Ali Osman Eflatun
Sorumlu Ortak Başdenetçi
Karar Bağımsız Denetim ve Danışmanlık A.Ş.
aliosmaneflatun@karardenetim.com.tr

Bağımsız Denetim Sektöründe Neler Oluyor -2-

Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) hazırlandığı 2011 yılından bugüne kadar yaklaşık 11 yıl geçti. Bağımsız denetim yapma yetkisi Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından verilmekteyken artık Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından verilmeye başlandı. Bağımsız denetim mevcut TTK ile eskisine göre çok daha geniş bir tabana yayıldı. Yeni Kanun öncesinde yaklaşık 90 olan bağımsız denetim şirketi sayısı, bugün itibariyle 364 oldu.

Bağımsız denetim uygulama itibariyle ülkemizin alışık olduğu mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik müesseselerine (vergi odaklı yaklaşım) benzerlik gösterse de, esasında bu iki faaliyet birbirinden ciddi biçimde ayrılmaktadır. Temel farklılıkları aşağıdaki gibi özetlenebilir;

Bağımsız Denetim Yaklaşımı		Vergi Yaklaşımı
İlke bazlı yaklaşır		Kural bazlı yaklaşır
Finansal tablo odaklıdır		Vergi odaklıdır
Tüm kullanıcılar içindir (Kamu, yatırımcı, kreditör vb.)		Vergi otoritesi içindir

Bu yaklaşım farklılıkları bağımsız denetimi ile vergi odaklı yaklaşımdan ve bağlı mesleklerinden bariz bir şekilde farklılaştırmaktadır.

Bağımsız denetim yapabilmek için öncelikle bağımsız denetimi, bağımsız denetimin ruhunu ve amacını anlamak gerekmektedir. IAASB (Uluslararası Bağımsız Denetim ve Güvence Denetimi Standartları Kurulu) bağımsız denetimin amacını hedef kullanıcıların finansal tablolara duyduğu güven seviyesini artırmak olarak tanımlamaktadır (Türkçe bilmeyenler için; The purpose of an audit is to enhance the degree of confidence of intended users in the financial statements).

Bağımsız denetimin finansal piyasalara sağladığı faydaları görmezden gelerek, bunu bir müşavirlik faaliyeti olarak görmek ve bu işe para odaklı yaklaşmak bağımsız denetimin ruhuna ve amacına aykırı davranmaktır. Bağımsız denetim herhangi bir mesleğin ikamesi ya da eşantiyonu da değildir. Her meslek kendi alanında özel ve saygındır. İkame ya da Eşantiyon yaklaşımı, bağımsız denetimin gelişmesinin önündeki en büyük engeldir.

İngiltere’nin düzenleyici kurumu olan The Financial Reporting Council’in (FRC) denetim sektörünü yeniden şekillendirecek bir karar verdiğini daha önceki yazılarımda da belirtmiştim. Özetle FRC, bağımsız denetimin tam anlamıyla diğer işlerden ayrılacağını ifade etti. FRC’nin bu kararı ülkemizin de uymayı kabul ettiği AB düzenlemelerinden kaynaklanmaktadır. Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 537/2014(AB) sayılı düzenlemesi göre, bağımsız denetim şirketleri denetimini üstlendikleri şirketlere vergi hizmeti dahil denetim dışı hizmet veremezler (Orijinal metin için; Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 537/2014(AB) sayılı düzenlemesi). Bu bağımsızlık ilkesinin bir gereğidir. Ya bizde? Bağımsız denetimin ülkemizde uygulama gerekçesi olan AB’ye uyum kapsamında kabul edilen direktiflere UYMAMAYA özen gösterilmektedir.

FRC’nin bu kararına paralel olarak İngiltere Rekabet Kurumunun, İngiltere’de halka açık şirketlerin en az iki denetim firması tarafından denetlemesi ve bu firmalardan birinin ise 4 büyükler dışında olması yönünde çalışmaları bulunuyor. Bu uygulama hali hazırda Fransa’da zorunlu olarak uygulanmaktadır, üstelik bu uygulama Fransız Ticaret Kanununda yer almaktadır (French Code de Commerce (mad. 823-2)). Bu uygulama ile denetçinin bağımsızlığını ve denetimin kalitesini artırmak hedeflenir. Buna benzer bir gelişme de Singapur’da yaşanmaktadır. Singapur Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı Tan Boon Gin, belirli durumlarda ikinci denetim firmasının atanması yönünde çalıştıklarını ifade etti.

Son yıllarda gelişmiş ülkelerde neredeyse her gün, bir muhasebe skandalı ve büyük denetim şirketlerinin başarısızlığı haberi gündeme gelmektedir. İnşaat devi Carillion PLC, kahve zinciri operatörü Patisserie Holdings PLC ve seyahat şirketi Thomas Cook Group PLC’de dahil olmak üzere bir takım büyük kurumsal şirketlerin denetimlerinde ortaya çıkan başarısız uygulamalar sonucunda ortaya çıkan endişeler FRC’yi bu düzenlemeleri yapmaya itmiştir. FRC’nin bu düzenlemeleri yapmasının temel nedeni, kamu yararına kalitesi yüksek denetimlerin gerçekleştirilmesini sağlamaktır. Ayrıca bu uygulama ile, sektördeki tekelleşmenin önüne geçilerek 4 büyükler dışındaki şirketlere faaliyetlerine devam edebilmesine imkân tanınmaktadır.

Bağımsız denetim sektöründeki görece küçük işletmelerin bağımsız denetimi eşantiyon gören bakış açısına sahip olanlarla, personeline verecek bir bilgisi olmayanlarla mücadelesi zaten devam ederken; büyük işletmelerin personel transferi işi daha da içinden çıkılmaz hale getiriyor. Söz konusu şirketler personel planlaması yapmadan, küçük-butik şirketlerden bu ölçüde personel transfer etmeye devam ettikçe; bundan bağımsız denetim sektörü bir bütün halinde zarar görür. Bu gidişat, küçük-butik denetim firmalarının yok olmasına sebep olur. FRC yalnızca 4 büyük firmaya odaklı denetimin risklerini görüp, buna göre aksiyon alırken, bizde aksiyon alacak küçük-butik işletme kalmayabilir.

Personel ve bilgi yatırımında bulunmayan küçük-butik işletmelerin bir an önce bu konulara ciddi bir biçimde eğilmesi ve gerekli tedbirleri alması gerekmektedir. Aksi halde mevcutlarını korumak adına denetim sektöründe uygulamasını gördüğümüz taşeronların sayısını artırmaktadır. Sorumluluğu bile olmayan, denetim ekiplerinde yer almayan taşeronlar kanalıyla yapılan denetimin ve denetim raporlarının kalitesinden, kullanıcısına sağladığı faydadan ve denetimin sorumluluğundan bahsetmek bağımsız denetimin amacı açısından abesle iştigal etmektir.

Taşeron personel kullanma sorunu sadece bağımsız denetim şirketlerinden değil denetlenen şirketlerin bağımsız denetime bakış açısından da kaynaklanmaktadır (Devam eden yazılarda değinilecektir). “ne kadar ekmek o kadar köfte” sözü bu konuyu tam olarak açıklamaktadır. Ülkemizin en büyük savunma sanayi kuruluşlarının, devasa büyüklükte ki kurum, işletme ve şirketlerinin bağımsız denetimlerinin bilgi ve personel yatırımı yapmayan denetim şirketlerin taşeronlarınca denetlendiği sektörümüzce bilinmektedir. Bağımsız denetimi bir para kazanma aracı, bağımsız denetim raporları zorunluluktan yapılmış ve onaylanmış mali tablo olarak görüldükçe bağımsız denetim yüksek kalitesinden ve sorumluluğundan bahsetmek kendi kendimizi kandırmaktan öte bir şey değildir. Olsa olsa düşük sorumsuzluktur. Hem denetleyen hem de denetlenen açısından bu güncel bakışa ve benzerlerine acilen son verilmelidir.

İngiltere’nin düzenleyici kurumu olan FRC bu konularda tedbirler alırken bizde neler oluyor koca bir soru soru işareti. İlgili kurum ve kuruluşların bağımsız denetim sektörünün bu ve bunun gibi sorunlarına bir an önce çözüm getirmesi gerekiyor.

(Devam edecek)

14.04.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.