Ali Osman Eflatun
Sorumlu Ortak Başdenetçi
Karar Bağımsız Denetim ve Danışmanlık A.Ş.
aliosmaneflatun@karardenetim.com.tr

Bağımsız Denetim Sektöründe Neler Oluyor -3-

Denetim Şirketi – Personel, Personel – Denetim Şirketi Yaklaşımları

Denetim şirketlerinin bilgi ve personel yatırımları, asli gelirlerine ve çalışma süresi beklentilerine göre şekillenmektedir.

Sektörümüzdeki bazı bağımsız denetim şirketlerinin, bağımsız denetime amacından ziyade (BDS 200:3) elde edeceği gelir olarak yaklaşmasından dolayı bir takım sorunları ortaya çıkartmaktadır. Ve bu sorunlar sektörün tüm bileşenleri tarafından bilinmekte ancak görülmemektedir. Bu bakış açısına sahip olan şirketlerin asli işlerinin bağımsız denetim dışı hizmetler olması nedeniyle bilgi ve personel yatırımları da asli işlerine göre belirlenmektedir. Personel yatırımları şekli ve yetersiz olduğu gibi aynı zamanda personelin çok fonksiyonlu olması beklenmektedir. Aynı anda hem asli işini hem de bağımsız denetim işinin yürütülmesi beklenilmektedir. Başka tabirle bir koltuğa iki karpuz sığdırılması beklenilmektedir. Gerekli ekip, teknik bilgi ve alt yapıya sahip olunmadan ya da taşeron kullanılarak denetim süreci tamamlattırılmaktadır. Tabiidir ki gerekli teknik bilgi ve personel yatırımlarının yapılmamasından dolayı da yeni istihdam edilmiş personellerin bağımsız denetimi anlaması, uygulaması ve kariyerini planlaması beklenemez. Bu nedenle denetçi yardımcıları ilk fırsatını bulduklarında diğer denetim şirketlerine yada farklı sektörlere geçiş yapmaktadırlar.

Yine bazı denetim şirketleri de denetim personelinin kendisinde çalışması süresini öngörerek personel istihdamında bulunmaktadır. Ülkemizde en fazla personel istihdamı dünya ile paralel olarak aşağıdaki gibi oluşmuştur.

	PwC	EY	Deloitte	KPMG	ORTALAMA
Sorumlu Ortak Başdenetçi	25	24	23	24	24
Baş Denetçi/Kıdemli Denetçi/Denetçi	32	9	14	28	21
Toplam	57	33	37	52	45
Denetçi Yardımcısı	665	542	434	261	475
Toplam	722	575	471	313	520
Asgari denetim ekibi sayısı	25	24	23	24	24

Kaynak: www.spk.gov.tr

Personel istatistikleri yıllar itibariyle kamuya açık herhangi bir yerde yayınlanmadığından personel devir hızlarına ilişkin sağlıklı bir veriye ulaşılamamakla birlikte sektördeki tüm bilgiler yöneticiler tarafından bilinmektedir.

Yukarıdaki verilere bakıldığında gelinen durumun ne kadar endişe verici olduğu açıkça görülecektir.

“Yarım imam imandan, yarım doktor candan, yarım muhasebeci maldan eder” sözü bu endişe ve tehlikeyi en iyi özetleyen sözdür. Sektörel tecrübe, bilgi ve 2020 yılında yazılan bir yazıda kullanılan veriler incelendiğinde görüleceği üzere bağımsız denetim sektörü denetçi yardımcıları üzerine inşa edilmiştir. 2020 yılında denetçi yardımcılarının toplam ekibe oran %90’dır. Son iki yıldır denetlenecek şirket sayısında ciddi oranlarda artış gözlemlenirken bu artış denetçi/sorumlu denetçiye yansımamıştır. İlgili yazıda belirtilen tuzun koktuğu anlaşılmaktadır.

O zaman şu soru çok önem kazanmaktadır. Tüm denetim sektörünü ayakta tutan denetçi yardımcıları kimlerdir?

Bağımsız denetim yönetmeliğinde, denetçi yardımcıları net olarak tanımlanmamakla birlikte;

• Denetçi nezaretinde/gözetiminde çalışan
• 3568 sayılı meslek mevzuatına göre unvanı olmayan (bazen stajını bile başlatamamış)
• KGK tarafından denetçi olarak yetkilendirilmemiş

bağımsız denetim şirketi personeli olarak tanımlanabilir.

Bağımsız denetim yönetmeliğine göre denetçi yardımcıları bağımsız denetçi değildirler (Madde 4.a) ve bağımsız denetim ekiplerinde yer almakla birlikte denetimlerde hiç bir sorumlulukları bulunmamaktadır (Madde 27.3). Denetimlerin, denetimlerde sorumluluğu bile olmayan, mesleki tecrübesini tamamlamamış denetim personeli tarafından yürütüldüğü görülmektedir (denetimlerde sadece sorumlu denetçiler ve denetçilerin sorumluluğu bulunmaktadır). Bağımız denetim sürecinin %90 oranında denetçi yardımcıları ile yürütülmesinin ne kadar doğru olacağının sorgulanması gerekmektedir.

Önemli bir sağlık probleminin teşhis ve tedavisinde kim tercih edilir? Mesleki tecrübesini kanıtlamış bir doktor mu yoksa tecrübesi olmayan bir tıp fakültesine yeni başlamış doktor adayı mı? Bu sorunun cevabı mesleki tecrübenin ne kadar önemli olduğunu tam olarak açıklamaktadır. Teknik ve mesleki tecrübeyi ölçebileceğimiz elimizde iki kriter bulunmaktadır. Bunlarda birincisi KGK tarafından düzenlenen denetçilik sınavları ikincisi de KGK tarafından da kabul edilen 3568 sayılı kanunda belirtilen staj süreleri ve yeterlilik sınavlarıdır. Bunların dışında kabul gören bir yeterlilik kriterimiz bulunmamaktadır. Muhasebe, muhasebe standartları ve denetim standartları bir denetçinin olmazsa olmazıdır. Bu alanda mesleki tecrübe de kısa sürede kazanılacak bir yetenek yada beceri değildir. Mesleki tecrübenin öğrenilmesi ve uygulanması zamana paralel olarak artmaktadır. Denetim standartlarında yüzlerce kez mesleki tecrübeden, mesleki muhakemeden, mesleki yargıdan, mesleki şüphecilikten bahsedilerek önemi anlatılmaya çalışılmıştır.

Denetim şirketlerinin, denetçi yardımcıları üzerine zaman ve teknik olarak inanılmaz bir iş yükü bindirmesi personel devir hızlarını yükselmekte ve bu da tüm sektörü etkilemektedir. Gerek iş yükünün artması gerekse de denetçi yardımcından teknik bilginin aşırı şekilde beklenmesinin yıkıcı sonuçları olacaktır. Dünya genelindeki en büyük denetim skandalları incelendiğinde görülecektir ki hiçbir sistem tek başına yeterli değildir. EĞER SİSTEMLER YETERLİ OLSAYDI THOMAS COOK, CARİLLİON, PATİSSERİE VALERİE ve WİRECARD GİBİ SKANDALLAR OLMAZDI. Ayrıca ne kadar iyi sistem kurulursa kurulsun, doğru bilgi, doğru besleme olmaması halinde denetçi ve sorumlu denetçilerin hatalı kararlar verecekleri gün gibi aşikardır. Alman teknoloji şirketi Wirecard’da yaşanan skandal bu konuya örnek olarak verilebilir. Wirecard’da yaşanan skandalda bağımsız denetim raporunda belirtilen 1,9 Milyar Euro’luk nakdin aslında olmadığı anlaşılmış ve Wirecard iflas başvurusunda bulunulmuştur. Wirecard’ın bağımız denetçisi ise 1,9 Milyar Euro’luk nakdin olmadığını tespit edememesi üzerine bir takım önlemler almayı planladığını açıklamıştır. Denetim şirketi daha fazla personel çalıştırma, mesai sonrası daha az çalışma, mesleki stres ve aşırı yüklenme konularında iyileştirme yapacağını ifade etmiştir. Wirecard skandalının denetim şirketinin Almanya’da aşırı agresif bir büyümenin ardından geldiği belirtilmektedir.

Benzer olayların ülkemizde de yaşanmaması için ilgili kurum ve mesleki örgütlerin bir an önce çözüm bulması gerekmektedir. Ülkemizde bu husus tehlike alarmı vermektedir. Bu tehlikeli gidişin en büyük kanıtı da yukarıda verilen denetim ekibi tablosu ve bu tablodaki oranların iki yıldır hiç değişmemesidir. Sektör büyürken oranların aynı kalması endişe vericidir. Sektöre yön veren büyük şirketlerin bile gerekli personel yatırımlarını yapmaması ya da yapacak zamanı bulamaması sonucunda denetim sektörünün mesleki anlamda tecrübesini düşmektedir.

Denetçi yardımcıları, bağımsız denetim sektöründe çalışma üzerine uzun süreli bir kariyer planlaması yapmamaktadırlar. Denetim şirketleri onlar için bir basamak olmaktadır. Asıl hedefleri bu basamağı kullanarak daha büyük şirketlerde daha az iş yükü ile daha çok para kazanma olmaktadır. Kısacası kariyerleri gelir odaklı olarak tasarlamaktadırlar. İnsanların, çalışarak gelir elde etmek istemeleri gayet normal bir durumdur ancak normal olmayan durum bunu gerçekleştirecek yeterli mesleki bilgi ve tecrübeye sahip olmadan bu planı gerçekleştirmek istemeleridir. Ortalama olarak en fazla 2-3 yıllık bir mesleki tecrübe edinip bu tecrübe ile başka şirketlere geçmek onlar için hedeftir. Bu hedeflere ulaşmak içinde Almanya uygulamasında olduğu gibi agresif olarak fazla iş yüküne, fazla çalışmaya BELİRLİ BİR SÜRE RIZA GÖSTERMEKTEDİRLER. Rıza göstermeyenlerde farklı sektörlere çok kısa sürede geçiş yapmaktadırlar. Bu durumun böyle olduğunun saklanacak ya da savunulacak bir tarafı bulunmamaktadır. Zira denetçi yardımcılarının sayıları ile denetçi/sorumlu denetçi sayıları bunu açıkça ortaya koymaktadır. Denetçi yardımcılarının denetçi olarak mesleğe devam etme oranını %4’tür. Denetçi yardımcılarının %96’sı bu mesleğe DEVAM ETMEMEKTEDİRLER. Tablo toplamından konuşacak olursak yaklaşık 1900 kişiden 80 tanesi bu mesleğe deva etmektedirler kalan 1820 kişi mesleğe devam etmemektedir.

Ülkemizde denetçi yardımcılarının birçoğunun kariyer planlamasında aldığı mesleki ve teknik tecrübeden ziyade nerede çalıştığı önem kazanmaktadır. Bunun nedeni geçmeyi planladıkları şirketlerin iş ilanlarında çalıştığı yerin genel kriter olarak aranmasıdır. Bu durum iş ilanlarına bakıldığında açıkça görülecektir. Denetçi yardımcıları edindiği veya edineceği mesleki tecrübeye değil çalışmış olduğu yerden dolayı tercih edileceğini öngörmektedir. Elma şekerinin kırmızı renkli dış şekerine dikkat edilerek elma şekeri alınırsa, çürük/kurtlu elma yeme ihtimali göz ardı edilmemelidir.

Biraz öncede bahsettiğim üzere, denetim şirketlerinden diğer sektörlere ortalama 1820 civarında personel geçişi olmaktadır. Ülkemizin ekonomik yapısı ve istihdam sayısı incelendiğinde açıkça görülecektir ki geçilmesi planlanan şirketlerin benzerlerinin sayısı veya aynı iş pozisyonlarının sayısının geçiş sayılarını karşılaması ihtimal dışıdır. Kaldı ki bu sayılara diğer denetim şirketlerinden geçişler dahil edilmemiştir. Bu hususlar sorgulanmadan kariyer planlaması yapılması kariyer planlamalarının etkili olmadığının kanıtıdır.

Mesleki tecrübeye sahip olmak ve özellikle kendini bilmek esas olmalıdır. Yönetici olarak söyleyebilirim ki personele değer katan AKLIDIR, AZMİDİR VE YETENEKLERİDİR, GERİSİ LAFÜGÜZAFTIR.

Yukarıdaki denetim personeli verilerden başka bir hususta ortaya çıkmaktadır. Oda en büyük denetim şirketlerinin bile asgari oluşturulabilecekleri denetim ekibi sayısıdır. Bu ekip sayısı ortalamada 24 olup toplamda 100 bile olamamaktadır. Denetlenebilecekler içinde ülkenin ekonomisine yön veren şirketlerinde dahil olduğu ve son iki yılda bu ekip sayısının iş sayısındaki artışla aynı oranda artmamasının sonuçlarının tartışılması gerektiği ortaya çıkmaktadır.

(Devam edecek)

09.05.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.