yeni Düzenlemeler Işığında Prime Esas Kazancın Tespiti ve Uygulamaya Yönelik Özellik Arz Eden Durumlar

1. GİRİŞ 

Yeni 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile ülkemizde gerçek anlamda sosyal güvenlik reformu olarak nitelendirilebilecek yeni bir dönem başlamaktadır. Biz de makalemizde, sosyal sigorta prim oranları, prime esas kazançların belirlenmesi, prime esas kazançlar için alt ve üst sınır uygulaması, prim matrahına dahil olan ve olmayan ödemeler, işveren tarafından ödenen bireysel emeklilik ve sağlık sigortası primleri gibi konularda yapılan yeni düzenlemeleri inceleyeceğiz.
 

2. YENİ ŞEKLİYLE PRİME ESAS KAZANCIN TESPİTİ

5510 sayılı Kanun’un değiştirilen hükümleri ile “Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar”ın prime esas kazançlarının hesaplanmasında değişiklik yapılmıştır. Yeni yasaya göre prime esas kazancın tespitinde; işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları prime esas kazanca dahil edilmemiştir. Bununla birlikte, yasada belirtilen istisnalar* dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca dahil edilmektedir*(Md 80/b).  

Prime esas kazancın tespitinde uygulanacak yöntem ise, Kanun’un 80. maddesinde şöyle açıklanmıştır;

“Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir.” Ücret dışındaki bu ödemelerin üst sınırı aşan kısmının, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilmesi, işverenlere ek prim yükü doğmakta, işçiler açısından ise artan prim ödemesi nedeniyle ellerine geçen ücrette ciddi azalmaya neden olmaktadır.

Sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından ise, bu Kanunun yürürlüğe gireceği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olanlar, vazife malûllüğü, malûllük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ile Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler önceki kanuna ilişkin hükümlere tabi olacaklardır. Ancak; Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar için sosyal güvenlik destek primi oranı, 80. maddeye göre tespit edilen prime esas kazançlar ile tehlikenin ağırlığına göre kurumca belirlenecek iş kazası ve meslek hastalığı oranlarına (%1 ila %6,5 arası) yüzde 30 oranının eklenmesi suretiyle bulunacaktır. Yüzde 30 oranının dörtte biri sigortalıya, dörtte üçü ise işverene aittir. Bu düzenlemelerden, iş kazası ve meslek hastalığı primlerinin tamamının işverence ödeneceği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek işçi çalıştıran işverenlerin prim yükümlülükleri % 1 ila % 6,5 oranında artmış olacaktır. Bu durumda SSK işçi payı % 7,5, geriye kalan % 36,5 üst sınırına kadar olan prim yükü ise işveren üzerinde kalmaktadır.

Aşağıda, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre prim oranlarının tablosu verilmiştir.

506 SAYILI KANUNA GÖRE S.S.K. PRİM ORANLARI
	İsçi Hissesi (%)	İsveren Hissesi (%)
a) İş Kazası ve Mes. Has. Pr.	-	1,5 - 7 (*)
b) Hastalık Sigortası Primi	5	6
c) Analık Sigortası Primi	-	1
d) Malullük, Yaşlılık ve	9	11 (**)
Ölüm Sigortaları Primi
Prim Oranları Toplamı	14	19,5 - 25
İsteğe Bağlı Sigorta Primi	25
Sosyal Güvenlik Destekleme Primi (Emekli çalışanlar için)	7,5	22,5

 (*) İşyerinin tehlike sınıfına göre prim oranları değişmektedir.

(**) Yer altı isleri ile ağır, yıpratıcı ve zehirleyici islerde prim oranı % 22 olup, isçi hissesi % 9, işveren hissesi ise % 13’dür.

 

5510 SAYILI KANUNA GÖRE S.S.K. PRİM ORANLARI
	İsçi Hissesi (%)	İsveren Hissesi (%)
a) İş Kazası ve Mes. Has. Pr.	-	1 - 6,5 (*)
b) Genel Sağlık Sigortası Primi	5	7,5
c) Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları Primi	9	11 (**)
Prim Oranları Toplamı	14	19,5 - 25
İsteğe Bağlı Sigorta Primi	25
Sosyal Güvenlik Destekleme Primi	7,5	23,5 - 29 (***)

(*) İşyerinin tehlike sınıfına göre prim oranları değişmektedir.

(**) 5510 s.k.’nun 81/b md.’ne göre; 40’ıncı maddeye göre belirlenen (yer altı işleri ile ağır, yıpratıcı ve zehirleyici işlerde) fiili hizmet sürelerine göre prim oranı % 20’den özel sektör işyerlerinde % 23’e kadar, kamu işyerlerinde ise % 30’a kadar çıkmakta olup, işçi hissesi yine % 9’da kalacak olup fark prim işveren tarafından karşılanacaktır.

(***) 5510 s.k.’nun geçici 14’üncü maddesine göre; 01.10.2008’den itibaren sigortalı olanların emekli olduktan yeniden çalışmaları halinde, SGDP’leri % 30 oranına iş kazası ve meslek hastalıkları prim oranının (% 1 ilâ % 6,5) ilavesine göre tespit edilecek olup, % 30’oranının ¼’ü işçiye aittir. 01.10.2008’den önce sigortalı olan kişilerin ve hali hazırda emekli çalışanların SGDP’leri de yukarıdaki yeni hükümlere tabi olacaktır.

3. UYGULAMA 

ADI SOYADI	GÜN	BRÜT ÜCRET	SSK MATRAH	SSK PRİMİ%14	İŞS. PRİMİ%1	G.V. MATRAHI	K.G.V.M	GELİR VERGİSİ	DAMGA VERGİSİ	A.G.İ	NET ÖDENEN
Ahmet Denge	30	2.000,00	2.000,00	280,00	20,00	1.700,00	12.000,00	340,00	12,00	45,63	1.393,63

Hizmet akdi ile belirli bir işverene bağlı olarak çalışan ve aylık brüt ücreti 2.000,00 YTL olan bir işçinin Ekim 2008 tarihindeki ücret bordrosu aşağıdaki gibidir;

Ekim 2008 Ücret Bordrosu

İşçi, Kasım ayında 2.200,00 YTL prim elde etmiştir.

Kasım 2008 Ücret Bordrosu



İşçi elde ettiği 2.200,00 YTL tutarındaki prim ile birlikte SSK tavanını (4.151,70 YTL) aşmış oldu. Böylece “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu”nun değiştirilen 80. madde hükmü gereği, ücret dışındaki ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilecektir (4.200,00 - 4.151,70 = 48,30 YTL İlave Edilecek Tutar).

İşveren Aralık ayında aylık 200,00 YTL net prim ödeyerek işçisine özel sağlık sigortası yaptırmıştır. Bu durumda Aralık ayı ücret bordrosu aşağıdaki şekilde düzenlenecektir.

Aralık 2008 Ücret Bordrosu 

Özel Sağlık Sigortasına İlişkin Bordro (Vergisiz*) 

ADI SOYADI	BRÜT TUTAR	SSK MATRAH	SSK PRİMİ%14	İŞS. PRİMİ%1	G.V. MATRAHI	K.G.V.M	GELİR VERGİSİ	DAMGA VERGİSİ	NET ÖDENEN
Ahmet Denge	100,61	-	-	-	-	-	-	0,61	100,00

 

 

 

Özel Sağlık Sigortasına İlişkin Bordro (Vergili-1*) 

ADI SOYADI	BRÜT TUTAR	SSK MATRAH	SSK PRİMİ%14	İŞS. PRİMİ%1	G.V. MATRAHI	K.G.V.M	GELİR VERGİSİ	DAMGA VERGİSİ	NET ÖDENEN
Ahmet Denge	115,38	-	-	-	115,38	17.585,40	23,078	0,692	91,61

 

 

 

 

 Özel Sağlık Sigortasına İlişkin Bordro (Vergili-2) 

ADI SOYADI	BRÜT TUTAR	SSK MATRAH	SSK PRİMİ%14	İŞS. PRİMİ%1	G.V. MATRAHI	K.G.V.M	GELİR VERGİSİ	DAMGA VERGİSİ	NET ÖDENEN
Ahmet Denge	12,45	12,45	1,743	0,1245	10,58	17.595,98	2,116	0,074	8,39

 

 

 

Yeni “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu”nun Md.80/b hükmü gereği, işveren tarafından özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları üzerinden SSK primi hesaplanmamıştır!. 

 3.1 Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 

Her halükarda, önceki aydan devreden SSK matrahı ile cari aya ilişkin SSK matrahının toplamı, cari ayda çalışılan gün sayısına göre hesap edilecek SSK tavanını geçemeyecektir.

Örnek 1:

Çalışılan gün sayısı: 30

Cari ay SSK Matrahı: 3.000,00 YTL

Önceki aydan Devreden SSK Matrahı: 1.500,00 YTL

Bu durumda cari ayda oluşacak SSK Matrahı 4.500,00 YTL değil SSK tavanı olan 4.151,70 YTL olacak ve 348,30 YTL takip edilecek son aya (2. aya) devredecektir.
 

Örnek 2:

Çalışılan gün sayısı: 20

Cari ay SSK Matrahı: 2.500,00 YTL

Önceki aydan Devreden SSK Matrahı: 2.000,00 YTL

Bu durumda cari ayda oluşacak SSK Matrahı 4.151,70 YTL değil, 20 gün için hesaplanan (4.151,70 YTL / 30 * 20) 2.767,80 YTL tutarındaki SSK tavanı olacak ve 1.732,20 YTL takip edilecek son aya (2. aya) devredecektir.

Örnek 3:

İşçinin önceki aydan Devreden SSK Matrahı’nın olduğunu ve cari ayda  çalışmadığını (ücretsiz izin vb.) varsayarsak, bu durumda işçi ücret geliri elde etmediği halde SSK Matrahı oluşacak ve işçi-işveren prim ödemek zorunda kalacaktır. Ancak görüşümüze göre, böyle bir durumda Devreden SSK Matrahı’nın, 2 aylık süre de göz önünde bulundurularak sonraki aya devretmesi gerekmektedir. Böylece işçinin ve işverenin yersiz bir prim yükü altında kalması engellenmiş olacaktır.
 

4. SONUÇ

5510 sayılı yasa işverenlere yeni idari ve mali yükümlülükler getirmektedir. Örneğin yukarıda açıkladığımız 80. maddedeki düzenlemelere bakacak olursak, maddede prime esas kazanca tâbi olan ve olmayan kazançlar ve kısmi prime esas kazançlar şeklinde bir ayrım yapılmıştır. Bu ayrımda dikkat çeken ilk nokta işverenlerin ödeyecekleri primin esas alınacağı kazanç dilimlerinin artıyor olmasıdır. İkinci olarak, ücret dışındaki ödemelere ilişkin değişiklikler önem kazanmaktadır. Maddenin 3. fıkrasında ücret dışındaki diğer ödemelerin öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edileceği fakat, ücret dışındaki bu ödemelerin üst sınırı aşan kısmının, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilmesi gerektiği düzenlenerek, işverenler açısından ek prim yükü doğmakta, işçiler açısından ise artan prim ödemesi nedeniyle ellerine geçen ücrette ciddi azalmaya neden olunmaktadır.

İşverenlerce nasıl uygulanacağı bilinmeyen bu madde dolayısıyla ileride işverenlerin zamanında prime esas kazancı tespit edememesi ve primlerini bildirememesi nedeniyle idari para cezalarının muhatabı olabileceğini söyleyebiliriz. Söz konusu noktalar dikkate alındığında prime esas kazancın kapsamı ve devamında öngörülecek idari para cezaları nedeniyle maddenin ileride önemli sorunları gündeme getireceği de muhakkaktır.

 

---

DİPNOTLAR
* Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları.

* Ancak Danıştay’ın, işçiye nakdi olarak yapılan ancak özünde ayni yardım niteliği taşıyan yardımların SSK matrahına dahil edilmemesi yönünde verdiği kararlar bulunmaktadır. Ör: Nakdi olarak yapılan giyecek yardımı gibi.

* G.V.K’nun 63/3 maddesine istinaden 2.000 YTL’nın 100 YTL’si (Brüt ücretin % 5’i) üzerinden gelir vergisi hesaplanmayacaktır.

! 01.07.2008 ile 31.12.2008 tarihleri arasındaki SSK tabanı: 638,70 YTL, SSK tavanı ise 4.151,70 YTL’dır.

* SSK Matrahı: 2.000 + 48,30 = 2.048,30 YTL.

* G.V.K’nun 63/3 maddesine istinaden; 200 YTL tutarındaki özel sağlık sigortası priminin 100 YTL’si (Brüt ücretin % 5’ini aşan kısım)  üzerinden gelir vergisi hesaplanacaktır.

! 638,70 x 0,30 = 191,61 YTL

11.11.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.