Ali Rıza Akbulut
Yeminli Mali Müşavir
E. Baş Hesap Uzmanı
alirizaakbulut@gmail.com

Doğru Vergi Sistemi

Ekonomiye müdahale araçları olarak bilinen maliye ve para politikalarının başarısı ekonominin yapısal durumuyla doğru orantılıdır. Ekonomi yapısal sorunlarla boğuşuyorsa oluşturulan politikaların etkisi ya kısa süreli olur ya da hiç olmaz.
Ekonomi Yapısal Sorunlarla Boğuşuyorsa Politikalar Etkili Olmaz

Bizim ekonomimizde maliye politikaları konusunu ele alacak olursak; kimi verilere göre %26 sı kayıt dışı olarak hesaplanan ekonomimizde hedeflenen maliye politikalarının başarı şansı çok ta umut verici değildir. Ekonominin son yıllarda en başarılı olduğu alan “bütçe” olsa bile.

Ekonominizin 4 te biri kayıt dışı iken yani her 4 birim vergi hasılatının 1 birimi hazineye intikal etmiyorsa, sağlıklı bir maliye politikası oluşturmak tabiî ki çok zor. Bu durumda örneğin “vergi hasılatını arttırma” hedefi için modern teknikler yerine daha çok oran artırıcı tedbirler, yeni vergiler veya gizli vergiler üretmek zorunda kalırsınız. Yani amaç aynı olsa bile ekonomide yapısal sorun yaşayan ülkelerde “araçlar” farklı.
Kayıt Dışı Ekonomi ve Kısa Vadeli Çözümler

Modern vergi sistemleri kayıt dışılığın olmadığı durumlarda, ya da kayıt dışılığın ekonomik politikalar üzerinde etkisinin az olduğu durumlarda vergi oranları azalışları ile vergi hasılatını arttırabiliyor. Bizim politikalarımız maalesef daha kalıcı çözümler yerine kısa vadeli çözümler içeriyor. Her dört yılda bir getirilen vergi afları da bu durumu iyice körüklüyor.
Bugün vergi sisteminin temelinde yer alan eşitlik ve adalet anlayışı ile mali idarenin kayıt dışı ekonomiyi önlemedeki yetersizliği maalesef kamu ekonomisinin doğru şekilde işlemesine de izin vermiyor. Kaldı ki yeninden bir şeyler üretmeye çalışmaktansa doğru sistemleri örnek almak, böyle durumlarda en iyi yol olarak görülmelidir.
Yıllardır söylediğimiz şey şu ve çok basit aslında.

Kayıt dışı diyoruz, nasıl oluşuyor kayıt dışı; evet mükelleflerin her zaman vergi kaçırma istekleri olacak. Ama devlet olarak sen bu vergi kaçırmanın avantajını (!) azalttığın sürece başarılı bir vergi politikası tatbik etmiş olursun. Peki ne yapmalı devlet?
İndirim ve Gider Kalemlerinin Arttırılması 
Öncelikle bireylerin ve şirketlerin kazançlarından her türlü indirimi belgesini sağlamak koşuluyla kabul etmeli. Ama bizim kanunlarımızda durum bunun tam tersi. İndirilecek giderler öyle sınırlanmış ki nerdeyse indirimin konusuna neyin girdiğini bulabilmek bir uzmanlık (!) gerektiriyor. 

Oysa modern vergi sistemleri, hemen her türlü harcamayı belge karşılığı indirimi kabul edip mükellefleri yaptıkları ticaret karşısında belge almaya zorluyor. Bu da devletin binlerce memuru ile başaramayacağı bir olgunun, yapılacak basit bir düzenleme ile sağlanması demek. İşte bu durumda her mükellef devlet için fahri bir müfettiş oluyor. 
Mükellef aldığı mal veya hizmet bedelinin ve katma değer vergisinin indirim konusu yapılacağını bildiğinden, gereğinden fazla vergi ödememek için mutlaka belgesini alıyor.
Bu durumda mal veya hizmet alınan kişinin ve ondan mal alanların hatta daha alttaki zincirlerin de kayıt dışı kalması durumu söz konusu olmuyor.
Bir bakıma istem kendi denetimini kendisi gerçekleştiriyor. 

Diğer türlü yani harcamaları indirim kabul etmeyerek, mükellefi daha ucuz mal veya hizmet alma olgusuyla belgesiz alışverişe yönlendirip, yüzde bilmem kaç katma değer vergisi için milyarlarca lira vergi hasılatından oluyorsun. 
Yönlendirme kelimesini özellikle kullanıyorum. Çünkü sistemler insanları bir şekilde yönlendirir. Siz devlet olarak herhangi bir harcama için bu indirilemez diyeceksiniz sonra da alışveriş sırasında mükellefin belge almasını bekleyeceksiniz.
İnsan psikolojisi açısından veya sosyolojik olarak davranış bilimleri yönünden bu mümkün değil. Mükellef tabiî ki bir komformist olarak kendisi için en avantajlı yolu seçmek isteyecektir. 

Hele işin ucunda ilgili mal veya hizmeti belgesiz aldığında cebinden çıkacak paranın miktarı da azalacaksa kesinlikle belge alamama yönünde tercihte bulunacaktır. Yani sistem kurulurken insani olmalı ve insana göre yasalar oluşturulmalı.
Beyanname Sisteminin Genişletilmesi
İkinci olarak devlet nerdeyse herkesin beyanname vermesini sağlamalıdır. Modern sistem beyandır. Biz ise bütün kanunlarımızda olduğu gibi vergi kanunlarında da vatandaşa güven sorunumuz olduğundan (!) beyan ilkesini ikinci hatta üçüncü sıralara atıp daha çok tevkifat uygulamalarını ön plana çıkarıyoruz.
Mutlak Uygulanan ve Caydırıcı Olan Cezalar 
Son olarak devlet cezaları adaletli şekilde uygulayacak ve uygulanan bu cezalar vergi kaçırmanın maliyetini arttıracak şekilde anlamlı ve caydırıcı olacak. Cezalar az olduğu ve caydırıcı olmadığı müddetçe vergi kaçırmanın maddi ve manevi avantajı artacaktır.

26.08.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.