Ali Durmaz
Vergi Başmüfettişi
durmaz.ali@hotmail.com

Genç Girişimci Kazanç İstisnası ve Uygulama

Gelir Vergisi Kanununun mülga mükerrer 20 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenerek 10/2/2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

"Genç girişimcilerde kazanç istisnası:

MÜKERRER MADDE 20 – Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci diliminde yer alan tutara kadar olan kısmı, aşağıdaki şartlarla gelir vergisinden müstesnadır.

1. İşe başlamanın kanuni süresi içinde bildirilmiş olması,

2. Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi (Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmaz.),

3. Faaliyetin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması halinde tüm ortakların işe başlama tarihi itibarıyla bu maddedeki şartları taşıması,

4. Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hali hariç olmak üzere, faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan veya kayın hısımlarından devralınmamış olması,

5. Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmaması.

İstisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hallerinde dahi yıllık beyanname verilir.

Bu istisnanın, bu Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir."

Söz konusu istisnadan, ticari, zirai veya serbest meslek faaliyeti nedeniyle adına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilmiş ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişiler yararlanır. İşe başlamanın kanuni süresi içinde bildirilmesi zorunludur. İşe başlama bildiriminin Vergi Usul Kanununda yer alan süre içerisinde yapılmaması durumunda, söz konusu istisna hükmünden yararlanılamaz.

İstisnadan yararlanacak mükellefin kendi işinde bilfiil çalışması ya da işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi gerekir. Bir şahsın kendi işinde bilfiil çalışması, işinde ve bu işin gerektirdiği konularda fikri ve bedeni bir mesai sarf etmesidir. İşte bilfiil çalışılmasa dahi iş sahibi tarafından işin sevk ve idaresinin kendi elinde tutulması, işin yürütülmesiyle ilgili kararların alınması, planlanması veya denetiminin yapılması gibi durumlarda da istisna şartı ihlal edilmiş olmaz. Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi şartını sağlayan mükelleflerin, faaliyetin yürütülebilmesi için çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırması istisna şartını bozmaz. Seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici sürelerde fiilen işin başında bulunulmaması halinde de söz konusu şart ihlal edilmiş olmaz.

- Faaliyetin Ortaklık Olarak Yürütülmesi: Adi ortaklık veya şahıs şirketi kurmak suretiyle faaliyette bulunan mükellefler de ayrı ayrı istisnadan yararlanabilir. Bu durumda mükelleflerin istisnadan yararlanabilmeleri için tüm ortakların ayrı ayrı istisna şartlarını taşımaları gerekmektedir. Ortaklardan herhangi birinin istisna şartlarını taşımaması halinde, diğer ortaklar da istisnadan faydalanamaz.

- İşletmenin Devralınması: Bir işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması halinde, istisnadan yararlanılabilmesi için işletmenin ya da mesleki faaliyetin devralındığı kişinin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan veya kayın hısımlarından olmaması gerekmektedir. Ölüm dolayısıyla eş ve çocuklar tarafından işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması halinde, devralan eş veya çocuklar istisnaya ilişkin şartların tamamını taşımaları kaydıyla, ölen mükellefin istisnadan faydalanıp faydalanmadığına bakılmaksızın devralan eş veya çocuklar istisnadan üç vergilendirme dönemi boyunca yararlanır.

c) Mevcut Bir İşletmeye Veya Mesleki Faaliyete Sonradan Ortak Olunmaması: Mükelleflerin mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olmaları durumunda istisnadan yararlanmaları söz konusu olmaz. Buna göre, mevcut işletmeye veya ortaklığa sonradan ortak olunması durumunda, diğer tüm şartları taşısalar dahi, ortakların hiçbiri bu istisnadan yararlanamaz.

Diğer yandan, İstisna şartlarını sağlayan mükelleflerce daha sonra herhangi bir nedenle faaliyetin terk edilmesi durumunda, terk tarihine kadar elde edilen kazançlar dolayısıyla istisnadan yararlanılır. Faaliyet terk edildikten sonra istisna kapsamındaki söz konusu faaliyetlere tekrar başlanılması halinde ise adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunması şartı ihlal edilmiş sayılacağından bu istisnadan yararlanılamaz. İstisnadan yararlananların, yararlanma süresi içerisinde faaliyetlerini ticari, zirai ya da mesleki faaliyet olarak değiştirmesi veya faaliyet konusunda değişiklik yapmaları durumlarında, istisnadan kalan süre kadar yararlanmaları mümkündür.

İstisna, her vergilendirme döneminde yıllık (2024 yılı için 230.000,00 TL) olarak uygulanacak olup bir vergilendirme döneminde istisna tutarının altında kazanç elde edilmesi durumunda ise istisnadan yararlanılmayan tutar ertesi yıla devredilmez. Takvim yılı içerisinde işe başlanılması veya işin terk edilmesi durumlarında; İşe başlama tarihinden yıl sonuna kadar olan kıst dönem bir vergilendirme dönemi, takvim yılı başından işin terk edildiği tarihe kadar olan kıst dönem ise bir vergilendirme dönemi sayılacak olup bu dönemler için istisnadan tam olarak yararlanılır. İstisna, ticari, zirai veya mesleki faaliyetten dolayı kazanç elde eden ve şartları sağlayan gerçek kişilere uygulandığından, istisna şartlarını taşıyan mükelleflerin bir vergilendirme döneminde anılan faaliyetlerden bir veya birkaçından kazanç elde etmeleri durumunda söz konusu istisna beyan edilen bu gelirlerin toplamına uygulanır. Kalan kazanç tutarı ise vergilendirilecektir. İstisna, her durumda ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle ilk defa gelir vergisi mükellefiyetinin tesis olunduğu dönemden başlamak üzere üç vergilendirme dönemi ile sınırlı olup önceki faaliyete devam edilirken yeni bir faaliyete başlanılması istisna süresini uzatmaz.

Diğer yandan, bu istisnanın, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye etkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında bulunanlar tarafından, istisnadan yararlananlara tevkifat kapsamında ödeme yapılması durumunda, gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir. Kazanç istisnasından yararlanan mükellefler beyana tabi başka bir gelirlerinin olması durumunda da ticari, zirai ve mesleki kazançları dolayısıyla istisnadan yararlanabilirler. Konu ile ilgili ticari hayatta karşılaşılabilecek özellikli durumlar ise aşağıda ayrıca açıklanmıştır;

Yurt Dışında Elde Edilen Kazançların Durumu: Kanunun mükerrer 20 nci maddesinde yer alan istisnadan tam mükellef gerçek kişilerin Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamına anılan istisnanın uygulanması gerekmektedir. Buna göre, ticari faaliyet kapsamında yurt içinde ve yurt dışında elde edilen kazançların tamamı üzerinden genç girişimcilerde kazanç istisnası için belirlenen istisna tutarının indirilmesi mümkün bulunmaktadır.

Askerlik Hizmeti Nedeniyle Faaliyete Ara Verilmesi: Genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanan bir mükellefin, faaliyetini askerlik hizmeti veya askeri öğrencilik dolayısıyla terk etmesi ve askerlik ve askeri öğrencilik dönemi sonrasında yeniden mükellefiyet tesis edilmesi halinde, bu durum, ilk defa gelir vergisi mükellefi olma şartının ihlali anlamına geleceğinden, genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanılması mümkün bulunmamaktadır. Ancak, askerlik hizmetine rağmen mükellefiyetin terkin edilmemesi halinde (faaliyetin icrası ilgili mükellefin varlığı olmadan da devam edebiliyorsa) bu durumda faaliyete ara verilmesi söz konusu olmadığından ve kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi şartını ihlal edilmediğinden, genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanılması mümkündür.

Hali Hazırda Yararlanılan Genç Girişimci Kazanç İstisnasından Yararlanılırken Ek Faaliyet Türünden Kazanç Elde Edilmesi: Mevcut faaliyetinden dolayı elde edilen kazanç için genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanılması durumunda ilave faaliyet dolayısıyla elde edilen kazanç için de genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanılmasına engel bulunmamakta olup, ek olarak yeni bir faaliyete başlanılmasının söz konusu istisnadan yararlanma süresini uzatmayacağı tabiidir.

Mükellefiyet Terk Edildikten Sonra Yeniden Mükellefiyet Tesis Edilmesi: Genç girişimcilere sağlanan kazanç istisnasından faydalanan bir mükellefin faaliyetini sona erdirdikten bir süre sonra yeniden faaliyetine başlaması ve mükellefiyet tesis ettirmesi halinde, (diğer bütün şartları taşısa bile) ilk defa gelir vergisi mükellefi olma şartı ihlal edildiğinden, tekrar tesis edilen mükellefiyet dolayısıyla söz konusu istisnadan yararlanılması mümkün değildir.

Yirmi Dokuz Yaşının Doldurulması: Mükellefiyetin başlangıç tarihi itibarıyla mükellefin, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 20 nci maddesinde yer alan şartları topluca taşıması halinde, faaliyete başlanılan takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanılması mümkündür. İstisnadan yararlanılan dönemlerde 29 yaşın doldurulması, söz konusu istisnadan yararlanmaya engel teşkil etmeyecektir. Örneğin 20.08.1995 doğumlu olan bir kişi 19.08.2024 tarihi ve öncesinde işe başlamış olması şartıyla 2024-2025-2026 yılları için bu istisnadan yararlanabilecektir.

Mükellefiyet Tesisinden Önce Vergiden Muaf Esnaf Olunması: Gelir Vergisi Kanununun esnaf muafiyetine ilişkin hükümlerinden yararlanılması ve bu duruma ilişkin vergiden muaf esnaf belgesine sahip olunması genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanılabilmesi için gerekli olan "Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilmesi" şartının ihlali sayılmayacak olup, mezkur maddede yer alan diğer şartların da sağlanması halinde söz konusu istisnadan faydalanılması mümkün bulunmaktadır.

Şartları Sağlamayan Ortağın Ortaklıktan Ayrılması: Faaliyetin adi ortaklık şeklinde yapılması halinde genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanılabilmesi için tüm ortakların işe başlama tarihi itibariyle Kanunda belirtilen şartların tamamını taşıması gerekmektedir. Bu minvalde, ortaklardan birinin şartları taşımaması halinde diğer ortakların da anılan istisnadan faydalanmaları mümkün bulunmamakta olup, şartları sağlamayan ortağın ortaklıktan ayrılmasından sonra da diğer ortaklar söz konusu istisnadan faydalanamayacaktır.

Geçmişe dönük olarak İstisna Uygulaması: Gelir vergisi mükelleflerinin 193 Sayılı Kanunun ''Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası'' başlıklı mükerrer 20 nci maddesinde yer alan şartları topluca taşımaları kaydıyla söz konusu istisnadan işe başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi süresince yararlanmaları mümkün bulunmakta olup, faaliyette bulunulan önceki takvim yılları için geçmişe dönük olarak söz konusu istisnadan yararlanılabilmesi mümkündür.

Ortaklığın Sona Erdirilip Aynı Faaliyete Kendi Nam ve Hesabına Devam Edilmesi: Ortaklığın sona erdirilip söz konusu faaliyete şahıs olarak devam edilmesi, ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilmiş olunması şartının ihlal edilmesi anlamına gelmeyeceğinden, diğer şartların da sağlanmış olması koşuluyla, kalan süre ile sınırlı olmak üzere genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanılabilmesi mümkündür.

Mükellefin Ölümü Halinde İşe Aralıksız Devam Eden Mirasçıların Mükellefiyet Tesis Ettirmesi: Mükellefin vefatı üzerine işe başlama bildiriminin yasal süre içerisinde verilmiş olması ve genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanmaya ilişkin diğer şartların taşınması halinde söz konusu istisnadan yararlanılması mümkündür. Murisin ölümüyle mirasçılara intikal eden faaliyete mirasçılar tarafından devam edilmesi halinde, miras ortaklığının adi ortaklık olarak faaliyette bulunduğu kabul edilerek, mirasçılar için ölüm tarihi itibariyle ticari kazanç mükellefiyeti tesis edilmesi, bu faaliyete mirasçılardan bir veya bir kaçı tarafından devam edilmesi halinde ise diğer varislerin feragatnameyle muvafakat vermesi şartıyla sadece faaliyette bulunan varis veya varisler adına ölüm tarihi itibariyle mükellefiyet tesis edilmesi gerekmektedir. Ancak mirasçılarından herhangi birinin yaş şartını ihlal etmesi halinde istisna uygulanmayacaktır. İşletmenin mirasçılardan yaş şartını taşıyan kişi/kişilere devri halinde istisnadan yararlanılması mümkündür. Şartları taşımayan mirasçıların, murisin vefatı üzerine mirası red süresi içerisinde mirası reddetmemesi, varislere intikal eden işletme hakkında diğer varislere feragatname ile muvafakat verilmemesi halinde söz konusu işletmenin faaliyetine diğer varislerle birlikte devam ettiği kabul edilecektir. Bu durumda yaş şartı veya ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis şartı gerçekleşmeyen mirasçı var ise istisnadan yararlanılabilmesi mümkün değildir. istisnadan yararlanılabilmesi için işletmenin şartları taşıyan varisler tarafından devralınması ve diğer varislerin intikal eden işletme hakkında diğer varislere feragatname ile muvafakat vermeleri şarttır.

Limited Şirket Ortaklığı Bulunan Kişinin Aynı Zamanda Ticari Faaliyette veya Serbest Meslek Faaliyetinde Bulunması: Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 20 nci maddesine göre genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanacak mükellefler için yalnızca ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri nedeniyle ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunma şartı arandığından, menkul sermaye iradı nedeniyle gelir vergisi mükellefiyet kaydı açılmış olmasının istisna uygulaması açısından önemi bulunmamaktadır.

Genç Girişimci Mükellefin Aynı Zamanda Menkul/Gayrimenkul Sermaye Geliri Elde Etmesi: Genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanan bir mükellefin, “Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi” şartını ihlal etmeyecek şekilde menkul/gayrimenkul sermaye geliri elde etmesi bu istisnadan faydalanmasına engel değildir.

Özelge - Genç Girişimci Mükellefin Aynı Zamanda Başka Bir İşyerinde Ücretli Olarak Çalışması: İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda, ……… tarihinden itibaren adınıza ilk defa ticari kazanç yönünden vergi mükellefiyeti tesis edildiği, genç girişimciler için kazanç istisnasından yararlanmak istediğiniz ancak başka bir iş yerinde ücretli olarak çalışmaya başladığınız, ücretli çalıştığınız yerde mükellefiyet konusu işin sevk ve idaresinin tarafınızca rahatlıkla yapıldığı belirtilerek "Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi" şartının bulunmasından dolayı söz konusu istisnadan yararlanıp yararlanamayacağınız ve ödediğiniz gelir vergisini iade alma veya tahakkuk edecek yeni vergilerden mahsup etme imkanınızın olup olmadığı hususlarında Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir. ……………….. Mükellefiyet konusu faaliyetinizin mahiyeti itibarıyla sevk ve idaresinin bir başka işverene bağlı olarak çalışmanıza rağmen sizin tarafınızdan sağlanmasına uygun olması ve bu durumun gerekmesi halinde ispat edilebilir olması koşuluna bağlı olarak ücretli olarak başka bir işverene bağlı şekilde çalışmanız genç girişimcilerde kazanç istisnası uygulamasında "Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi" şartının ihlal edilmesi anlamına gelmeyeceğinden, diğer koşulların da birlikte sağlanması durumunda, söz konusu istisnadan yararlanmanız mümkün bulunmaktadır. Diğer taraftan; koşulların sağlanması durumunda, bu teşvikten işe başlanılan takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi yararlanılması mümkün bulunduğundan, yıllık gelir vergisi beyannamesinin düzeltilmesi suretiyle mükellefiyetin başladığı takvim yılından itibaren söz konusu istisnadan yararlanılabileceği tabiidir.

17.05.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.